………Euzübillahimineşşeytanirracim,

………Bismillahirrahmanirrahim

………Ve kul Rabbi edhılniy müdhale sıdkın ve ahricniy muhrace sıdkın vec’al liy min ledünke sultanen nasıyra. İsra/80)

………De ki; “Rabbim, girdiğim yere sıdk halinde girdir ve çıktığım yerden sıdk ile çıkart. Ledünnünden zafere erdirici bir kudret oluştur bende.

………“Yâ mukallibel kulûb sebbit kalbiy alâ diynike.”

………Ey kalpleri dilediği tarafa döndüren, kalbimi dinin üzere sâbitle!

 ………“Rabbiy zidniy ilmen ve fehmen ve iymanen ve yakıynen sadıka.”

………Rabbim ilmimi, anlayışımı, imanımı ve sıdk üzere yakînimi çoğalt.

………******************************************************************

………EL KAHHÂR

………Elhamdülillâhi Rabbil âlemin Esselâtü vesselamü Aleyke yâ Seyyidel evvelîne vel âhirîn ve iza cemîil enbiyayı ver mürselin velhamdülillahi Rabbil alemin.

………Bugün inşallah hep beraber Allah’ın el Kahhâr ismini anlamaya çalışacağız. Bundan önce Allah’ın Vâhid ismini anlamaya çalışmıştık. Allah’ın isimlerini öğrenirken nüzül sırasına göre öğrenmeye çalışıyoruz.

………Allah’ı Kahhâr ismi Kur’an ı kerimde 6 yerde gelir. Hepsi de Allah’ın Vâhid ismi ile beraber geliyor. Allah Vâhidü’l-Kahhâr dır, Allah’tan başka ilâh yoktur, O Vâhid ve Kahhâr dır.

………Allah’ın Kahhâr isminden sonra nüzül sırasına göre Müntakîm ismi geliyor, intikam alan. Ama bizim zannettiğimiz, anladığımız gibi değil. Onun peşinden Kebîr ismi gelir, tek büyük. Ondan sonra Müteal ismi gelir, yüce, yüceler yücesi. Peşinden ‘Alîm ismi geliyor kıyamda olan, her alanda işi idare eden. Peşinden Şehid ismi gelir yaptığına şahit olan, yapılana şahit olan. Peşinden de Berr ismi gelir. İyi olan, en iyi olan, tek iyi olan, bütün iyiliklere sahip olan. Vâhid isminden önce de Allah’ın Vehhab ismi geliyordu hibe eden.

………Allah’ın Vâhid ismi, Kahhâr ismi, Müntakim ismi, Kebîr ismi, Kâim ismi, Şehîd ismi Allah’ın Vehhab ve Berr isimlerinin arasına konulmuş. Allah Kahhar dır, kahredendir. Ama bu kahrı rahmetinin içinden tecelli eder. Ayetleri okurken hep berber bunu anlayacağız inşallah.

………Kahretmek demek boyun eğdirmek demektir. Allah birine boyun eğdiriyorsa o hayırdır, o O’nun rahmetidir. Eğer insana boyun eğdirdi ise Hakka boyun eğdirmiştir, hakikate boyun eğdirmiştir. O yanlış yaptığı için Allah onu hakikate boyun eğdirir, onun için Kahhâr dır. Bütün varlık Allah’ın kahhar isminin tecellisine muhataptır, mazhardır. Yani Allah bütün varlığa, bütün kâinata, bütün mevcudata boyun eğdirmiştir, bütün varlık O’nun emri ile hareket eder. Eğer varlıktan biri emri dışına çıkacak olsa ne olur? Yok olur, böyle bir şey zaten düşünülemez. Ama Allah kullarına irade vermiştir, tercih etme hakkı vermiştir, o O’nun emretmediği, sevmediği, beğenmediği o kul için takdir etmediği bir yola girebilir. Yani iman etme ya da kâfir olma hakkı vermiş. Tercih senindir demiş iradeyi verdiği için. Ama bununla beraber ne yapar? Allah kullarının küfrüne razı olmaz ama müdahale etmez. Ne kendisi müdahale eder ne de kimseye müdahale ettirir. Onun için ayeti Kerime de;

………Ve kulil Hakku min Rabbiküm femen şâe felyu’min ve men şâe felyekfür… (Kehf/29)

………İman da bellidir, küfürde bellidir dileyen iman etsin, dileyen kâfir olsun. 

………Kullarına da sen müdahale etme dedi Ayette;

………Lâ ikrahe fid Diyn.. (Bakara/256)

………Dinde zorlama yoktur dedi. Değil zorlamak sıkıntı vermek, ikrah ettirmek, tiksindirmek dahi yoktur. İllâki şunu şöyle yap demek yoktur.

………Sadece dinde değil, eğer din de yoksa hiçbir şekilde, hiçbir şeyde yok demektir. Mesela; ResulAllah efendimiz sahabesiyle beraber Medine ye hicret etmiş, bu arada Yahudilerden bir aile ihanet etmiş. ResulAllah efendimiz oraya gittiğinde orada ki Yahudiler le anlaşma yapmıştı; Hep beraber burada yaşayacağız, eğer bir saldırı olursa hep beraber şehrimizi, memleketimizi koruyacağız diye. Müşrikler Medine’ye saldırınca Hendek savaşında Müşrikler Yahudilerle anlaştılar, onlarda arkadan Müslümanlara saldırdılar. Müşrik ordusu dağılınca ResulAllah efendimiz bu sefer sahabeyle beraber onlara yöneldi.

………Hatta şöyle oldu; Müşrikler dağılınca Cebrail AS. Geldi dedi ki Ya ResulAllah, savaş devam ediyor sıra bu diğerlerinde yani ihanet edenlerdedir. ResulAllah efendimiz onlara memleketi terk edin diye bir mühlet verdi. Her şeyi bırakıp burayı terk edin dedi. Onlar da bunu kabul ettiler mecburen. Çünkü yapacakları bir şey yok.

………Bu arada ResulAllah oraya hicret etmeden önce müşrikler kendi aralarında çocukları olmayanlar özellikle öyle yapıyorlardı, vaatte bulunuyorlardı. Çocukları olmayan müşrikler eğer benim bir çocuğum olursa onu Yahudilerin manastırına, ibadethanelerine hibe ediyorum, vakfediyorum diye vaatte bulunurlardı. Çok sayıda müşriklerin evlatları Yahudilerin yanında Yahudi olarak ve onların yöntemleriyle yetiştiriliyordu.

………Hendek savaşından sonra müşrik Araplar Müslüman olmuş iman etmişlerdi. Yahudiler Medine den sürülünce gelip Resul Allah’a dediler ki; “Ya ResulAllah bizim çocuklarımız onların yanındadır, o zaman biz henüz iman etmemiştik, onları kendimizden daha iyi biliyorduk. Bu yüzden Allah bize evlat verirse biz de onlara teslim edeceğiz, ibadethanelerine bağışlayacağız diyorduk. Ama şimdi bizonlardan üstünüz ve çocuklarımızı geri istiyoruz.”

……… Ek bilgi; {Hz. Peygamber dönemi Medine’sindeki Yahudileşen Arap kökenliler, “Miklat” adı verilen çocuksuz kadınlar, çocukları olursa bir ‘adak’ olarak Yahudilere vereceğine dair söz verirlerdi. Birçok Arap çocuğu bu yöntemle Yahudileşmişti. Nadir oğulları Yahudileri sürgünle cezalandırılınca, onlarla beraber bu şekilde Yahudileşmiş birçok Arap çocuğu da gitti. Bu çocukların Müslüman olan ebeveynleri Resul Allah’a başvurup çocuklarını geri alma taleplerini ilettiklerinde, Hz. Peygamber, seçimin söz konusu çocukların özgür iradelerine bırakılması gerektiğini söylemekle yetinecektir.}

………Çocuk sayısı çoktu yani yüzlerceydi. Böyle bir durumda nasıl hüküm verilmesi gerekir? Resul Allah’ın verdiği hüküm; “Çocukların her birine tek tek soracağız. Anne babanı mı istiyorsun, yoksa yanında büyüdüğün aileyi mi istiyorsun diye. Eğer sizi tercih ederse burada kalacaklar, onları tercih ederlerse onlarla beraber gidecekler.”

………Sordular, çocuklar kendi ailelerini değil yetiştiği aileleri, Yahudileri tercih ettiler. Hiç kimse dokunamadı. Dokunsalardı ne olurdu, yani çocuklar onlardan alına asıl ailesine teslim edilse Müslüman olup öyle yetişmiş olmazlar mıydı? Ama ölçü öyle değilmiş, Allah’ın istediği böyle değilmiş. Çocuklar kendi iradesine bırakılacak, tercih hakkını o kullanacaktı. Onun için hiç kimse kimseyi zorlayamaz. Yani çocuk olsa bile iman etmeye zorlayamaz. Hani diyorlar ya çocuk namaz kılmazsa dövün. Kim söyledi sana öyle? Bu durumda çocuklarımıza nasıl muamele etmemiz gerektiğini buradan öğrenmemiz lazım.

………{{Ek bilgi; Amr İbni Şuayb babası Şuayb’dan, o da dedesi Abdullah İbni Amr İbni Âs ra. den ResûlAllah’ın şöyle buyurduğunu rivayet etti:

………“Çocuklarınıza yedi yaşındayken namaz kılmalarını söyleyiniz. On yaşına bastıkları hâlde kılmazlarsa kendilerini cezalandırınız yataklarını da ayırınız.” (Ebû Dâvûd, Salât 26)

………Bu da bir zorlama değil terbiye etmektir, hatta korumak, kollamak da diyebiliriz çünkü Rabbim şöyle buyurmuş;

………Bismillahirrahmanirrahim

………“Ümmetine ve yakınlarına namazı emret. Kendin de o namaza sımsıkı sarıl veya namazı emretmede dirençli ve dayanıklı ol…” (Taha/132)

………“Ey iman edenler, kendinizi ve çoluk çocuğunuzu cehennem ateşinden koruyun ki onun yakıtı insanlar ve tutuşturulmaya yarayan taşlar veya taştan yapılmış tüm putlardır…” (Tahrim/6)………Kısacası “Dinde dine zorlama yoktur“}}   

………Allah Vâhidü’l Kahhâr dır, Allah’ın Vâhid ismini anlatırken Vâhid; sıfatlarında bir olan, isimlerinde tek olan demektir. Allah Vâhidü’l Kahhâr dır denince ne anlaşılır? Eğer biri Allah’ın isimlerinden veya sıfatlarından birine sahip çıkmaya kalkışırsa, Yani ben Rabbım, ben Rahîm’im, Ben Kerîm’im, ben Rezzak’ım ya da ben Afûv um Allah’ın hangi ismi olursa olsun dese, Allah’tan bağımsız olarak bunu söylese Allah onu kahreder. Kahretmek demek o hakka dönsün, hakikate dönsün, hakikat karşısında boyun büksün diye Kahhâr ismi ile tecelli eder, onu kahreder.

………Bütün varlık Allah’ın Kahhâr isminin tecellisine mazhardır ve hepsi Allah’a boyun bükmüştür, itaat halindedir. Fakat iradeli varlıklar bunun dışındadır ki Allah onlara tercih hakkı vermiş, bununla beraber Allah’ın onlar üzerinde ki muradı gerçekleşsin diye onlara da Kahhâr ismi ile tecelli eder, yani insana neden Kahhâr ismi tecelli eder? İnsan Allah’a dönsün, Hz. İnsan olsun, Allah’a iman etsin, Allah’a halife olsun diyedir. Kendini Allah’tan bağımsız bir varlık olarak görmesin diyedir. Rabbine hamd etsin, övgüye layık olsun diyedir. Kahhâr ismi bunun için tecelli eder.

………Bir vuslat yolcusu Allah’a vasıl olana kadar yol boyunca gönül itibarıyla, yani iradesi olarak gerçekleşir bu onda, Allah’ın bir ismini mutlaka zikir halindedir. Bir isim onun maneviyatının zikridir. Yola girerken, başlarken istiğfarla başlar. Yani yola başlarken onda tecelli eden Allah’ın Ğafûr, Ğaffar ismidir, Tevvab ismidir, Afûv ismidir.

………Allah zikri Allah’ın Zati ismi olduğu için her safhada geçerlidir. Yani yolun başında da geçerlidir, sonunda da geçerlidir. Ruh devamlı o zikri yapar, bu şekilde bütün isimlerini birden zikretmiş olur. En son safhada çekeceği zikir Allah’ın Kahhar isminin zikridir. Ama bu isme dayanması gerekir, dayanabiliyorsa mürşidi ona bu zikri yaptırır.

………Dayanmak ne anlama geliyor? Beni kahret diyor, beni kahret demek, ya da ya rabbi bunu kahret demek onun için duadır. Her ne kadar Türkçe de yanlış bir anlam yüklenmişse de kahretmek demek hakikate boyun büktür demektir. Nefsini ruha boyun büktür demektir. Yani senin nefsin Allah’a, O’nun vahyine, Resulüne boyun büksün denektir.

………Allah’ın Kahhar ismi bir kulda tecelli ederse ki bunu zorla yapar. Eğer kul iyilikle, güzellikle hakka, hakikate boyun bükmezse, kabul etmezse, teslim olmazsa Allah Kahhâr ismi ile tecelli eder, ona boyun büktürür. Ama burada kulun mutlaka bir tercihi vardır. Eğer bir kul Allah’a; “Ya Rabbi ben seni, senin rızanı, dostluğunu, cemalini istiyorum“ diyorsa Allah onun bu duasını kabul etiyse -ki Allah dua reddetmez, kabul etmesi demek kulun duasındaki samimiyet derecesidir.- mutlaka Kahhâr ismi onun üzerinde tecelli eder. Ama eğer güzellikle bunu yaparsa bu ismin tecellisi geldiğinde hiçbir sorun, hiçbir sıkıntı yaşamaz. Çünkü iyilikle, güzellikle boyun bükmüş, teslim olmuş. Olmazsa ne olur? Allah’a, Hakka, Hakikate zorla boyun büktürür, çünkü duasını kabul etmiş. Onun için sıkıntı yaşarken, sorun yaşarken neden bu böyle demek doğru değildir.

………Allah senin nefsine boyun büktürüyor. Hastalık Allah’ın Kahhâr isminin tecellilerindendir. Yokluk, sıkıntı, bela, musibet hepsi Allah’ın Kahhâr isminin tecellilerindendir. Hapse girmek, zindana atılmak, yani peygamberlerin yaşadığı bütün hallerin hepsi Allah’ın Kahhâr isminin tecellisindendir. Ama sonuç hayırdır çünkü Allah’ın rahmetinin içinde tecelli etmektedir.

………Mesela bakıyoruz adam hapse girmiş namaza başlamış, Kur’an okumaya başlamış. O Rabbine boyun büktü. Demek ki şer gibi görünüyor ama içinde hayır varmış. Sağlıklı iken Allah’a dönmüyor, sonra bir hastalığa duçar oluyor bakıyorsunuz ki o Allah’a dönüyor. Mesela hastalığı tehlikeli ve ciddi bir hal almışsa ne diyor? Ya Rabbi eğer bu sefer iyileşirsem bu sefer sana şöyle şöyle kulluk yapacağım diyor. İşte ona boyun büktürdü Allah. Bu bütün sıkıntılar, musibetler için böyledir. Hepsinde Allah’ın Kahhâr isminin tecellisi gizlidir ve mutlaka sonuç hayırdır. Hakka hakikate boyun büktürür. Aynı şekilde oruçta öyledir, aç kalınca nefis boyun büker.

………Bir de Allah’ın Kahhâr ismi Allah’ın gazabı olarak tecelli eder. Mesela Firavuna, Nemruda, Ebu Cehile, Ebu Lehebe Kahhâr ismi ile tecelli etmiş, ama helak etmiştir. Çünkü Allah ayeti kerimede buyurdu ki firavun için;

………{{Ve lekad ehazna ale fir’avne Bissiniyne ve naksın mines semerati leallehüm yezzekkerun. (A’raf/130)

………Andolsun ki, biz de Firavun’a uyanları ders alsınlar diye yıllarca kuraklık ve mahsul kıtlığı ile cezalandırdık.(Elmalı)}}

“Biz onları birçok musibetle uyardık.” Yani birçok musibetle önce uyarıyor, ama buna rağmen rabbine boyun eğmiyor. Her musibetle uyarıldığında, onunla beraber olan kavmi de Hz. Musa’ya;

……...{{Ve lemma veka’a aleyhimürriczü kalu ya Mused’u lena Rabbeke Bi ma ahide ‘ındek* lein keşefte annerricze lenu’minenne leke ve le nursilenne me’ake beniy israiyl; (A’raf/134)

……...Azap üzerlerine çökünce, “Ey Musa! Sana verdiği söz hürmetine, bizim için Rabbine dua et; eğer bizden azabı kaldırırsan, mutlaka sana inanacağız ve muhakkak İsrail oğullarını seninle göndereceğiz” dediler. (Elmalı)}}

Allah’a dua et, Rabbine dua et bu sıkıntıyı üzerimizden kaldırsın, bu sefer iman edeceğiz dediler.

…….. {{Feerselna aleyhimüt tufane vel cerade vel kummele veddafadia veddeme âyâtin mufassalatin festekberu ve kânu kavmen mücrimiyn. (A’raf/133)

……Biz de ayrı ayrı mucizeler olarak onların üzerine tufan, çekirge, haşere, kurbağalar ve kan gönderdik; yine de büyüklük tasladılar ve günahkâr bir kavim oldular. (Elmalı)}}

………Bu musibetlerden birinde kurbağa yağdırdı, evlerinin içleri bile kurbağa doldu. Yine birinde Nil nehri kan olarak aktı. Birinde memleket çekirgelere boğuldu. Her seferinde de Hz. Musa’ya geldiler, Rabbine dua et bu sıkıntıyı gidersin iman edeceğiz dediler. Hz. Musa dua ediyor kaldır diye, Allah o musibeti kaldırıyor ama onlar küfre, düşmanlığa devam ediyorlar. En sonu ne oldu? Bu sefer gazab olarak tecelli etti, siz adam olmazsınız dedi yani. Yolun sonuna bu şekilde gelmiş oldular. Sonra ne yaptı?

…….. .{{Entekamna minhüm feağraknahüm fiyl yemmi Bi ennehüm kezzebu Bi âyâtina ve kânu anha ğafiliyn. (A’raf/136)

…….Biz de âyetlerimizi yalanlamaları ve onlardan gafil kalmaları sebebiyle kendilerinden intikam aldık ve onları denizde boğduk. (Elmalı)}}

………Suda hepsini boğdu, su onlar için Kahhâr isminin tecellisi oldu. Ama su haddi zatında rahmettir, insan ters tarafa gidince böyle olur. Rahmet bir anda onun için gazaba dönebilir.

………Aynı şekilde İslâm da suç işlenince verilen had cezaları vardır,  bunlar da hepsi Allah’ın Kahhâr isminin tecellisidir, yani hakikate boyun büksün, hakikate teslim olsun diyedir, ceza olsun diye değil. Onun için birine Allah seni kahretsin desek ne demiş oluruz? Allah senin nefsini hakikate boyun eğdirsin demiş oluruz ki bu onun için yapılmış bir duadır. Belanı versin demek başka bir şey, kahretsin demek başka bir şeydir.

………Kur’an ı kerimde Allah’ın Kahhar ismi tek bir yerde fiili olarak geçer;

………Feemmel yetiyme fela takher; (Duha/9)

………Sakın yetimi kahretme, kimsesi olmayanı kahretme, bir desteği olmayanı, arkasında bir desteği olmayanı kahretme, onu ezme, ona boyun büktürme, boynu bükük kalmasın

………Allah kendisine asi olanları, Kahhâr ismi ile tecelli edip haddini aşanları kahreder, düzeltir. Bu bütün kulları için geçerlidir, mutlaka ona boyun büktürür. Ama bu O’nun rahmetidir, hakikate ersin, ebediyyen kaybetmesin diyedir. Onun için hep ne diyoruz? Biz kendimiz için dünya hayatının hesabını yapıyoruz, Allah ise bizim ebedi hayatımızın hesabını yapar.

………Mesela Allah bazı kavimleri toptan helak etmiştir. Kendi peygamberlerine iman etmedikleri, Allah’ın vahyine iman edip hakikate boyun bükmedikleri için sonuç itibarıyla Allah onları kahretmiştir. Ayeti kerimelerde Allah Lût kavmini, Semud kavmini, Ad kavmini, Eyke ahalisini helak ettiğini beyan ediyor. Toptan helakte yapmış. Sebep? Hakikate boyun bükmedikleri için Allah’ta onları tekrar tekrar boyun büksünler diye Kahhâr ismi ile onlara tecelli etmiş, buna rağmen boyun bükmeyince Kahhar isminin tecellisi onlara gazab olarak gelip onları öbür tarafa alır. Bununla beraber bu alınanlara da bunun içinde hayır vardır. Nasıl? Ne kadar dünyada kalmış olsalar o kadar azaplarını artırmış, aşırı gitmiş olacaklardı. Dolayısıyla onlar için kahırda bir rahmettir.

………Onun için anlatırken ne diyoruz? Kul bazen yanlış yapar, buna şu kardeşimiz sınıra gelmiş diyoruz. Allah’ın Kahhâr isminin tecellisinin sınırına gelmiş, yani Allah kahredecek onu. Kendisi bunu görmediği için bir korku veya endişesi yok ama biz onun için korkuyor ve endişe ediyoruz. Eğer Allah Kahhâr ismi ile tecelli ederse hiç kimse onu kurtaramaz, yardım edemez. Yani Allah kuluna; “Bir yerde dur” der. “Bu kadar yeter.” Yani senden adam olmaz dediğinde iş bitmiştir, artık kimse ona yardım edemez hatta kalkışamaz bile. Onun için bizim bu sözlerimize, halimize dikkat edilmelidir. Eğer biz birine sen uçurumun kenarındasın dediysek artık bilmelidir, anlamalıdır bunu, tehlikeyi görmelidir.

………Söylediklerimiz var mıdır? Vardır. Arkadaşlara direk söylüyoruz; Arkadaş sen uçurumun kenarındasın diyoruz, gidiyorsun bak dikkat et diyoruz. Allah bir yerde dur der yani. Dur demek ne demek? Senin adam olmaya niyetin yok galiba demektir. Sen adam olmayacaksan azabını artırma bu kadar yeter olsun demektir.

………Allah iradeli varlıklara Kahhâr ismi ile peşinen tecelli etmez, önce onları ikna yoluna gider. Mesela Allah bir müşriğe bile cevap verir, ya da haydi Allah’tan başka ilahlar edindiniz haydi delilinizi getirin bakayım der. Yani sen ne saçmalıyorsun demiyor, delilini getir diyor, aklını kullan delilini getir ve bunu ispatla. Yoksa senin hakka boyun bükmen lazım. Ama körü körüne ters tarafa gidiliyorsa o da Allah’ın Kahhâr isminin tecellisine mutlaka uğrar.

………Allah’ın Kahhâr ismi bütün varlığa tecelli etmiştir, bütün kâinat, gezegenler, galaksiler hatta atomlar hepsine. Eğer öyle olmasaydı Allah’ın Kahhâr ismi bir an çekilse her şey darmadağın olur, yok olurdu. Yani her şey Allah’a boyun bükmüş ve O’nun emrinde ve O idare etmektedir. Allah bir an için bile olsa emrini, Kahhâr ismini çekseydi hepsi birbirine girer karma karışık olurdu.

………Mesela mevsimler de birbirlerine karşı kahredicidir. Biri gelince öteki gitmek zorunda kalır. Yaz geldiğinde ilk bahar gitmiş olur, sonbahar geldiğinde yaz gitmiş olur yani yaz ilk baharı, son bahar yazı, kış ta son baharı kahreder, ortadan kaldırır. Gece geldiğinde gündüzü kahreder, gündüz geceyi kahreder. Ne yapar? Ortadan kaldırır. Aynı şekilde nefis ruhu kahredebilir, ruhta nefsi kahredebilir. Hangisi hangisine boyun bükmek zorunda kalırsa o onu kahretmiştir.

………Allah’ın Kahhâr ismi insanda nasıl tecelli etmesi lazım? Allah Kahhâr ismi ile tecelli edince hakikate, doğruya, hakka boyun büktürür. İnsan da kendi nefsini eğer Allah’a, hakka, resulüne boyun büktürebilirse Allah’ın Kahhar ismi onda tecelli etmiş demektir. Yapmazsa ne olur? Yapmazsa şeytanın hükmüne girer şeytan onda tecelli eder.

………Eğer birisi kendi gazabına, kızmasına sahip olamıyorsa, yani gazabını kahredemiyorsa, ona boyun büktüremiyorsa bu durumda gazabını, kızgınlığını kahredemedi kontrol edemedi hakka boyun büktüremedi demektir. Yani Allah’ın Kahhâr ismi onda tecelli etmedi. Aynı şekilde bir yanlış, bir günah işlenmesi karşısında da aynı durum geçerlidir. Nefsinin yanlışlarını kahredebilmeli, onu hakka boyun büktürebilmelidir. Bunu başarıyorsa o zaman Allah’ın Kahhâr ismi onda tecelli etmiş demektir. Yoksa Allah’ın Kahhâr isminin tecellisi başka birini kahretmek değildir, nefsinin yanlışını, kötülüğünü, şirkini kahretmektir, şeytanını kahretmektir.

………Bütün hayat Allah’ın Kahhâr isminin tecellisi ile yaşanır, devam eder, her zaman için bu böyledir. Mesela hayatı yaşarken iki saat seviniyoruz, bir saat üzülüyoruz. Bir gün seviniyoruz iki gün üzülüyoruz, ya da bunun tersi. Önce sevindik, Kahhâr ismi tecelli etti, başladık bu sefer üzülmeye. Üzüntü gelince sevinci giderdi, sevinç geldiğinde de üzüntü gider.

………Hayat bir imtihandır, kazanma imkânıdır ve baştan sona da böyle Allah’ın Kahhâr ismi tecelli etmeye devam eder. Ama hakikate boyun büktürmek içindir. Eğer insan hikmetle bakarsa, Allah’ın muradını anlamaya çalışırsa bunu anlar, yoksa trene bakar gibi hiçbir şey anlayamaz. Ben üzüldüm, ben sıkıldım vs. der. Sıkıntı olmasın, sorun olmasın, Allah Kahhâr ismi ile tecelli etmesin, beni düzeltmesin, bana öğretmesin demiş olur. Bunun nedeni farkında olmadığı, bilmediği içindir.

………Allah’ın Kahhâr ismi bir kulda tecelli edince imanının, küfrü kahretmesi lazımdır. İmanı ona Allah’a, Hakka, hakikate boyun büktürüyor olması lazım. Bunu başardıysa iman küfrü kahretti demektir.  Ama küfre müsaade ederse ne olur? Bu sefer küfür imanı kahreder. Şeytan onun imanını yok eder. Hayat bu ikisinden biridir, tercih hakkı tamamen kula aittir. Allah’ın Kahhâr isminin tecellisine ya müsaade eder ya da etmez. Etmezse şeytana müsaade etmiş olur. Bu sefer de Şeytan iman üzerinde kahredici olur onu yok eder sonuçta.

………İnsan kendi bedeni üzerinde Kahhâr’dır, yani istediğini yaptırır. Eline, ayaklarına gözlerine, gönlüne, aklına, iradesine istediğini yaptırır, kendi üzerinde Kahhârdır. Eğer tecelli eden Allah ise yani Allah’ın Kahhâr ismi ile bunu yapıyorsa bunu aynı zamanda imanla yapar.

………İnsanın gönlü boşluk kabul etmiyor, yani sen Allah’ın bir ismine iman etmediğinde şeytan oraya yerleşiyor. Ya Allah’ın Kahhâr ismi ile hareket edip bütün organlarına, gönlüne, varlığına boyun büktürüyorsun Hakka ve hakikate karşı, ya da onu şeytana teslim etmiş oluyorsun. Böyle olunca da şeytan onu her tarafında da kullanır. O zaman Allah yolunda değil de elini, dilini gözünü, kulağını, gönlünü, aklını, iradeni şeytan kendi yolunda kullandıracaktır. Bakacağız Allah’ın Kahhâr ismi mi tecelli etmiş, yoksa Allah’ın Kahhâr ismi tecelli etmediği için şeytan orayı boş bulup yerleşmiş mi. Her bir isim için bu böyle geçerlidir.

………Her ne olursa olsun mutlaka Kahhâr ismi tecelli eder. Yani yapmayı istediğin iş her ne olursa olsun orada Allah’ın Kahhâr isminin tecellisi vardır. Tabii bir mü’min olarak. Ama eğer imanın yoksa imanın senin gönlünü kaplamamışsa, Allah senin gönlüne tecelli etmemişse, sen bu tecelliyi kabul etmemişsen bu durumda şeytan oraya kurulmuştur, Allah’ın Kahhâr ismi değil şeytan tecelli etmiştir.

………Bu konuda ki ayetleri hep beraber anlamaya çalışalım. Allah’ın Vâhid ismini anlamaya çalışırken bir parçasına değinmiştik.

………Euzübillahimineşşeytanirracim,

………Bismillahirrahmanirrahim.

……. [[Kul innema ene münzir* ve ma min ilâhin illAllâhul Vâhid’ül Kahhâr. (Sad/65)

…….  (Resûlüm!) De ki: Ben sadece bir uyarıcıyım. Tek ve kahhâr olan Allah’tan başka bir ilâhı yoktur.]]

………Kul innema ene münzirun de ki ben bir uyarıcıyım. Hitap ResulAllah efendimizedir. Bir uyarıcıyım demek ne demek? Bu vazifeyi sana ben vermişim, de ki ben bir uyarıcıyım. Ne ile uyarıyor? Allah’ın vahyi ile kendi kendine değil. Kafasına estiği gibi şunu şöyle yapın, sizi uyarıyorum değil. Allah neyi vahy ediyorsa, nasıl uyarılıyorsa öyle yapıyor yani Allah adına yapıyor. ve ma min ilâhin illAllâh Allah’tan başka ilâh yoktur. ul Vâhid’ül Kahhâr O vâhid ve Kahhâr dır. Bütün güzellikler, esma-i Hüsnası O’na aittir, bununla beraber o Kahhâr’dır. Esmasına kim sahip çıkarsa onu kahreder. Bütün varlığa, bütün kâinata boyun büktürür, hiç kimse O’nun kahrının dışına çıkamaz. Hiç kimse O’na boyun bükmekten, itaat etmekten, teslim olmaktan çıkamaz. Ama insana irade vermiş onu uyarıyor, ikaz ediyor. Peygamber Allah’ın vahyi ile ikaz ediyor. Allah’ın vahyine uyun, iman edin, tabi olun. Değilse Allah Vahid ve Kahhâr dır. Allah sizi kahreder haberiniz olsun. Yani meydanı sana bırakmaz, sana ilâhlık yaptırmaz. Sakın böyle bir şeye kalkışmayasınız, yoksa Allah sizi de kahreder.

…….  [[Kul men Rabbüs Semavati vel Ard* kulillâh* kul efettehaztüm min dûniHİ evliyâe lâ yemlikûne lienfüsihim nef’an ve lâ darra* kul hel yestevil a’ma vel basıyru, em hel testeviz zulümatü vennûr* em ce’alu Lillâhi şürekâe haleku kehalkıhı feteşabehel halku aleyhim* kulillâhu haliku külli şey’in ve HUvel Vâhid’ül Kahhâr. (Rad/16)

……  (Resûlüm!) De ki: “Göklerin ve yerin Rabbi kimdir?” De ki: “Allah’tır.” O halde de ki: “O’nu bırakıp da kendilerine fayda ya da zarar verme gücüne sahip olmayan dostlar mı edindiniz?” De ki: “Körle gören bir olur mu hiç? Ya da karanlıklarla aydınlık eşit olur mu?” Yoksa O’nun yarattığı gibi yaratan ortaklar buldular da bu yaratma onlarca birbirine benzer mi göründü? De ki: Allah her şeyi yaratandır. Ve O, birdir, karşı durulamaz güç sahibidir.]]

………Kul men Rabbüs Semavati vel Ard de ki göklerin yerin rabbi kimdir? Kulillâh  de ki Allah’tır. Yani hem sor hem de cevap ver. Öyle değilse itiraz etsinler. kul efettehaztüm min dûniHİ evliyâe lâ yemlikûne lienfüsihim nef’an ve lâ darra De ki onlara; Onlar kendilerine ne bir fayda ne de bir zarar vermeyen Allah’tan başka veliler edindiler. veliler. Eğer Allah fayda vermezse zarar görürsünüz. Bu durumda fayda Allah’tandır zararını faydasını görmeyince görürsünüz. Ama sizi Allah’tan başka veli edindikleriniz, dost edindikleriniz, ilâh edindikleriniz ne size ne de kendilerine fayda ve zararları olmaz.

………kul hel yestevil a’ma vel basıyru de ki onlara hiç görenle görmeyen bir olur mu? em hel testeviz zulümatü vennûr ya da aydınlıkla karanlık bir olur mu? em ce’alu Lillâhi şürekâe haleku kehalkıhı feteşabehel halku aleyhim De ki onlara yoksa Allah’a benzettikleri O’na ortaklar mı buldular. Onlar da Allah gibi yaratıyorlar mı? Gökleri, yeri, insanı, herhangi bir şeyi yaratıyorlar mı? O ilâh edindiklerine Allah’ın vasıf ve sıfatlarını verdiklerin de onu Allah mı zannettiler. kulillâhu haliku külli şey’in De ki her şeyin yaratıcısı, Halıkı Allah’tır. ve HUvel Vâhid’ül Kahhâr ve O Vahid ve Kahhâr dır. Eğer öyle yaparsanız, yani Allah’ın isimlerinden birini kullarına, mahlûkatına verirseniz, o her ne olursa olsun onu Allah’a benzetmiş olursunuz ki, o ne kendine ne de size fayda veya zarar verebilir. Böyle yaparsanız Allah’ın Kahrına uğrarsınız.

………[[Lev eradAllâhu en yettehıze veleden lastafa mimma yahlüku ma yeşau, subhaneHU, HUvAllâhul Vâhid’ül Kahhâr. (Zümer/4)

………Eğer Allah bir evlât edinmek isteseydi, elbette yarattıklarından dilediğini seçerdi. O yücedir. O, tek ve kahhâr olan Allah’tır.]]

………Lev eradAllâhu en yettehıze veleden lastafa mimma yahlüku ma yeşau Onlar, Yahudiler ve Hıristiyanlar Allah çocuk edindi dediler. Eğer Allah bir çocuk edinseydi kendisine dilediğini seçerdi. Neden insandan seçsin ki, belki meleklerden seçerdi size ne? Belki de başka bir mahlûkattan seçerdi. subhaneHU O sübhandır böyle bir şeyden Berî dir, münezzehtir. HUvAllâhul Vâhid’ül Kahhâr Allah Vahid ve Kahhâr dır. Eğer böyle söylemeye devam ederseniz Allah sizi kahreder.

………En büyük kahır cehennemi hak etmektir. Allah bir ayeti kerimede, mürikler ResulAllah efendimizle alay ettiler, dalga geçtiler, Allah’ın ayetleriyle de alay ettiler. Sonra dönüp dediler ki eğer sen doğru yolda olsaydın bu durumda Allah’ın bize gazap etmesi gerekmez miydi? O zaman sen doğru yolda değilsin. Allah onlara cevap verdi buyurdu ki; Cehennem yeterli bir azab, yeterli bir gazab değil midir?

………[[…Kendi içlerinden de: Bu söylediklerimiz yüzünden Allah’ın bize azap etmesi gerekmez miydi? Derler. Cehennem onlara yeter. Oraya gireceklerdir. Ne kötü dönüş yeridir orası! (Mücadele/8)]]

………{{Ya sahıbeyissicni e erbabün müteferrikune hayrun emillâhul Vâhıd’ül Kahhâr. (Yusuf/39)

………(Yusuf dedi): “Ey zindan arkadaşlarım… Birbirinden farklı özelliği olan rabler mi daha hayırlı, yoksa Vâhid’ül Kahhâr (TEK ve her şey hükmü altında) olan Allâh mı?}}

………Ya sahıbeyissicni e erbabün müteferrikune hayrun emillâhul Vâhıd’ül Kahhâr Bunu Yusuf AS. Zindandaki arkadaşlarına söyledi; Bir çok İlâhlar mı daha hayırlı yoksa Vahidü’l-Kahhâr olan Allah mı? Oradakilere ders veriyor, imana davet ediyor. Onlar birçok putlara tapıyorlardı, onlara kendiler isimler vermişlerdi. Yusuf AS. Da onlara bir çok putu razı etmeye çalışmak mı doğrudur, yoksa bütün esmaü’l-Hüsnaya sahip olan, bununla beraber gücüne karşı durulamayan, bütün varlığı, mahlûkatı Kahhâr isminin tecellisi ile kontrolünde tutan mı hayırlıdır. Hangisi daha hayırlı? Yani Allah’a davette aklı kullanmaya davet ediyor. Kuru kuruya siz yanlış yapıyorsunuz diye değil.

………[[Yevme tübeddelül Ardu ğayrel Ardı vesSemavatu ve berazu Lillâhil Vâhidil Kahhâr. (İbrahim/48)

………O süreçte arz (beden), başka arza (bedene) dönüştürülür, semâlar da (bilinçler de başka bir algılayışa)! (Hepsi) Vâhid, Kahhâr olan Allâh’a bârizdirler (içyüzleriyle apaçık ortadadırlar).]]

………Yevme tübeddelül Ardu ğayrel Ardı vesSemavat O gün, kıyamet günü yeryüzü başka bir yer, gökyüzü de başka bir gökyüzü olur. ve berazu Lillâhil Vâhidil Kahhâr O gün her şey Allah’ın emrine amadedir. O gün insanın iradesi artık kâr etmez. Ondan iradesini kullanması da istenmez. Artık hüküm Vahidü’l-Kahhâr olan Allah’a ait olmuştur. O gün hesap günüdür artık, iradesini nerede ve nasıl kullandı onu görecektir.

………{{Yevme hüm barizun* lâ yahfâ alAllâhi minhüm şey’* li menil Mülkül yevm* Lillâhil Vâhidil Kahhâr. (Mü’min/16)

………Bu süreçte onlar her yönleriyle ortaya çıkarlar! Onlar hiçbir şeyi Allâh’a gizleyemezler… “Yaşanan süreçte (Allâh’a göre ‘AN’ vardır, tek bir süreç) Mülk kiminmiş?”… “Vâhid, Kahhâr olan (Tek ve mutlak hükmü zaman mekân kavramsız olarak yerine gelen) Allâh’ındır!”}}

………Yevme hüm barizun Kıyamet günü kabirlerinden çıkarıldıkları gün, lâ yahfâ alAllâhi minhüm şey’ün Allah’a hiçbir şey gizli kalmaz. Hiç kimsenin açıktan veya gizliden yaptıkları Allah’tan gizli kalmaz. li menil Mülkül yevm anlatmıştım daha önce ResulAllah efendimiz buyurmuştu; o gün herkes diz üstü yere çökmüştür. Hiç kimsenin ayağa kalkmaya gücü kalmamıştır. Allah sorar bugün mülk kimin? Hiç kimse bugün cevap verme gücünü kendisinde bulamaz. Allah tüm kullarına, mahlûkatına hep birden hitap ediyor; Bugün mülk kimindir? Yani dünyadayken şu benimdir bu benimdir dedin, ben kendime aitim dedin, mülkten her ne olursa olsun ona sahiplik tasladın. Şimdi hepsine soruyor, bugün mülk kimindir, mülk kiminmiş?

………Yine Allah cevap veriyor; Lillâhil Vâhidil Kahhâr Mülk Vahidü’l-Kahhar olan Allah’ındır.

………O gün eğer biri Allah’ın isimlerinden birine sahip çıkmaya kalkışmışsa, Allah’ın vahdaniyetini zedelemeye çalışmışsa yani, kendi gönlünde, imanında Allah’ın bir ismi için bu da Rahimdir demişse, şu da Kerimdir demişse, şuna Rezzak demişse. Allah’tan bağımsız olarak bu söylemişse Allah o gün onu kahreder. Onun için ResulAllah efendimiz buyuruyor; Allah’ın kul üzerinde ki hakkı, kulun Allah’a hiçbir şeyi şirk koşmamasıdır. Kulların Allah üzerinde ki hakkı; kendisine hiçbir şeyi şirk koşmayan kuluna azab etmemektir.”

………Allah hakkı deyince önce şunu anlamak lazım. Allah’ın üzerimizde ki hakkı namaz kılmamız değildir, oruç tutmamız değildir, hacca gitmemiz değildir. Bütün bunlar hepsi kendi üzerimizdeki hakkımızdır. Yani aç kaldığımızda kendimize zulmetmiş oluruz. Namaz kılmadığımızda, Allah’ın manevi olarak ikram ettiğini yiyip içmemiş oluruz, yani yine kendimize zulmetmiş oluruz. Ama Allah’ın üzerimizde ki Hakkı O’na hiçbir şeyi şirk koşmamaktır. Kâmil manada “La ilâhe illallah” demektir yani. Bunun içinde İllallah derken ne söylediğini bilmeniz lazım. Allah’ı bilmiyorsan, tanımamışsan, Allah’ın kendisini tanıttığı gibi onu anlamamışsan, yani el Esmaü’l Hüsnasından O’nu tanımamış anlamamışsan İllallah derken neyi kastediyorsun? Senin için Allah nedir, kimdir?

………Hiç kimse Allah’ı öğrenmeyi, anlamayı, tanımayı hafife alamaz. O kul ise hafife alamaz. Mü’min ise hafife alamaz. Allah’ı seviyorum diyorsun, iman sevmek demektir, Allah’ı seviyorum. Tanıyor musun? Yok tanımıyorum. Tanımıyorsan nasıl seviyorsun? Ya da neden seviyorsun? Bu yalan olmuyor mu? Seviyorsan bütün çaban ve gayretinle sevdiğini tanımaya çalışırsın, insan sevdiğini tanımaya çalışmaz mı, anlamaya çalışmaz mı, dinlemeye çalışmaz mı, neyi kimi sevdiğini öğrenmeye çalışmaz mı?

………Aynı şekilde mesela sevdiğimizden bize bir mektup gelse onu alır okuruz. Askerlik yapanlar bilir, anasından babasından, yakınından bir mektup geldiğinde onu alıp tekrar tekrar okur, kelime kelime ne dediğini anlamaya çalışır tekrar tekrar yapar bunu.

………Allah Kur’an ı her bir kuluna mektup olarak göndermiş. Zaten bir kişi eğer Allah bu kitabı bana indirmiş demezse Kur’an a iman etmiş olmuyor. Bununla beraber Kur’an ın içinde ne varsa bunların hepsi kulun Allah ile yaptığı ahitleşmedir. Ben Kur’an a iman ettim dediğinde Allah orada neyi emretmişse ona evet demiştir. Sana nasıl ol demişse, nasıl iman et demişse sen de ona evet demişsin demektir. Allah’a neye göre söz vermişsen bunu anlamaya çalışman gerekmez mi? Eğer biri hayır bana bu kadarı yeter diyorsa bu iman etmiş olur mu, bu kul ebedi hayatını ciddiye almış olur mu?

………Şu anda mesela Allah bütün imkânları kullarına vermiştir. Birisi dinini öğrenmek isterse, rabbinin kelamını dinlemek isterse, yani okuma yazması hiç olmasın anlamak isterse mutlaka öğrenir. Çabasını gayretini sarf eder, vesilelere sarılır mutlaka öğrenir. Hiçbir şey yapmasa, evinde oturduğu yerde bile Kur’an ın öğretildiği, Allah resulünü anlatan TV. Kanallarını açsa gene öğrenir. Bu herkes için geçerlidir.

………Bir de eğer kitap okuma ya da bilgisayarda öğrenme, dinleme imkânı varsa bütün imkânlar önünde demektir. Bunun için ister tefsir, ister esma-i Hüsna sohbetleri olsun hepsi kayıt altında, internette mevcuttur. İsteyen herkes bu yolları izleyerek dinini öğrenmek için Allah’ın kelamını dinlesin, anlamaya çalışsın diye biz de kayıt altına aldık herkes faydalansın, Allah’ın her bir ayetini anlamaya çalışsın diye. Zaten mümkün mertebe kısa ve öz olarak anlatmışız. Neden böyle yaptık? Allah ayeti kerimede buyurmuştu ki; Hitap ResulAllah efendimizedir.

………Ve innehu lezikrun leke ve likavmik* ve sevfe tüs’elun. (Zuhruf/44)

………Andolsun ki seni ve sana iman edenleri kıyamet günü bu kitaptan sorumlu tutacağız.

………Kitabın neyinden sorumlu tutacak? Kabından mı, Kur’an sizin elinizde var mıydı yoksa yok muydu mu denecek? Yoksa içinde ki ayetlerden mi sorumlu tutulacak. Tabii ki içinde ki her bir ayetinden her bir emrinden, her bir hükmünden sorumlu tutacak. Sen emri bilmeyince, Allah’ın vahyini anlamayınca nasıl sorumlu olacaksın.

………İşte kitaplarda okuduk, böyle böyle söylediler biz de böyle yaptık. Senin kitabın onların kitabı mıdır yoksa Allah’ın kitabı mıdır? Allah seni falancanın filancanın kitabından sorumlu tutacağım demiyor, bu Kitap’tan, Kur’an dan, gönderdiğim mektuptan sorumlu tutacağım diyor. Biz de bu sorumluluktan kurtulunsun, sorulduğu zaman cevaplarını verebilsinler diye. Ya rabbi kitabının hepsini anlamaya çalıştım diyebilsin diye bunu yapıyoruz. Okuyamıyorsan bari dinle, bari izle.

………Mesela ben bir soru sorsam, ben kardeşlerimin hesabını bu şekilde yaparken acaba kardeşlerimizde kendi adlarına göre kendi hesaplarını böyle yapıyorlar mı ya da kaç kişi yaptı? Verdiğiniz derslerin hepsini dinledim diyebilir mi? Bunu da ben sorayım. Ben kardeşlerimiz Allah’ın huzurunda cevaplarını verebilsinler diye böylesine bir çaba gayret sarfettim, ama onlar kendi cevaplarını vermek için eğer dinlemeye tenezzül etmedilerse, anlamak için bir çaba, gayret sarf etmedilerse acaba benim ne düşünmem lazım böyle bir durumda?

………Aynı şekilde burada Allah’ın isimlerini anlatıyoruz Bu isimler nüzül sırasına göre 46. İsimdir. Bir sefer dinlemekle belki, yeteri kadar anlaşılmaz, ama iki sefer dinlediğinizde çok daha güzel, çok daha rahat o ayetlerle beraber anlarız. Yani en azından buna tenezzül etmemiz gerekmez mi? Bir saatimizi rabbimizin bir ismini daha anlamak, öğrenmek için ayırmamız gerekmez mi? Ayırmayınca o zaman boşuna gitmiyor mu yani o zaman harcanmıyor mu? O harcanan zamanımızın bir saatini, iki saatini Allah’a ayırsak Allah’ı daha ciddiye almış olmaz mıyız?

………Esma-i Hüsna demek Allah’a iman demektir, Allah’ı bilmek, tanımak Allah’a imandır. Şirkten kurtulmak, tevhid, lâ ilâhe illallah, esma-i Hüsnayı anlamaktır.

………Aynı zamanda en büyük, en güzel, en değerli ilim en büyük, en güzele ait olan ilimdir. O da Allah’a ait olan esma-i Hüsna ilmidir. Yani ne kadar kıymet değer verildiğini anlatmaya çalışıyorum. Bunu her birimiz kendimize sormamız lazım. Allah bizi huzura alırken hep yaptıklarımızdan hesaba çeker, bir de yapmamız gerekip te yapmadıklarımızdan da hesaba çekiyor. Eğer benim bu sorduğum gibi hesaba çekerse hesabı vermek zor olacaktır. Şunu kesinlikle söyleyebilirim ki bunu soracaktır. Kulum olarak, abdı m olarak beni anlamaya, dinlemeye, tanımaya tenezzül etmedin demeyecek midir?

………Allah ayeti kerimede buyurdu ki;

…………ve lakinnAllâhe habbebe ileykümül iymane… (Hucurat/7)

………Allah mü’minlere imanı sevdirdi.

………İmanını seviyor musun? Ben arkadaşlara soruyorum imanınızı seviyor musunuz? Allah’ı tanıdıkça imanını seveceksin, ben iman etmişim diyeceksin, imanından razı olacaksın, hamd edeceksin. Yoksa durup dururken neden imanını sevesin ki. İmanın arttıkça onu seveceksin. Burası imanını artırma, kemale erdirme yeridir. Onun için gönlümüzü açıp dinlememiz gerekir, yetmez bir daha dinlememiz lazımdır. Eğer buradan öğrenemiyorsak nereden öğrenebiliyorsak kesinlikle yerimiz orasıdır gidip oradan imanımızı öğrenmemiz lazımdır. Kimden daha güzel öğrenebiliyorsak gidip ondan öğrenmemiz lazım, bunu dert edinmemiz lazım. Ya rabbi seni biraz daha tanımak, anlamak istiyorum demeniz lazım.

………Mesela Allah’ın Kahhâr ismini anlattık daha önce de Esma-i Hüsna okunurken duymuştuk. Biz Kahhar isminin böyle olduğunu biliyor muyduk, ya da kaç kişi bunun böyle olduğunu biliyordu. Kahhâr isminin Vahid ismi ile beraber tecelli ettiğini, bununla beraber Rahmet olduğunu, hakikate boyun eğdirmek için Kahhâr isminin tecelli ettiğini, birine Allah seni kahretsin dediğinizde ona dua ettiğinizi biliyor muyduk? Kahreder denince biz başka bir şey anlamıştık. Eğer anlamamışsak bir sorun var o da rabbimizi yanlış tanımışız manasınadır. (M. Hüseyin esma derslerinden derleme)

………************************************************************************

………EL KAHHÂR

………El Kahhâr; galip ve hakim olan yegane güç sahibi ve gücüyle tüm tasarrufu elinde tutan, tek Hakim ve hüküm sahibi olandır.

………Kahr; bir şeye onu mahv ve helak edebilecek surette galip olmak demektir.

………Yevme hüm barizun* lâ yahfâ alAllâhi minhüm şey’* li menil Mülkül yevm* Lillâhil Vâhidil Kahhâr. (Mü’min/16)

………Bu süreçte onlar her yönleriyle ortaya çıkarlar! Onlar hiçbir şeyi Allâh’a gizleyemezler… “Yaşanan süreçte (Allâh’a göre ‘AN’ vardır, tek bir süreç) Mülk kiminmiş?”… “Vâhid, Kahhâr olan (Tek ve mutlak hükmü zaman mekân kavramsız olarak yerine gelen) Allâh’ındır!”

………Allah, insanların sıkıntılarını giderme gücüne ve onların kalplerine ferahlık vermeye nasıl kadirse, onları büyük bir azapla kahretmeye de kadirdir. Aynı zamanda Allah’ın yardım ve desteği yine bu ismin hükmüyle gelir.

………El Kahhâr’ın madde dünyasında ki kitlesel helak edici etkisi yanında kişilerin iç dünyalarında da aynı yıkıcı ve kahredici etkiyi halk eder ki insanlar kendilerini tek ve büyük görüp rabblik iddiasında bulunmasınlar.

………Bakan iki gözle kusursuz ve mükemmel biçimde dünyayı bir gören insan, bir bakışıyla içine aldığı bu dünyanın aynı zamanda bir parçası, bütünün bir halkası konumundadır. İnsanları kahreden düşmanları ise kendi nefisleridir, şeytandan daha tehlikelidir. Bir kimse gayri meşru olan heva ve hevesini, arzu ve şehvetini kahrederse o kimse aslında şeytanı kahretmiş olur.

………Böylece kişinin iç dünyası ve dış dünyası insanda birleşmiş olmuş, bu şekilde de el Kahhâr, tüm bu ki,şinin iç ve dış dünyasını ihata edip kaplar. Kişinin iç dünyasını

………Küllü men ‘aleyha fan,

………Ve yebka vechu Rabbike ZülCelâli vel’İkrâm. (Rahman/26-27)

………Yeryüzünde olan her canlı fânidir, Fakat azamet ve ikram sahibi olan rabbinin Zat’ı Bâki’dir.

………Ayetinin hakikatine mazhar olan kul, vücudunu Hakta yok oluşu yaşar. Madde dünyası da böylece celâl ve ikram sahibi Rabbini bilir ve bulur.

………Yevme tübeddelül Ardu ğayrel Ardı vesSemavatu ve berazu Lillâhil Vâhidil Kahhâr. (İbrahim/48)

………Kul innema ene münzir* ve ma min ilâhin illAllâhul Vâhid’ül Kahhâr. (Sad/65)

………Vetteba’tü millete abaiy İbrahiyme ve İshaka ve Ya’kub* ma kâne lena en nüşrike Billâhi min şey’* zâlike min fadlillâhi aleyna ve alenNasi ve lâkinne ekseranNasi lâ yeşkürun. (Yusuf/38)

………Ya sahıbeyissicni e erbabün müteferrikune hayrun emillâhul Vâhıd’ül Kahhâr. (Yusuf/39)

………Kaşani Hz. Yunus /38-39) cu ayetlerin te’vilatında; “Vetteba’tü millete abaiy İbrahiyme ve İshaka ve Ya’kub Ve tevhid yoluna sülûkta babaların İbrahim, İshak ve Yakub’un milletine tabi oldum. ma kâne lena en nüşrike Billâhi min şey’in Biz maaşir-i enbiyaya (nebiler topluluğuna) vücudu olmayan bir şeyi Allah’u Teâlâ’ya şirk etmek caiz ve sahih olmaz. zâlike min fadlillâhi aleyna ve alenNasi ve lâkinne ekseranNasi lâ yeşkürun. Bu şühûd nev’indendir. Lâkin insanların çoğu Allah’ın nimetlerine şükür etmezler.

………İmdi Yusuf ile beraber zindana giren iki kişinin birisi, kalbe lazım olan muhabbet-i ruhiyye fütüvvetidir ki melike hükümdara aşk şarabı içiren şarapçıdır. İkincisi hayat-ı ruhiyye gibi hiçbir halde kalpten ayrılmayan heva-i nefistir. Zira heva nefsin bekası için ruhtan nefse feyezan eden nefsin hayatıdır ki bu heva medine-i bedende (beden şehrinde) rızıkları tedbir eden hükümdarın ekmekçisidir. Bu iki kuvvet halvetin gayrinde değil halvette kalbe mülâzemet (meşguliyet) ederler.

………Ya sahıbeyissicni e erbabün müteferrikune hayrun emillâhul Vâhıd’ül Kahhâr. Yusuf “ey zindan arkadaşları, sizin her birinizin mesela muhabbetin sıfat ve esma gibi hevanın kuvve-i nefsaniyye gibi müteferrik biri bir emirle, diğeri başka bir emirle emr eden yekdiğerine zıt fakat hepsi de aciz birçok rabbleri olmak mı hayırlıdır.”

………Kul innema ene münzir* ve ma min ilâhin illAllâhul Vâhid’ül Kahhâr. (Sad/65)

………Kâşani te’vilâtında; Kul innema ene münzirun Habibin sen de ki “Ben ancak inzar edici, Allah’ın azabı ile korkutucuyum. Sizi nefsime davet etmiyorum, hidayetinize de kadir değilim. Çünkü ben nefsimden ve kudretimden fani, inzar hususunda Allah ve sıfatı ile kaimim. ve ma min ilâhin Vücutta hiçbir ilâh yoktur. illAllâhul Vâhid’ül Ancak zatıyla vahid olan Allah mevcuttur. Elkah-har O’ndan gayri her bir şeyi vahdaniyetinde ifna etmekle kahredici zattır.”

………Ya rab, bizleri doğru yolundan ayırma, Cemal-i izzetinden rahimiyetine Bâki rahmetin ile nuruna gark eyleyip bizlere muhabbetini ilham eyle. Nefsin sıfatlarına meyledip hevasına düşürme. Ol Cemal-i kereminin lütfuyla kapından ayırma. Zatına kul, Resul-ü ekremine ümmet eyleyip ayağımızı kaydırma ya Rab. Amin, velhamdülillahi rabbil alemin) (Anonim)

………******************************************************************

………“EL KAHHÂR”

………El Kahhar; yenen, kendisine meydan okunamayan, ezen yani boyun eğdiren demektir. Kimse Allah’a diklenmeye kalkmasın! Kahhar olan Allah’tan intikam alınamaz!  Allah, yine kahran lütfeder. Varlığa boyun eğdiren Allah kahretsin demek; Allah boyun eğdirsin demektir. İlahi yasalara ve sistemi ilahinin kanunlarına uyun!

………Fiilin insana boyun eğdirmesi Allah’ın kahhar esmasındandır. Allah; insanı aç koyar, insanı araştırmaya, yemek tedarikine koşturur.

………Allah, her şeye boyun eğdirmiştir. Hatta kendi gücüne bile boyun eğdirmiştir, yani lütfetmiştir.

………Zalimi, zulüm kahreder. Mutluyu mutsuz, mutsuzu mutlu kahreder. Allah’ın kahhar ismi, her şeye faiktir.

………Şeytaniyet; Allah’ın lütfuna yamuk bakmaktır. Allah suyu kaynatarak, kahra alet eder. O kaynayan su demli su olur, lütfa sebep olur. Derdi sıhhatle, sıhhati dertle kahreder.

………Acı, hayatınızın sırrı ve icabıdır. Dünya eziyetinden muaf olmak için, yaratıktan yaratana dönmek lazımdır.

………Acılar insanlara dünyayı öğretir, dayanmayı öğretir. Allah’ım bize acı!

………Allah; yarattığıyla alakadardır, insan bunu bilmez. Bilse de bilmese de, Allah kulu iledir. Sığınma ve dua, insanın idrakini arttırır.

………Allah’ın her hali; kuluna derstir, öğüttür. Allah’ın kahhar esması, boyun eğdirmesidir. Meleklere, insana boyun eğdirmesi de böyledir.

………Sorumluluğunu bilene ikram, bilmeyene ceza vardır. Mücrimlerden intikam alınır, yani onların yaptıklarının acısı, onlara tattırılır.

………İyiler, kötüler ölür de, iyilik ve kötülük ölmez. Hayat, bir ibretler âlemidir. Bu rolü, aktörler üstlenirler. Çünkü sahneyi ilahi, ibret için boş kalmaz.

………Acı çekmeyenler, cehennemi bilmezler. Fakirlik, yokluk çekmeyenler de cenneti bilmezler. (M. Rasim Mutlu)(derleme)

………***************************************************************

………Ey Kahhâr olan Rabbim!

………Sana inanıyor ve iman ediyorum! Bu inancımla, Kahhâr ismine iltica ediyor ve sana, bu isminin tecellileriyle, yaşamıma şekil vermen için dua ediyorum.

………Yeryüzündeki azılı şakîleri, Kahhâr isminle helâk ettiğin gibi, benim ruh ve beden ülkemin azılı şakîsi olan nefsimi, yıllardır başımın belâsı olan şeytanımı, Kahhâr isminle kahreyle Rabbim!

………Nazargâhın olan kalbimi perişan eden, Rabbânî tecellileri almamı engelleyen mâsivâdan Kahhâr isminle kurtar beni ya Rabbi!

………Ufkumu saran karanlıkları ve zulmeti “Kahhâr” isminle kaldırıp, ruh dünyamı aydınlıklara gark et Allah’ım!

………Sen, Yüceler Yücesi Rabbim! Sen dilersen, kalbimi, zâtının nurlarını alacak şekilde temizler, nefsimin ıslâhını kolaylaştırır, aklımı, mirâcıma Burak eylersin! Sana inanıyor ve isimlerinle sana dua ediyorum Rabbim! Beni bana bırakma! Tut ellerimi Rabbim!

………Son nefesime dek… Sana varıncaya dek inşaallah! (Vuslat Turabi)

………*********************************************************************

………Her şeye, her istediğini yapacak surette galip ve hâkim.
Ey bütün güçleri yenen, isyankârları kahreden, mağlup eden Kahhâr Allah’ım! Şeytanımı mağlup ederek, kahreyle. (Hz. A. Geylani)

………Ve ahiru davana enil hamdülillahi rabbil alemiyn.

……… “Euzü Billahi mineş şeytanir racim”

………“BismillahirRahmanirRahıym”

……….El Hamdu Lillahi Rabbil’Alemiyn Vesselatü Vesselâmü alâ Resulüna Muhammedin ve alâ alihi ve ashabihi ve etba’ıhi ecmaiyn.

. ………Rabbişrah liy sadriy;

……… Ve yessirliy emriy;

……….Vahlül ukdeten min lisaniy;

………Yefkahu kavliy; (Tâhâ 25-26-27-28)

………Rabbim, göğsüme genişlik ver, kolaylaştır işimi, düğümü çöz dilimden, ki anlasınlar beni.

…….. Rabbi edhılniy müdhale sıdkın ve ahricniy muhrace sıdkın vec’al liy min ledünke sultanen nasıyra. (İsra/80)

……..Rabbim girdiğim yere, girdiğimiz yere, sana, imana, Kur’an a, hakikate sadakatle girdir, çıktığım ve çıktığımız yerden sana, imana, Kur’an a, hakikate sadakatle çıkar ve bize bu sadakati koruyacak bir güç ver ya Rabbi. Amin, amin, ya mu’in..!

……..Değerli dostlar bugün 55. Esma dersimizde yine beraberiz Rabbe hamd olsun. Bugün inşaAllah iki isim işleyeceğiz, işlemeye çalışacağız; Vehhâb ve Vâhid isimleri. Önce Vehhâb isminin lügavi çerçevesinden girmek istiyorum her zaman olduğu gibi.

……..El Vehhâb; karşılıksız veren, bağış yapmada eşsiz ve benzersiz olan, kendisinden bedelsiz istenilen, verdiklerinin hiç birinden bedel beklemeyen, mutlak ve sonsuz özne demektir. Dilimize de geçmiş hibe, falan falana hibe etti. Hibe bağış ile karşılanıyordu Türkçe de, kişinin kendisine ait bir şeyi bir başkasına karşılıksız olarak vermesine hibe diyoruz. Hibe de 2 şey var mecburi 1 – vermek, 2 – herhangi bir şey beklememek. Sadece istememek değil, beklememek te, yani hibe eden hibe ettiğinden bir şey istemediği gibi bir şey de beklemez, beklenti içine de girmez. Çünkü beklenti de bir karşılıktır.

……..vehebna lehu İshaka.. (Meryem/49) alınız hibe kökünden bir kelimeyle karşı karşıyayız. Biz ona İshak’ı hibe ettik. Rabbimiz Hz. İbrahim’e İshak AS. ı hibe etmiş. Yani hiçbir karşılık beklemeden vermiş. Esasında herkese vermiyor mu, herkese hibe etmiyor mu, oraya geleceğiz. Kur’an da vehebna gibi fiillerle gelen tüm hadiseler olağanüstü hadiselerdir. Hz. Zekeriyya’nın duası

……..Rabbi heb liy min ledünKE zürriyyeten tayyibeten, inneKE Semiy’ud du’â’. (A. İmran/38) Rabbim bana hibe et, tertemiz bir evlat hibe et.

……..Şimdi bu gibi hadiselerde Hz. Meryem’in duasında da hibi vardır. Hz. Hanne’nin duasında da hibe vardır, Hz. Zekeriyyanın duasında hibe vardır, Hz. İbrahim’in duasına icabette hibe vardır. Hz. Davud’un duasında Hz. Süleyman’ı isterken hibe vardır. Yani bütün bunlarda esasında kendi isteği ile elde etmeye çalışsa elde edemeyeceği bir şey manası vardır. Hz. İbrahim kendi arzusuyla bir evlat elde edemezdi. Çünkü yasalar açısından, Rabbimizin kanunları açısından evladı olmamıştı. Ama Rabbimiz orada müdahil oldu, hibe etti. Yasaları aşan bir şey. Hz. Zekeriyya da öyle. Evlat sahibi olmamıştı, rabbimiz ona da yasaları aşan bir müdahaleyle verdi. Hz. Meryem’e hibe edildi Hz. İsa. Ona da yasaları aşan bir yolla hibe edildi. Hz. Hanne’ye, ona da çünkü ömrünün sonuna kadar bir evlat sahibi olmamıştı ona da hibe edildi.

……..Peki burada şöyle bir sual gelir; Hz. Davud’a hibe edilen ne? Hz. Davud’ – Hz. Süleyman, öyle bir durum yoktu. Hayır orada da hibe var. Hz. Davud bir çocuk istemedi, hz. Davud hikmet ve hüküm sahibi bir çocuk istedi yani özel bir çocuk istedi, orada da hibe vardı. Dolayısıyla Hibe; İbrahim, Hanne, Meryem, Zekeriyya, Davud AS. ecmain, hepsine birden salât ve selâm olsun bu kişilere rabbimizin verdiği olağan dışı bir nimete delâlet eder.

……..Hibe ile ‘iğta arasında fark var, ‘İğta vermek, hibe de vermek. Hibe mülkü olacak şekilde vermektir. ‘iğta ise geri almak için vermeye de ‘iğta denir, alıcısına ulaşması yeterli. Ne için olduğu, daha sonra geri alınıp alınmayacağı âriyeten verilebilir ödünç diyoruz ya öyle verilebilir, kullanıp geri ver diye verilebilir, veyahut ta mülkiyeti benim olsun kullanımı sana ait olsun diye verilebilir. Bütün bunlar ‘iğta dır. Ama hibe mülkü senindir şeklinde vermek.

……..Hibe ile hediye arasında fark var, hediye veren ile alanı birbirine yaklaştıran, ya da yaklaştırma amacı taşıyan vermedir. Yani vereyim de bana yakın olsun. Allah vereyim de bana yakın olsun beklentisi ile vermez. Öyle verseydi eğer verdiği her kul kendisine yakın olmak zorunda kalırdı. Oysa ki O inkârcıya da verir, kâfire de verir, mülhide de verir, müşrike de verir. Zaten müşriki yaratması onu vermesidir, varlığı vermektir zaten.

……..Hibe ile Nimet arasında da fark vardır, nimet özünde iyi olan vermeye denir, yani nimet olduğu zaman mutlaka özünde iyi güzel helaldir, temizdir. Ama hibe öyle değil haramdan da hibe olabilir. Bir kimse haramdan kazanır hibe eder. Dolayısıyla hibe ilke nimet arasında böyle bir fark var.

……..Vehhâb; mübalağa ile ismi fail, yani hep veren, çok çok veren, daima veren. Mübalagalarda iki vurgu vardır, biri fiilin en yüksek derecesi yani en çok veren. İkincisi fiilin sürekliliği. Biri fiilin yani dikeyine, diğeri yatayına zaman içerisinde. Dikeyine olan verenlerin içinde en yüksek veren. Yatayına olan ise sürekli veren, hep veren. Öyle değil mi, en nankörü nefes alarak yaşıyor her nefes Allah’ın hibesidir, kulun kazandığı bir nefes yoktur.

……..Nazari çerçeve şöyle kısaca çizmeye çalışalım. Kur’an da kullanılan tüm isimler ve fiiller sadece Allah’a hastır, her şeyde böyle değil, her maddede böyle değil. Bu maddeden Vehhâb isminin kökünde Kur’an da ne kadar isim ve fiil geliyor hepsi Allah’a isnaden kullanılıyor. Bu da çok özel bir madde olduğunu gösteriyor.

……..Vehhâb sadece O’dur, zira her bağışçının bağışladığı kendisine Allah’ın hibe ettiğidir. Onun için insanların içinde bu Vehhâb dır diye birini göstersek, bu çok bağışlar, çok hibe eder, çok verir diye. Esasında o hiçbir şey vermez, özüne baktığınızda onun verdiği her şey Allah’ın ona verdiğidir. Esasında Allah dışında birini vermesiyle öven aslında Allah’ı över, çünkü gerçekte veren O’dur. Onun için ekmeğe değil ekmeğin sahibine teşekkür edilir. Ekmek teşekkürü ne bilsin, ekmeği verene teşekkür edilir.

……..İnsan da bağışladığı şey de o şeyi kendisine bağışladığı insan da Allah’ın hibesidir. Şimdi biri birine bir şeyi hibe ediyor, hepsi hibe burada. Veren Allah’ın hibesi, verilen Allah’ın hibesi, verdiği Allah’ın hibesi, bir hibe daha var verme isteği Allah’ın bir hibesi. Allah o arzuyu vermese, vermeyi vermese veremezdi. Onun için vermeyi ver ya Rabbi diye dua etmek lazım. Vermeyi, verme aşkını ver ki vereyim, vermeyi sen bana hibe etmezsen ben neyi vereceğim, vereceğimi hibe etmezsen ben neyi vereceğim, bini hibe etmezsen ben neyi vereceğim, vereceğim kimseyi hibe etmezsen ben neyi vereceğim..!

……..Bir vermede kaç teşekkür varmış meğersem, meğer verdiğimiz için teşekkür beklemek yerine dört kez teşekkür etmemiz gerekiyor. Ya rabbi veren beni verdin şükrolsun, verdiğimiz verdin şükrolsun, verdiğim kişiyi verdin şükrolsun, bana verme arzusunu verdin şükrolsun. Onun için verip te bir de teşekkür beklemek yerine verip dörtte teşekkür etmek lazım.

……..Bunun en güzel örneklerini Kur’an da hayatın içinde görüyoruz değil mi? Hz. İbrahim, Hz. Hanne. Hz. İbrahim rabbimizden en büyük hibeyi alan kullardan idi. Ömrü boyunca çocuksuzlukla imtihan edilmişti, ömrünün sonunda rabbimiz ona bir evlat bağışladı, hibe etti, tam bir hibe. Bazı kaynaklarda 90 yaşında bazı kaynaklarda 120 yaşında olduğu zikredilir. Yani şu veya bu, çok fazla şey değil ama her tür beklentinin kesildiği bir dönem. Ama rabbimiz hibe edince demek ki bir alt yasa bir üst yasayla aşılıyor. Rabbimiz koyduğu kanunlarına göre işletiyor kâinatı, fakat koyduğu kanunun mahkûmu değil hakimi olan bir Allah olduğuna da iman ediyoruz. Onun için bu manada zaten kanunlarına mahkûm olan bir Allah, Allah olamaz. El Hâkim olamaz, el Hakîm de olamaz. Kanunlarına gücü yetmeyen kanunun sahibi değildir kanun ona sahiptir. Ama bu demek değildir ki keyfine göre kanun koyar, hayır. Keyfine göre koymaz, o da O’nun sünneti. Çünkü O sünnet sahibi bir Allah’tır.

……..Hz. İbrahim evladı aldı, hibeyi aldı, peki ne yaptı? Teşekkür etti. Nasıl teşekkür etti? Aldığını Allah’a kurban ederek. İşte hibenin teşekkürü aldığını rabbine kurban etmek. Peki orada bir yanlış vardı, zaten Kad saddakterrü’ya.. (Saffat/105) sen rüyayı tasdik ettin, oysa rüya te’vil edilirdi, tabir edilirdi, sen tasdik ettin. Tabir etmeliydin ama tasdik ettin. Tasdik edince yanlış oldu. İnsanlık tarihinde yoldan çıkmış inançlar insanı hayvan yerine koyup kurban ederler. Sen insanı hayvan yerine koyma ey İbrahim, Hayvanı hayvan yerine koy. Çünkü hayvan insana musahhar kılındı, insan sa rabbine. Allah’a kurban olmanın yolu insanla hayvan arasında değişir. Hayvanı Allah’a kurban edeceksen kes. İnsanı Allah’a kurban edeceksen yetiştir. İnsanın Allah’a kurban olması yetiştirilmesidir, terbiyesidir, rabbin rububiyyetine uygun bir terbiye ile yetiştirilmesidir. O zaman yetiştir kurban olmuş olsun, nezzet kurban olmuş olsun, ada kurban olmuş olsun, tebettül et  ve tebettel ileyhi tebtiyla. (Müzzemmil/8) dolayısıyla Hz. İbrahim mesajı aldı.

……..Hz. İbrahim’e kadar gelen dini geleneklerde zaten insan kurban ediliyordu ve rabbimiz bundan razı değildi, doğru değildi. Aslında Habil ve Kabil ile kurbanın nasıl olacağı göstermişti. Fakat insanlık yoldan çıkınca bu ilahi öğretiyi unuttu, yoldan çıktı birbirini kurban etmeye başladı. İşte Mısır’a bakire kızlar kurban edildi, işte batı geleneklerinde, özellikle İskandinav geleneklerinde bakire kızlar tanrılara kurban edildi. İşte doğu geleneklerinde hindu geleneği, Budist geleneği, daha öncesinde Brahmanist gelenek hepsinde insan kurban edildi. Oysa ki Allah’ın arzusu bu değildi, insanın kurban edilmesi insanın Allah’a yaklaşmasıdır, her adımınız bir kurbandır. Onun için her ibadet kurbandır, sadece kurban kesmek kurban değildir. Namaz kurbandır, sizi Allah’a yaklaştıran her şey kurbandır. Oruç kurbandır, hacc kurbandır, nasihat kurbandır, zekât kurbandır, emri bil ma’ruf bir kurbandır, cihad kurbandır. Yani Allah’ a ne ile yaklaşıyorsanız o kurbandır. Hatta sizi Allah’a en çok yaklaştıran en büyük kurbandır.

……..Bazen kurbanınız sizi hiç yaklaştırmaz da bakarsınız bir güzelliğiniz yaklaştırır. Bazen kestiğiniz hayvan hiç yaklaştırmaz da bazen kestiğiniz kötü bir huyunuz Allah’a daha çok yaklaştırır. Dolayısıyla sizi, insanı Allah’a yaklaştıran ne varsa o kurbandır. Çünkü sisi Allah’a yaklaştırıyor.

……..Hz. İbrahim’e verilen de buydu, Hz. Hanne içinde aynı şey. O dua etmişti rabbinden, bir yavru istemişti Allah’ta ona; İz kaletimraetü ımrane Rabbi inniy nezertü leKE ma fiy batniy muharreren fetekabbel minniy. (A. İmran/35) Hani İmran’ın kadını demişti ki Rabbim ben karnımdaki doğurmamış olduğum yavrumu sana adadım, benden kabul buyur. Birgün bir ağacın altında otururken bir anaç kuşun bir yavru kuşun ağzında gıda getirdiğini görmüş ve ya rabbi bir yavru da bana versen de şöyle besleseydim diye yüreği Allah ile konuşmuş. Bazı dualar kalbin Allah ile konuşmasıdır o dualar ret olunmaz. Öylesi dualar doğrudan bağlantıdır. Onun için bazen kapsama alanına girer insan kapsama alanına girdi de duayı etti mi frekansı tutturmuştur ve işte hani derler ya keşke başka bir şey isteseydim. O anda tam frekansı tutturmuştur ve kabul olunur reddolunmaz.

……..Hanne de öyle bir ana denk gelmiş ve duası dergâhı ‘ahadiyete yükselmiş ve rabbimiz kabul ve karîn buyurmuş. Kocası İmran. Yalnız bu iki ailenin farklı bir konumu var Kur’an da. Kur’an iki aileyi model gösterir o da bu iki aile. İnnAllâhestafa Ademe ve Nuhan ve âle İbrahiyme ve âle ımrane alel âlemiyn. (A. İmran/33.) iki ferd, iki aile. Adem diğer canlı türleri içinden seçilip ruh üflenip insan kılınan. Nûh insanlar içinden seçilip 2. Baba kılınan. İbrahim ve İmran ailesi ise model aile olarak takdim edilen iki örnek.

……..Aile; İbrahim ailesini biliyoruz, Hz. İbrahim, Hz. İsmail, Hz. İshak, Hz. Sâre, Hz. Hacer. Belki buna yeğen olan Hz. Lût’u da ilave etmek mümkin. Belki tefsirlerde nakledilip Kur’an da nakledilmeyen isimler de ilave edilebilir. Ama ana ekseni itibarıyla bu. İmran ailesi ise Hz. İbrahim’in soyundan yine, Musa’nın soyundan gelen İmran bin Ma’san ve onun eşi Hz. Hanne. Anna diye koyarlar batıda özellikle Hristiyan geleneğinde, bizde Hanne diye telaffuz edilir.

……..Dolayısıyla adayış risalesinden sonra Türkiye de Hanne ler pek çoğaldı MaşaAllah. Bakıyorum kimin adı Hanne, ha..! adyış risalesinin çocuğu diyorum. Ve onun evladı Meryem, onun evladı İsa. Hanne’nin kız kardeşi Elişa, Elizabeth. Onun kocası Hz. Zekeriyya ve onun oğlu Yahya. Ali İmran da bu. Yanbi aslında tek çekirdek aile değil, 3 çekirdek aile ama hepsi bir aile. Onun için model gösteriliyor, model göstermede de hep bakıyorsunuz evlat ile ebeveyn ilişkisi merkezde hep kadrajda o oluyor. En iyi ebeveyn evladını Allah’a en çok yaklaştırandır. Tabii bizde en iyi ebeveyn evladını kendine yakandır. Kendine yaktı mı evladını yakıyor zaten. Ama Allah’a yaktı mı kendini de evladını da yanmaktan kurtarıyor. Yani ata erkil, baba erkil, ana erkil, çocuk erkil, bacı erkil değil, Allah erkil, Allah eksenli.

……..Erkil eksen miydi? Eyvallah, Allah eksenli bir dünya, Allah merkezli bir dünya, kuracaksan öyle bir dünya kur. Çünkü sen fanisin hatta yanılmaz değilsin. Eğer kendine yakarsan sen yanıldın mı evladın da otomatikman yanacaktır. Dolayısıyla Hakikate yak ki hakkın takipçisi olsun eğer vermek istiyorsan bir şey. O zaman hem anne ya da babası, hem de hocası olursun.

……..Evet, Hz. Hanne de böyle yaptı, Allah’a adadı ve teşekkür de beklemedi fetekabbel minniy benden kabul et Allah’ım. Yani hayatta tek varlığı o idi, kocası da üstelik vefat etmişti kendisi hamileyken dul kalmıştı. Yani bir öksüzdü Hz. Meryem Öksüz de Kur’an ın lügatinde yetimdir. Kur’an da ayrıca öksüz geçmez, yetim öksüze de tekabül eder. Bizde ayrılır da Kur’an da ayrılmaz. Hatta bakanı olmayan, kazananı olmayan, kazananı vefat etmiş, yeri de dolmamış olan herkes yetimdir Kur’ana göre.

……..Tabii esasında kişi mahrum olduğunun yetimidir, onun için sadece yetim olmayı anası olmamak, babası olmamak şeklinde değil. Esasında şu Allah’tan mahrum olanlar da Allah yetimidir, Allah etmesin. Ahlaktan mahrum olur ahlak yetimi olur, vijdan dan mahrum olur vijdan yetimi olur. İnsaftan mahrum olur insaf yetimi olur. Adaletten mahrum olur, adalet yetimi olur. Onun için bazı yetimlikler vardır ki iftihar edilebilecek bir şey, bazı yetimlikler vardır ki hiç te iftihar edilecek bir şey değildir. Belki yerilecek, üzünülecek bir şeydir.

……..Bu anlamda velisi olmayanın velisi Allah’tır hakikati işler. Yani Rabbimi onu velisiz yaratmadı, çünkü hiç kimse ağaç kovuğundan yaratılmadı. Eğer o büyümeden, o kendi kendine yeterli hale gelmeden almışsa velisini, o zaman Rabbimi ona veli olmuş demektir. Onun için anasız babasız yetimlerin olduğu bir dünyada çocuksuz anneler ve babalar da var. O zaman onlar, onlara veli olmalı. Onlarla onlar buluşturulmalıdır.

……..Esasında Rabbimizin arzusu da budur, isteği de budur, rızası da buradadır. Ama maalesef böyle bir dünyayı kuramadık. O zaman biz yetimlerin velisi olan İslam ümmeti, velisi olduğu yetimlerine henüz layığı gibi bakabilmiş, ana babalık yapabilmiş değil manasına gelir bu.

……..Kur’anî çerçeve; Kur’an da Fiil olarak 20 kez geliyor, isim olarak 3 kez geliyor. 20 fiilin tamamı da nimet bağışlama anlamında kullanılıyor ve Allah’a isnat ediliyor daha önce söylemiştim. Vehhâb sadece esma-i Hüsna’dan değil ef’al-i Hüsna’dan da olmuş oluyor. Çünkü fiil olarak Ve vehebna, vehebna, ve heptu. Bu gibi fiiller geldiğinde hep Allah’a isnatla geliyor ve ef’al-i Hüsna dan bir fiil olarak ta Kur’an da gözüküyor.

……..Vehhâb, Sâd/9 da Azîz ismi ile birlikte geliyor. Bu şu manaya gelse gerek, sultanlar, imparatorlar, krallar, emirler, zenginler, ağalar, beyler, paşalar..! Hülasa verme konumunda olan herkes vermeye muhtaç olduğu için verirler. Vermeye niye muhtaçlar? Çünkü konumları gereği vermek zorundadırlar, vermezlerse hatır kaybına uğrarlar. Allah ise vermeye muhtaç değildir. Çünkü vermezse hatır kaybına uğramaz. Niye? Allah’ın hatırı, yani izzeti şerefi kazanılmış bir izzet değildir, çünkü O el Azîz’dir. O zaman Allah hatır kazanayım diye vermez. El Az’iz ola ola vermektir işte hibe etmek, asıl hibe Allah’ın hibesidir. Yani hiçbir şey vermeseniz hiç hatır kaybetmeyeceğini bile bile vermektir. Onun içib Azîz ve Vehhâb isimleri bir arada gelir.

……..İkincisi vermek bir yerde ezmektir, karşılıksız vermek daha da ezmektir. Biri verdiğinizin bir karşılığı olduğunu bilirse ezilmez, onun için ücretli aldığınız bir şeyler karşısında ezilmiyorsunuz bakınız, hizmet veriyorsunuz ücret alıyorsunuz. Ama hizmet vermeden bir şey verse onun karşısında kendinizi biraz ezik hissedersiniz. Daha çok vermek daha çok ezmek anlamına gelecektir bu durumda. Fakat Allah hem karşılıksız verir, hem de verdiğini asla ezmez.

……..Tabii burada şöyle bir sual var, dediniz ki diyeceksiniz Allah’ın Mustafa kulu vermek Vehhâb, karşılıksız çok veren. İyi de Allah bizden kulluk istiyor. İstediği kulluk karşılık değil mi, namaz istiyor, oruç istiyor, dürüstlük istiyor, hakkaniyet istiyor, adalet istiyor, istiyor, istiyor, istiyor, iman istiyor, teslimiyet istiyor, yani kulluk istiyor, Kulluk karşılık değil mi?

……..Cevap; Hayır. Kulluk Allah’a verdiğimiz bir karşılık değildir. Kulluk ta Allah’ın hibesidir. Kölelik olsaydı tamamdı, eğer Allah bizden kulluk istemese de kölelik isteseydi karşılık olurdu. Ama kulluk isteyince karşılık istemiş olmuyor, çünkü kul; iradesi ile kuldur, köle iradesizliği ile köledir. Ne kadar az irade o kadar iyi köle. Ne kadar çok irade o kadar iyi kul. Bu durumda kulluk onun insan yeni ve yeniden bir ikramı olmuş oluyor. Niye? Kulluktan insanın çıkarı var, Allah’ın hiçbir çıkarı yok. Allah’a kul olmak insanı kula ve eşyaya kul olmaktan kurtarıyor bir daha borçlu olmuş oluyorsun. Ver bakalım ya Rabbi ben sana kulum. Değil, ver bakalım kulum, sana, yalnız bana kul olmayı emrettim, bunun karşılığını ver bakalım. Ne karşılığı ya Rabbi kul olduk ya. Hayır. Bana kul olmakla kula kul olmaktan kurtardım seni. Bana kul olmakla eşyaya kul olmaktan kurtardım, seni mala kul olmaktan, paraya kul olmaktan, mevkie kul olmaktan kurtardım, yani kölelikten kurtardım seni. Dolayısıyla o da bir hibe, o da bir verme.

……..Mekke toplumuna Vehhâb ismi ile hitab ediyor rabbimiz, onları şöyle uyarıyor bakınız; Em ‘ındehüm hazainu rahmeti Rabbikel Aziyzil Vehhâb. (Sâd/9) yoksa rabbinin  rahmet hazineleri onların katında mı, Vehhâb ve Azîz olan rabbinin rahmet hazineleri onların yanında mı?

……..Em lehüm mülküs Semavati vel Ardı ve ma beynehüma* felyerteku fiyl esbab. (Sâd/10) yoksa göklerin ve yerin mülkü onların elinde mi, o ikisinin arasındakiler onların elinde mi? Yani onlar mı tüm sebepleri ellerinde bulundurup ta istediklerine dağıtıyorlar. O’nun Vehhâb olduğunu müşrik Mekke toplumu da bilmezse kim bilir. Demek ki Vehhâb olduğuna, hibe ettiğine iman etmiyorlar. Mekke toplumu oysa ki bu hakikati en çok bilen bir toplum olması lazım. Niye? Mekke bölgede tabii ve doğal açıdan en fakir yer. Ormanı yok, ırmağı yok, suyu yok, gölü yok, denizi yok, yok, hiçbir şeyi yok, toprağı yok. Toprağı yok deyince aslında bitti, böyle bir yer nasıl bölgenin en zengin yeri olur?

……..Böyle bir yeri bölgenin en zengin yeri yapacak olan sadece Allah’tır. Kâbe’yi koyarsınız içine o zaman, yoksa Taif var, adam eksen adam biter, çok değil iki saat yani arabayla tabii, yaya da gitse 1.5 günlük yol. Orası yayla orada her şey biter. Yemen plato, 2.000 rakım. Oraya yağış düşmez ama Yemen’e kar yağar, Zem zem Yemen den gelir, bölgenin suyu Yemen den gelir. Ama ne Yemen ne Taif, ner Şam, ne şura ne bura, bölgenin en zengini, baharat yolunun en zengin yeri Mekke.

……..Li iylâfi Kureyşin, İylâfihim rıhleteş şitâi vas sayf, Felya’budû Rabbe hâzelBeyt. (Kureyş/1-2-3) Hiçbir şeyin hatırı yoksa bari şu yaz ve kış seferlerinin hatırını gözetsinler. O halde şu beytin rabbine kulluk etsinler, bu beytin ekmeğini yiyorsunuz, Kâbe’nin ekmeğini yiyorsunuz. Bilmezler mi? Bilmiyorlar işte, Vehhâb’ı bilmiyorlar, Vehhâb’a şükretmiyorlar.

……..Vehhâb olan Allah’ın tecellileri. Vehhâb isminin Ef’al-i Hüsna daki karşılığı fiil olarak aynı kökten karşılığı bulunan isimler, fiil olarak aynı kökten karşılığı bulunmayan isimler diye esma-i Hüsna’yı ikiye ayırabiliriz. Zaten yeri geldikçe bunu burada yapmaya çalışıyoruz. Esma-i Hüsna da ki her ismin fiili karşılığı yok, bazen de fiil olarak Ef’al-i Hüsna dan var, onun  esma karşılığı yok. Çok ilginç, bunlar mühim. Bu bir yöntem, bu bir metot, fakirin tefsir metodu bu. Edebi tefsir metodu da derler buna, Kur’an ın nazmı da derler, Yani Kur’an ın icazı, mucizeliği Kur’an ın manasında, söz dizimin de, nazmındadır. Bu manada Kur’an ın nazmı tesadüfi değildir, Kur’an ın kelimelerinde bir mucizevilik vardır, bunu Kur’an ın kelimeleriyle ilgilenenler bilir. Onun için zaten Kur’an ın Allah’tan olduğuna inandığınız zaman böyle bir mucizevilik beklemek te hakkınızdır. Onun için Kur’an da bir şeyin isim olarak, bir şeyin fiil olarak, bir şeyin yalnız isim olarak, bir şeyin yalnız fiil olarak, bir şeyin hem fiil hem isim olarak, bir şeyin hiç isim olmadan sadece fiil olarak gelmiş olması bir anlam taşır, önemli bir anlam taşır çok ilginçtir.

……..Onun için İrade fiili Kur’an da 140 yerde gelir, bir tane isim olarak gelmez. Tesadüf müdür? Böyle tesadüf olabilir mi? Demek ki irade fiildir diyorsunuz. Evet İrade isim değildir, bu ne demektir? Şudur iradesini kullanmayan adamda irade yoktur demektir. Kullananın vardır kullanmayanın yoktur. Akıl da öyle, bir sürü yerde fiil olarak gelir ama hiç isim olarak gelmez. Aynı şeyi onun içinde söylüyoruz. Akıl akledenindir akletmeyenin aklı yoktur. Bakınız sonuçlara ulaşıyoruz, ama müthiş sonuçlar bunlar. Bu Kur’an ın nazmıdır bu çok mühimdir aynı zamanda.

……..İşte bu çerçeve de baktığımızda bu mübarek isim Vehhâb ismi şerifi fiili karşılığı olan bir isimdir aynı zamanda Kur’an da. Bu kökten gelen fiil sayısı 22, 2 si Allah’a isnatla kullanılmıyor, 20 si Allah’a isnatla kullanılıyor. Ama biz 22 sini birden sıraya dizdiğimizde çok ilginç bir şey çıktı. İlk defa yaptım, ilk defa gördüm bunu yani bu ders için. Daha önce hiçbir çalışmamda yapmadım bir başkasında zaten görmedim. 22 yerde kullanılan Ve he be fiilinin türevlerinin tamamını alt alta dizdim, hepsinin de ortak noktası “aile” çıktı başka bir şey değil.

……..Allah Allah..! çok ilginç geldi bana çok şaşırdım, memnun da oldum. Demek ki dedim rabbimiz aile ile ilgili problemlerin çözümünde kespi olanın yanında Vehbi olanı da gösteriyor Yani ilahi hibe kısmına dikkatimizi çekiyor. Aile meselesi çok önemli onun için bu noktada Hz. İbrahim ailesi, Meryem ailesi, Zekeriyya ailesi, Davud ailesi, Süleyman ailesi, Yunus ailesi, Hz. Nebi ve ailesi ve herhangi bir aile mü’min aile, bunlar hakkında geliyor, çok ilginç hepsi aile için.

……..Demek ki kespi olanı yapacaksınız elinizden geleni, ama aile konusunda elimizden gelmeyen bir kısmı vardır onu mutlaka Allah’tan talep edeceksiniz. Bu da aslında Kur’an ın gösterdiği bir şey değil, eğer işin Vehbi kısmı olmasaydı Hz. Nûh’un oğlu Ken’an ı nasıl izah edecektik. Baba peygamber oğul kâfir, baba put perest oğul peygamber. Hz. İbrahim ve Azer. İşte koca peygamber eşi kâfir. İşte eşi peygamber Asiye’ye haydi Eş’ari gibi diyelim ve kocası firavun. İşte yeğen peygamber amca kâfir. Bunları boşuna göstermiyor yani aile meselesinde rabbimizin mutlaka orada bir kudret eli var, bir hikmeti var, bir sebebi var, bir illeti var ama biz biliriz, ama bilemeyiz. Bu böyle bir sonuç ortaya çıktı bunu da paylaşayım istedim.

……..Zekeriyya; Rabbi heb liy min ledünKE zürriyyeten tayyibeten inneKE Semiy’ud du’â’. (A. İmran/38) diyor. Rabbim bana tertemiz bir evlat ver, sen duaları işitensin. Ve rabbimiz veriyor tabii. Hani hep söyleriz ya; Allah’tan hep dua ediyor, duası tutuyor ..Rabbi enna yekûnu liy ğulamun.. (A.İmran/40) Rabbim benim nasıl oğlum olur diyor ondan sonra ve kad beleğaniyel kiberu vemraetiy akır benim yaşım 70 işim bitmiş, eşim de kısır. Yani olmaz bu iş. E biraz önce sen istedin, şimdi sen itiraz ediyorsun, isterken niye istedin o zaman bilmiyor muydun? İsterken aşk modunda, sorarken akıl modunda sordu. Demek ki akılla aşkın modları farklı, kod var arada. Onun için Allah’tan aşk modunda istiyor akıl moduna inince de soruyor.

……..Aslında ikisi de garip değil diyor rabbimiz, aşk modunda isteyin akıl modunda da söyleyin. Ne soruyorsun Zekeriyya demiyor, ayıp olmuyor mu demiyor, bir de cevap veriyor. Demek ki rabbimiz kusurumuza bakmıyor yani bu noktada. Aklı veren kendisi, akıldan doğan soruların kusuruna bakmayan da yine O.

……..Sual; Bu kökten ilâhi fiillerin aile bağlamında gelmesini nasıl değerlendirilmeli?

……..Cevap; İman ve küfür genetik değildir, eğer öyle olaydı mü’min den mü’mine mü’min, Kâfirden kâfir doğardı. Aklın, iradenin, peygamberlerin, vahiylerin bir hükmü kalmaz hepsi de boşa çıkardı. O zaman iman ve küfür, iyi ile kötü, Hakk ve batıl, haram ve helal sınırı kalmazdı. O zaman ödül ve ceza, cennet ve cehennem ve hesap gününün bir anlamı kalmazdı. İman ve küfür genetik değildir, Kenan, Azer, Lût’un eşi, nebî nin amcası, Asiye nin kocası bunun örneği.

……..Sual; Peki, bunun ilahi hibe ile alakası ne?

……..Cevap; Allah’a hep, hibe et diye yalvardılar. Varlıkları baştan ayağa dua kesildi. Hz. İbrahim, Hz. Hanne, Hz. Meryem, Hz. Zekeriyya, Hz. Davud işte bunların hepsi aşk makamında istediler. İbrahim ve Hanne de görüldüğü gibi ilahi hibeye nail oldular, alıp gitmediler alıp kurban ettiler, alıp nezrettiler. Bu örnekler üzerinden Kur’an ideal ailenin oluşumunda gayret ile birlikte inayete dikkat çekiyor. Yani mü’min insana diyor ki Allah yokmuş gibi konuşma, evlat hususunda özellikle Allah yokmuş gibi konuşma. Evet, bu noktası olsun işin.

……..Hz. Süleyman’ın Vehhâb olan Allah’a duası; Ve lekad fetenna Süleymane ve elkayna alâ kürsiyyihi ceseden sümme enab. (Sâd/34) Biz süleyman’ı sınadık, imtihan ettik, fetenna yani fitneye düşürdük. Fitne; imtihan burada. Onun kürsisine yani tahtına bir ceset bıraktık.

……..Kale Rabbığfir liy ve heb liy mülken lâ yembeğıy liehadin min ba’diy* inneKE ENTEl Vehhâb. (Sâd/35) (sonra Allah’a döndü yöneldi, tevbe etti yani) Demek ki bir hata etmiş, sonra Allah’a yöneldi ve dedi ki Rabbığfir liy, rabbim beni affet, beni bağışla ve heb liy mülken lâ yembeğıy liehadin min ba’diy ve bana öyle bir mülk ver ki benden sonra kimse öylesi bir mülke nail olmasın inneKE ENTEl Vehhâb hiç şüphe yok ki sen her şeyi çokça verensin, Vehhâb olan Allah’sın.

……..Onun tahtının üstüne bir ceset bıraktık, eski müfessirler bunu nasıl yorumlamış? Aman neler söylemişler..! sihirli yüzüğünü bir cin çalmış ondan sonra cin onun tahtına oturmuş, Süleyman’lık yapmış, ondan sonra işte bir şeyler bir şeyler..! olmuş. En sonunda anlaşılmış. Süleyman deniz kenarına gitmiş bir balıkçıya çırak olmuş, balıkçının çırağı olarak bir balık yerken balığın karnından yüzüğünü bulmuş v.s. v.s. Hepsi İsrailiyattan tabii. Bunun tahtına ceset bırakmakla ne alakası var diyorsunuz. Yani, bana ceset bırakılmasının cevabını verecektin, başladın İsrailiyat anlatmaya.

……..Ebu Hüreyre’den ResulAllah’ın ağzına konulmuş bir rivayet var. Üstelik Buhari ve Müslim de nakledilmiş. Hz. Süleyman 70 hanımıyla bir gecede beraber olacağına yemin ediyor, bu beraberlikten bir çocuk doğacak o da mücahit olacak diyor. Ama İnşaAllah demiyor, İşte çocuk doğuyor fakat çocuk yarım bir ceset halinde doğuyor, onu da eşi getirip tahtına bırakıyor. Tövbe, tövbe, tövbe..! Yani o da apayrı bir mesele tabii.

……..Eğer rivayetin otoritesini, hakikatin otoritesinin üstüne koyacaksanız mesele yok. Ama hakikatin otoritesini koyacaksanız efendimiz böyle bir şey demez. Yani Kur’an ın demediğini demediği gibi Kur’an ın dediğine uymayan şey söylemez efendimiz. Efendimiz dini Kur’an dan öğrendi unutmayalım. Sen bundan önce kitap nedir iman nedir bilmezdin. Bitti..! mâ künte tedriy melKitâbu ve lel iymân. (Şûrâ/52) efendimiz dini de imanı da Kur’an dan öğrendi, efendimizin Kur’an dışında bir kaynağı yok, yok ki ona böyle bir şeyler dedirtelim. Bu çok önemli, bunu o bilmez mi, kendisi bilmez mi.

…….. Evet, bu noktada onu da geçiyoruz. Hz. Süleyman karısının kardeşini bir davada kayırma sözü vermiş. Hz. Süleyman bir peygamber olarak karısının kardeşini bir davada haksız yere kayıracak..! Bu da Hz. Süleyman’a hakaret.

 ……..Dördüncüsü savaş esiri olan çok güzel bir hanımı almış, azad etmiş. Onunla nikâhlanmış, o hanım çok rica etmiş, onun tanrısını heykel olarak yaptırmış, hanım da gizli gizli tanrısına taparmış. Bunu Hz. Süleyman görünce çöle gitmiş ağlaya ağlaya dua etmiş, çölün topraklarını yüzüne sürmüş falan falan falan..! Onu da geçiyoruz. Yani tahtına ceset bırakmakla ne alakası var diyoruz.

…….. Beşincisi mabed yapımında başrol oynayan ustalar, mason usta demektir, yani masonlar ona karşı baş kaldırmış ve iktidarını kaybetmiş..! Yani bütün bunlar görüyorsunuz bize aslında cevabımızı vermiyor. Bir şahsı kastedilmiş olabilir. Otorite ilahi kılavuzluktan yoksun kalırsa ruhsuz bir ceset olur manasına gelir. Yani hani bana öyle bir mülk ver ki, iktidar ver ki benden sonra hiç kimseye nasip olmasın diyor ya. Ey Süleyman sen araçla amacı değiştirdin mi burada. Bu nasıl dua dercesine. Yani eğer güç ahlakını unutursan güç senin için belâ olur, ceset olursun manasını alabiliriz.

…….. İkincisi Bu cesedin onun tahtına varis olan oğlu olduğu söylenebilir. Ki oğlu Ruhbam, kendisinin vefatından sonra M.Ö. 931 yılında vefat etti, vefatından hemen sonra kurduğu devlet param parça oldu. Kurduğu devleti küçümsememek lazım yer yüzünün en büyük devletlerinden biriydi. Yani hakim olduğu bölge belki ama Akdeniz’i bir göl haline getirmişti. Çünkü Fenikelileri kendi içine katmıştı. Fenikelilerin ta İspanya da kolonisi vardı, ta Kartaca da, Tunus’ta kolonisi vardı, ta Fas’ta kolonisi vardı, ta İtalya da kolonisi vardı. Yani Akdenizin her tarafında, adalarda kolonileri vardı Fenikelilerin. Hz. Süleyman Fenikelileri de içine kattığı için Akdeniz bir göl haline gelmişti. Yemen’den İspanyaya kadar Hz. Süleyman’ın hükümranlık alanına giriyordu. Böyle bir devlet param parça oldu kendisinden sonra. Bu da ceset.

 ……..Aslında sözün özü burada değil, sözün özü şu; Dua eden isterse bir peygamber olsun. O peygamber isterse Sultan Süleyman gibi yeryüzünün cihangiri olsun. O cihangir isterse karaya ve denize, rüzgâra ve suya, yeryüzünün ifrit gibi uzmanlarına hükmeden bir padişah olsun. Bütün bunlara sahip olan yeryüzü hükümdarı tüm tevazu içinde rabbine yönelip tüm içtenliğiyle yalvarsın, yalvardığı Allah’ta el Vehhâb karşılıksız veren eşsiz ve benzersiz bağış sahibi olsun yine de Allah ilahi kanununu bozmaz, kimseye ölümsüz bir mülk vermez. Ve amin.

…….. Amin, Rabbenâ lâ tuzığ kulûbenâ ba’de iz hedeytenâ ve heb lenâ min ledünKE rahmeten, inneKE entel Vehhâb. (A. İmran/8)

……..Rabbena inneKE camiun Nasi liyevmin lâ raybe fiyh* innAllâhe lâ yuhliful miy’ad. (A. İmran/9)

……..Rabbimiz bizi doğru yola ilettikten sonra kalplerimizi saptırma ve bize katından bir rahmet bağışla. Çünkü yalnızca sen karşılıksız veren bir Vehhâb’sın.

……..Rabbimiz geleceğinden şüphe duyulmayan o günde sen insanlığı bir araya toplayacaksın, çünkü Allah vaadinden asla dönmez. Bizi vaad ettiğin sonsuz nimete kavuştur. Amin, amin, amin..! 52.39

……..Ve ahıru da’vahüm enil Hamdu Lillâhi Rabbil alemiyn.

…….. Dualarının sonu da “Âlemlerin Rabbi Allah’a hamdolsun.” diye şükretmek olacaktır. (Yunus/10)

         Bismillahirrahmanirrahim

         Ve kul Rabbi edhılniy müdhale sıdkın ve ahricniy muhrace sıdkın vec’al liy min ledünke sultanen nasıyra. İsra/80)

         De ki; “Rabbim, girdiğim yere sıdk halinde girdir ve çıktığım yerden sıdk ile çıkart. Ledünnünden zafere erdirici bir kudret oluştur bende.

         “Yâ mukallibel kulûb sebbit kalbiy alâ diynike.”

         Ey kalpleri dilediği tarafa döndüren, kalbimi dinin üzere sâbitle!

          “Rabbiy zidniy ilmen ve fehmen ve iymanen ve yakıynen sadıka.”

         Rabbim ilmimi, anlayışımı, imanımı ve sıdk üzere yakînimi çoğalt.

         **************************************************************************

         EL’ VEHHAB; Hibe, karşılığı olmayan ivezsiz ve garazsız bir bağıştır. Bu sıfatla bağışı çoğaltan kişiye cömert ve Vehhâb (ziyadesiyle veren ve bağışta bulunan) denir.

         Gerçek Cömertlik, karşılığında hiç bir şey beklemeden vermek ve bağışlamak ancak Allah’tan beklenir. Bu, ancak Allah’a mahsustur. Çünkü O, her muhtaca verdiği zaman karşılık beklemeden vermiş ve halen de vermektedir. Hem de peşin verir, vereceğini sonraya bırakmaz.

         Bir kimse, bir bağışta bulunduğunda, karşılığını hemen beklerse ve yahut zamanla insanlar tarafından övülmesini veya en azından kınanmaktan kurtulmasını isterse o insan bağışta bulunmuş bir insan değildir. Cömert olmak şerefini bile ihraz etmiş sayılmaz. Çünkü her verilen şeyin karşılığı mutlaka para veya mülk olamaz. Bazen de bunların cinsinden olmayan, elle tutulmayan manevî değerler de olabilir verdiği şeyin karşılığı.

         Her kim şeref kazanmak veya övülmek için bir bağışta bulunursa o sadece bu bağışı meydana getiren bir işçi olabilir. Çünkü gerçek bağışlayıcı o kimsedir ki, herkes ondan karşılıksız faydalar görür, yani herkese ivezsiz ve garazsız faydası dokunur.

         Hatta bazen öyleleri de olabilir ki, sırf hayrı (bak ne cimri adamdır, hiç hayır yapmıyor) demesinler için sırf korkusundan yapar, işte böyle bağışlarda bulunanlara da bağışta bulunan insan denemez. Çünkü bu da bağışını ötekiler gibi karşılık için yapmıştır.

         Kul’dan, hiç bir zaman gerçek mânâda cömertlik ve bağışlayıcılık beklenemez. Çünkü o, yapılacak bir işin, yapılmaması evlâ olunca o işi yapmaya katiyen yanaşmaz. Fakat bütün varlığını hatta en aziz varlığı olan ruhunu Allah yolunda, Cennetine tama etmeden veya azabından kurtulmak gibi bir gaye beklemeden feda ederse o kişi şüphe yok ki gerçekten Vehhâb (Bağışta bulunan) ve Cevad (son derece cömert olan) ismine lâyık olmuş olur.

         Böyle olmayıp da sırf Allah’ın cennetine kavuşmak veya azabından kurtulmak gayesiyle yaparsa veyahut insanlar tarafından övülmek, beğenilmek dolayısıyla nam ve şöhret kazanmak için bir bağışta bulunmuşsa, o kişi her ne kadar zahiren karşılıksız bir bağışta bulunmuş hissini vererek, insanlar tarafından Cevad (son derece cömert) kabul edilirse de aslında böyle değildir. Çünkü insanlar karşılığın yalnız madde olduğunu sanırlar oysa maddî olmayan, manevî olan karşılıklar da vardır.

         – Pekâlâ, sadece Allah rızası için bir manevi nasip bekleyerek bütün varını bağış olarak veren kişi nasıl Cevad (fazla cömert) olma vasfına mazhar olamaz diye bir sual varid olursa deriz ki:

         Bu tip kimselerin hazzı yalnız Allah’tır, rızasıdır, ona kavuşmaktır. İnsanoğlunun ihtiyarî olan fiilleri ile kazanabileceği en büyük mutluluktur bu! O öyle bir haz ve saadettir ki bütün mutluluklar onun yanında hiç kalır.

         Şu halde Arif-i Billâh o kişidir ki, Allah’a yalnız Allah için ibadet eder. Yoksa karşılığında herhangi bir saadet beklemek için değil sözünün manası nedir? Ayrıca Allah’a karşılıksız ibadet edenle, ondan bir şeyler bekleyen kişinin ibadeti arasında ne gibi farklar vardır dersen, cevabım şu olur:

         – Haz, insanlarca yapılan herhangi bir işin karşılığı demektir. Kul, ibadeti esnasında bu gibi niyet ve arzudan tamamen tecerrüt ettiğinde, Allah’tan başka gayesi ve maksadı kalmamış demektir. Ona, insanların haz kabul ettiği şeylerden tamamen tecerrüt etmiş derler.

         Meselâ bir köle, efendisine, efendisi olduğu için değil de, ondan bir ikram beklemek için hizmet eder. Efendi de kölesini, kölesi olduğu için değil de ondan hizmet ve hürmet beklemek için korur. Bir baba böyle mi ya? Bir baba, çocuğunu, çocuğu olduğu için korur, ondan menfaat beklemek için değil. Hatta oğlu ona gereken hürmeti göstermese bile yine onu düşünür, onun iyiliğine çalışır. (Adam sende!..) diyemez!

         Bir kimse, bir şeyi (o şeyin kendisi için değil de) başka şeye ulaşmak için talep ederse, sanki onu talep etmemiş demektir. Çünkü istemesinde o gaye değil, başka şeydir. Altın isteyen kimse gibi. Altın isteyen kişi, onu bizatihi istemez, bilakis onunla yiyecek ve giyecek almak için ister. Hatta yiyecek ve giyecek de bizatihi murat değildir; lezzet elde edip, elem ve kederi gidermek için arzulanmışlardır.

         Lezzet (zevk)  bizatihi murat edilmiştir. Ardında başka gaye yoktur! İnsanoğluna arız olacak elem ve kederin önlenmesi >de öyle. İşte altın, yiyecek elde etmek için bir vasıtadır. Yemek de şehvet ve lezzet elde etmek için bir köprü! Lezzet ise gayedir, vasıta değil.

         İşte çocuk da bir baba için vasıta değildir. Babanın onu arzulaması (sevmesi) onun selâmeti içindir. Çünkü çocuğun kendi, bizatihi pederin hazzıdır.

         Allah’a Cennet için ibadet eden de böyledir: Allah onu (Cenneti) kendisinin aranması ve istenmesi için bir vasıta kılmıştır; gaye değil. Vasıtayı şöyle anlayabiliriz: Şayet gayeye onsuz (vasıtasız) ulaşılacak olursa o aranmaz.

         Dünyevî istekler eğer altınsız elde edilse hiç şüphe yok ki, altın aranmaz. Kimse ona iltifat etmez. Şu halde gerçekte mahbûb olan ulaşılmak istenen gayedir, altın değil.

         Eğer Allah’a ibadet edilmeden cennet elde edilseydi, kimse Allah’a ibadet etmezdi. Şu halde Abid’in (İbadet eden kişinin) mahbûbu ve matlûbu cennetti, başkası değil. Lâkin Allah’tan gayri mahbûbu olmayan, bütün hazzı ve gayesi Allah’a kavuşmak olan kişi böyle değildir. Onun bütün gayesi ve arzusu Allah’a kavuşmak, Mele-i Ala da mukarreblerde beraber olmaktır. İşte bu niteliği taşıyan kişiye «O, sadece Allaha ibadet ediyor, yani Allah’a Allah için ibadet ediyor; başka bir gaye güderek değil..» derler. Bu demek değildir ki, onun hiç bir hazzı yoktur. Onun hazzı vardır ve o hazzı yalnız Allah’tır, O’ndan başkası değil.

         Allah’a kavuşmak, onu müşahede etmek, onu bilmek sevinç ve neşesine inanmayan, ona müştak olamaz.. Ona müştak olmayan hakkında, Allah’ın onun gayesi olduğu düşünülemez. Bu sebepledir ki, o kişi yaptığı ibadet babında, sadece maddiyatı düşünen kötü bir işçi gibi olur.

         Ne yazık ki insanların çoğu, bu zevki tatmamışlardır, bu zevki tanımamışlardır, Allah’ın cemaline bakmanın lezzetini anlayamamışlardır. Bu tip kimselerin, îmanı yalnız dilledir. İçlerine işlememiştir.. Çünkü içlerinden biran evvel Cennette Müminlerin emrine verilecek hurilere kavuşmak isterler.

         Bütün bu anlattıklarımızdan şu neticeyi elde ediyoruz: Hazlardan hali olmak muhaldir. Allah’a kavuşmak nazların en büyüğüdür. Eğer insanların kabul ettiği, yapılan herhangi bir işin karşılığı olan maddi veya. manevî menfaati bir haz olarak kabul ederseniz ben buna (Haz) demem.

         Kul hakkında elde edilmesi, ondan mahrum olmasından daha iyi ise tabii ki bu onlarca haz kabul edilebilir. (İ. GAZALİ-Esma-iş Hüsna şerhi/90-94)

         *******************************************************************

         EL VEHHÂB

         El Vehhâb, el Vâhib ismi failinin mübalağa kipidir Bunun anlamı herhangi bir bedel olmaksızın “veren” demektir. O, verdiğinin karşılığında, teşekkür veya karşılık beklemez.

         Hak, iyiye ve kötüye herhangi bir beklentisi olmaksızın, karşılıksız verendir. Hakkın keremi, kendisine isyan edilmesiyle eksilmez; günah nedeniyle ikramı kesintiye uğramaz.

         Binaenaleyh bu isimin eserleriyle tahakkuk eden kimse, Haktan başkasına ümit bağlamaz; bunun hükümleriyle bezenen kimse, sıkıntılarda sadece Hakka dua eder; tevekkül eden sadece Hakka tevekkül eder; muhtaç, ihtiyaçlarını sadece Hakka arz eder.

         Bilinmelidir ki:

         İkramlar, iki türlüdür: Birincisi, nimetlendirme tarzındaki ikramlardır. Bu nimetlendirmenin karşılığında nimeti veren zikredilmek veya şükür vb. gibi herhangi bir karşılık beklemez. Bu anlamda veren, el-Vâhib’tir.

         İkinci tür ise, kendisine şükür ve karşılık talebinin de bitiştiği ikrâmdır. Bu, talep edilen şeyin gerçekleşip gerçekleşmeyişine göre, artabilen ve eksilebilen ticaret ikrâmıdır.

         Bu mertebeden yardım isteyen kimse, kendisine karşılık olarak değil sadece nimetlendirme niyetiyle fayda verecek kimse uğruna malî hibeleriyle ve bedenî hareketleriyle bütün arazlarından soyutlanır. Bununla birlikte Hak, ona ikrâmda bulunursa, ecrini zayi etmez. Bu ikrâm, kula değil, Allah’a aittir.

         Aynı şey, ibâdet yapan için söz konusudur. Şayet bu insanın gayesi ve niyeti, ibâdetinin zuhuruyla ruhânî bir sûret meydana getirmek ise, bu mertebenin ehline katılmalıdır; söz konusu ruhânî sûret, Allah’ı tespih eder ve melekût fezâsını Allah’ı tespih edenlerin artmasıyla süsler.

         Şâyet insan, başka bir niyet taşımış olsa, bu mertebeden bir payı olamaz. Bu bağlamda, tahkik sâhibi, fiil ve amellerine kâmil-ruhânî sûretler verir, nitekim Hak da tahkik sâhibine sûret verir. (Sadreddin Konevi-Esma-i Hüsne şerhi/71-72)

         ***************************************************

         EL VEHHÂB (İbn. Arabi)

         Taalluk; Herhangi bir gerekçe, şart, kayıt ve aracı olmaksızın bir işi gerçekleştirmek amacıyla bu isme ihtiyaç duyarsın.

         Tahakkuk; Vehhab; maddi ve manevi hiçbir ihtiyaç duymaksızın, bir gerekçe kabul etmeksizin ve şart koşulmaksızın veren demektir. Bu nitelik hem yaratan hem de yaratılan hakkında söz konusudur.

         Tahalluk; Vehhab isminin makamı kul bağlamında düşünüldüğünde, o Vehhab olarak adlandırıldığı zaman Allah’ın rahmetine mazhar olur. Böylece Allah onu yardım vasıtası yapar. Cömertlerin cömerdi olan Azze ve Celle dilediklerine dilediği ihsan ve nimetini bu isimle ahlaklanan kişinin eliyle verir.

         ………………………………………………

         El Vehhab ilâhi ismi (VEHB, VERME MERTEMESİ)

         Bütün vergiler O’ndan bir ihsan,

         Gerçi yaratılmış bunu bilmez lakin

         Allah’tan öğrenen kişiye kapalı değil bu bilgi

         İlahi müşahede sahiplerine.

         Öyle değilse cehalet onun yaratılış özelliği,

         Müşahede edilen varlık böyle gelmiş. 

         Bu mertebenin sahibi Abdulvehhab diye isimlendirilir. Vehb nimetlendirmek amacıyla ihsan etmek ve vermek demektir. Verenin aklına teşekkür veya başka bir karşılık gelmez. Teşekkür talebinin bitiştiği verme vehb değil, karşılığında kazanç veya zararın arandığı ticaret sayılır.

         İlahi vergiler (vehb) türlere ayrılır. Bunlar –Allah izin- verirse bu bölümde sayılacaktır. Bu mertebeden kul bedeni ve mali bütün vergilerinde ki beşeri arzularından soyutlanır. “Bedeni” derken bedeninin yolculuk veya herhangi bir bedensel hareket türünde kullanılmış olduğu vergileri kastetmiyoruz. O vergi Allah’ın kullarından birisi için olabileceği gibi hayvan içinde olabilir. Vehbî vergide kişi ücret talep etmediği gibi şükür de talep etmez. Bu vermenin tek nedeni kendisinden dolayı hareket ettiği kişiye menfaat sağlamak veya ondan zararı uzaklaştırmak üzere nimet vermektir. Bu vermeye karşı kişiye ecir vermek ise Allah’a kalmış bir iştir, kendisine değil. İnsan sadece bu niteliğe sahip olman için verir. Ve bu ilahi isim onun üzerinde hüküm sahibi olsun ister.

         Yaratılmışların menfaatinin ve hazzının bulunmadığı ibadetleri yapmaya gelirsek, böyle ibadetlere namaz, oruç, hac vb. hatta bütün meşru ibadetler girer ve bunlarda ki davranışta söz konusu mertebeden ortaya çıkar. Kişi bu ibadetle yaratılmışın payının bulunmadığı bir fiili meydana getirebilir ve hareket veya el çekerek onu ortaya çıkarabilir.

         İkinci durum ise ibadetin –yapma ve fiil değil- terklerle ilgili olması durumunda geçerlidir. Böylece insan ibadetini yaratılışı bakımından son derece güzel ve tam bir surette izhar eder. Ardından o suret Allah’ın karşısında huzur sahibi olmaktan kaynaklanan bir ruh elde eder. Söz konusu ruh ibadette belirlenmiş salih niyete bağlıdır. Kişinin ibadetini farz veya nafile ibadet olarak yapması birdir. Kulun meydana getirdiği ve ibadet diye isimlendirilen bu suret, Allah’ı tesbih eder. O’nun emrinin gereğince kendisini zikreder. Kul dince belirlenmiş meşru amelin suretini izhar ederek amele verdiği nimeti artırır Amelin sureti de kendisine ve tesbih mertebesine verilen nimetin karşılığı olarak O’nun hamdini tesbih ederken kul ibadetlerinde O’nun hamdini tesbih eden ve daha önce varlıkları olmayan diller yaratır.

         Bir kadın şeyhimiz Abdulrezzak meclisine gelerek şöyle demiş; “Efendim Dün gece rüyamda arkadaşlarımdan birini gördüm Kıldığı namaz bir suret olarak meydana gelmişti, suret yükseliyordu Ben de arşa çıkıncaya kadar ona bakıyordum. Namazın sureti arşı tavaf ederden biri oldu.” Şeyh hayretle “Ruh ile birlikte namaz” demiş, sonra şöyle eklemiş. “Böyle bir namaz benim arkadaşlarım arasından sadece Abdülrezzak’a ait olabilir.” Bunu içinden söylemişti. Sonra kadına şöyle demiş; “Sen o adamı arkadaşlarının içinde tanıdın mı?” Kadın “evet falancadır” diyerek daha önce şeyhin aklına gelmiş olan Abdulrezzak’ı gösterince “Doğru söyledin.” Demiş. Haberi Allah’tan gelen bir müjde kabul etmiştir. Hikâyeyi bana Abdullah b. El-Ustad el Mebrurî Endülüs şehirlerinden Mebrur da anlatmıştı. Adam güvenilir ve doğru sözlü bir ravi idi. Hz. İsa topraktan bir kuş sureti yaratmış, ona üflemiş, o da Allah’ın izni ile kuş olarak uçmuştu. Suretin varlığı onun ellerinde gerçekleşmiş, sonra ona üflemiş suret Allah’ın izni ile kuş olmuştu. Başka bir ifade ile Allah bunu ona emretmiş ve bu konuda kendisine izin vermişti. Benzer şekilde, Allah mümine şeriatta emirler vermiş, onu yükümlü kıldığı ibadetlerin suretini meydana getirmede ona izin vermiştir.

         Hz. İsa kuşu yaratırken kendisini var olanların arasına katarak surete nimet vermek niyeti taşımış olabilir Aynı zamanda tesbih edenlerin sayısını arttırmakla, tesbih mertebesine de nimet verme niyeti olabilir. Böyle ise o da bu mertebenin ehlinden ve onlara katılanlardandır. Başka bir niyet taşımışsa niyetine göre değerlendirilir. Bu makam sahibiyle başkaları arasında sadece niyet farkı ile amellerin kendisinden suret şeklinde ortaya çıktığını görme farkı vardır. Çünkü kendisinde iş yükümlülerin ibadet suretlerini inşa etmesidir. Suret çirkin veya güzel de olsa bu durum kaçınılmazdır.

         İnsanlar niyet ve maksatlarında ayrılır ve sadece yükümlü vardır. Onların en kıymetlisi ibadetleriyle zikrettiğimizi amaçlayandır. Daha üstün bir nitelik ve ibadetler içerisinde, daha yüksek bir menzile sahip olduğu için ibadetini yerine getiren bir kul ise bu mertebenin mazharı değildir. Çünkü emir/iş ortaklık kabul etmez. Böyle birini ibadetlerin suretlerini inşa makamına yerleştiren niyet, onların sıfatları ve değerleridir.

         Böyle bir kul ecir ve sevap elde etmek üzere öyle bir makama yerleştirilmemiş kimseden ayrılır. Bu mertebenin sahibi sadece ibadetin zuhuruna nimet vermek amacı taşıyarak Allah’ı tesbih edenlerin sayısının artmasını diler. Burada övülmek veya meth edilmek veya karşılık almak niyeti yoktur. Onun yegane niyeti Hakkın alemi var ederken ki maksadıdır. Allah alemi sadece kendisine ibadet etmesi amacıyla yaratmış;

         “Cinleri ve insanları bana ibadet etsinler diye yarattım.“ (Zariyat/56)

         Demiştir. Başka bir ayette;

         “Her şey O’nun hamdini tesbih eder.” (İsra/44) Buyurur.

         Bu mertebenin sahibi olan kul da ibadetlerinin suretlerini inşa ederken Hakkın alemde irade ettiği üzere O’na ibadet etmelerini amaçlar. Bu durum kulun kendilerini var etmek ve inşa etmekle suretlere nimet verme niyetini geçersiz kılmaz. Bununla birlikte kulun müşahedesi suretleri kul vasıtasıyla inşa edenin Allah olduğunu kendisine gösterirse –onları var eden kendisi değildir- böyle biri vehb mertebesinden değildir. Böyle bir davranış inşa edilen surete dönük ilahi verginin neticesidir.

         İfade ettiğimiz hususta maksadımız, menzil bakımından daha ulvi ve üstün olanı belirtmek değildir. Gayem makamları birbirinden ayırmak, onları yerine getirenlerde karışıklığın bulunmamasını sağlamaktır. Çünkü hükümler makamlarda iç içe girer. Halleri ve makamları ayırt etmek sadece ilahi bilgide derinleşenlerin bileceği bir iştir.

         Allah inşa ettikleri amel suretlerine karşılık olarak sahiplerine nimet verdiğinde, suretleri inşanın –yükümlü kula değil- Allah’a ait bir iş olup suretlere nimet vermenin kula değil de Allah’a ait bir ihsan olduğunu müşahedenin karşılığı, suretleri inşa esnasında aynı müşahedeye sahip olmayandan büyüktür.

         İki şahıs meşru bir ameli yerine getirirken müşahedelerine göre ayrışmıştır. Bu konu aşina olunmayan bir meseledir ve ona hakkıyla sadece biz dikkat çektik. Konuyu ayrıntılı olarak açıkladık. Allah’ı bilen bir kişi veya eşyayı bilenler, nimet verme yoluyla Allah’ın ihsanından habersiz değillerdir. Bizim zikrettiğimiz şekilde onu düşünmez veya bu vehb mertebesiyle tahakkuk edenlerin dışında amel sahiplerinin aklına söylediğimiz husus gelmez.

         Bu mertebeye yerleşen ve onunla tahakkuk eden insan AbdulVehhab diye isimlendirilir. El Vehhab ismi onu var etmiştir başka bir isim değil. Misal olarak Hz. İsa’nın Hz. Meryem’e verilişi hakkında;

         “Sana temiz bir çocuk vermek üzere.” (Meryem/19) Denilir.

         El Vehhab’ın meydana getirdiği suretler son derece azdır, İlahi isimlerin sayısı kaça çıkarsa çıksın mertebelerini bildiğinde bunu da anlarsın. Bu kadar işaret bu mertebenin bilgisi hakkında yeterlidir.

         “Allah doğruyu söyler ve doğru yola ulaştırır.” (Ahzab/4)

         O en doğru yola ulaştırandır. (İbn. Arabi-F. Mekkiyye/c.16/s.265-268)

         ******************************************************************

         EL VEHHÂB

         Bu isim, Kur’an-ı Kerîm’de birkaç yerde geçmektedir. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:

         “Yoksa güçlü ve üstün olan, karşılıksız bağışlayan (Vehhâb olan) Rabbinin hazineleri onların yanında mıdır?” (Sad/9)

         “Rabbimiz, bizi hidayete eriştirdikten sonra kalplerimizi kaydırma ve ya­nından bize bir rahmet bağışla. Şüphesiz, bağışı en çok (Vehhâb) olan sensin Sen.” (A. İmran/8)

         Süleyman (a.s.)’ın şöyle dua ettiğini haber verirken şöyle buyurur:

         “Rabb’im, beni bağışla ve benden sonra hiç kimseye nasip olmayan bir mülkü bana armağan et. Şüphesiz sen, karşılıksız armağan edensin (Vehhâb olansın).” (Sad/35)

         Mevhib, Mevhibe ve Vehhâb isimleri, bahşetmek, armağan etmek, karşılıksız vermek ve ihsanda bulunmak gibi anlamlara gelen “ve-he-be” kökünden türemektedirler. Aynı kökten türeyen îhâb, hibe edileni kabul etmek; el-istihâb, hibe etmesini istemek demektir.

         Bu isim Allah hakkında, kapsamlı ve geniş bağışa; hiçbir karşılık beklemeksizin ve hiçbir amaç gütmeksizin zorlanmadan daima vermek anlamına gelir. Oysa O’nun dışında bağışta bulunan herkesin dünyevî veya uhrevî, er veya geç bir amacı ve çıkarı vardır. Bu yüzden mutlak hibe, yalnız Allah için geçerli olup, bu sıfatın O’ndan başkası için kullanılması doğru değildir. Zira hibeler, dünyada ve ahirette hiçbir kesintiye uğramadan ve tükenmeden daima Allah’tan kullarına doğru akar. Allah’tan gelen hibeler, bu şekilde sonsuza dek artarak devam eder. Vehhâb ismi, Allah’ın bütün fazlını, ihsanını, keremini, geniş mülkünü ve adaletini kapsar.

         İbn Arabi der ki: “İslâm âlimleri bu ismin Allah’ın zatî sıfatlardan mı yoksa fiilî sıfatlardan mı olduğu konusunda ihtilafa düştüler. Bu ismi Allah’ın zatî sıfatı olarak kabul edenlere göre hibe, hibe edenin “sana verdim” veya “sana hibe ettim” şeklindeki sözüdür. 

         “Yerde olanların tümünü sizin için yaratan O’dur.” (Bakara/29)

         Ayeti Allah’ın hibe sözüne işaret etmektedir. Dolaysıyla hibe, söze dayanmaktadır. Bu yüzden zatî sıfatlardan sayılmalıdır. Ancak onların bu iddiaları doğru değildir. Çünkü hibe edenin “sana hibe ettim” sözü, hibeyi haber vermek veya hibe etmeyi emretmek içindir. Oysa hibenin aslı, kula ulaşan ve ona yarar sağlayan şeydir. O halde hibe, bir fiildir. Bu fiilin Allah’ın emriyle gerçekleşmesi, tıpkı diğer fiillerin Allah’ın “Ol!” emriyle gerçekleşmesi gibidir. Bu isim (Vehhâb) hibeye, hibeye muhtaç olana (kul) ve hibe edene (Vehhâb olan Allah’a) işaret etmektedir.”

         el-Hattâbî ise bu isim hakkında şunları söyler: “Hibe ettiği şeyler çok çeşitli olmadıkça, daima fazla vermedikçe ve bağışı devam etmedikçe Vehhâb adı hak edilmez. İnsanlar ancak sahip olabildikleri mal ve erzakı hibe ola­rak verebilirler. Dolaysıyla onların hibe etme güçleri sınırlıdır. Bu yüzden hastaya şifa, kısır olana çocuk, dalalette olana hidayet, sıkıntı ve belâda olana esenlik ve afiyet veremezler. Oysa Allah, bütün bunları vermeye ve hibe etmeye kadirdir. O’nun cömertlik ve merhameti bütün varlıkları kuşatmıştır. O’nun bağış ve hibeleri asla kesintiye uğramaz. İyilik ve ihsanı süreklidir.”

         Kadı Ebû Bekir b. el-Arabî de der ki: “Allah’ın hibe ve vergisi, herhangi bir nimet ve iyiliğe bağlı olmaksızın gelendir. O’nun hibe ve vergisinde hiçbir acı ve zarar bulunmaz. İçinde acı, zarar veya zorluk bulunan nimet ve iyilikler hibe sayılmaz.

         “…ve yanından bize bir rahmet bağışla. Şüphesiz, bağışı en çok olan sensin sen” (A. İmran/8)

         Ayetinin anlamı budur. Allah bu ayetle salih kullarına nasıl ibadet ve dua etmeleri gerektiğini, içinde bir zorluk ve zararın bulunmadığı nimet ve ihsanının nasıl isteneceğini, inkârcıların sapıklığını arttırmak için Allah’ın kendilerine üst üste verdiği iyiliklerden (istidrâc)den nasıl korunmak gerektiğini öğretmektedir. İnkârcıların istidracı, görünürde bir iyilik ve ihsan olmasına karşın gerçekte kendileri için bir zarar ve helaktir. Oysa Allah’tan içinde hiçbir zarar ve acı bulunmayan, kesintiye uğramayan, eksilmeyen ve değişmeyen hibe ve bağışı istenmelidir.”

         BU İSMİ BİLMENİN FAYDALARI

         Her Müslüman yüce Allah’ın hibe ve bağış sahibi olduğunu bilmeli, O’nun mutlak Vehhab olduğuna inanmalıdır.  Hangi yönden, hangi halde helal ve haram, bir sebebe bağlı veya sebepsiz olarak kula ulaşan her şey Allah’ın bir hibesi, bağışı ve vergisidir. O dilerse hibe ettiği bütün şeyleri çekip alır, dilerse bırakır.

         Her Müslüman, bu üstün niteliği kazanmaya çalışmalı, insanlara ve diğer varlıklara dünyevî veya uhrevî bir karşılık beklemeksizin hibe ve bağışlarda bulunmalıdır. Şu âyet bu üstün niteliğe işaret etmektedir:

         “Ey iman edenler, rükû edin, secdeye varın, Rabbinize ibadet edin ve hayır işleyin, umulur ki kurtuluş bulursunuz.” (Hac/77)

         Müslümanın bir vacibi yerine getirmek için yaptığı iyilik ve yardımlar hibe sayılmaz. Kendisine vacip olmayan, yalnız Allah’ın rızasını kazanmak için yaptığı hayırlar ve iyilikler hibe sayılır. Hz. Peygamber Müslümanları bu tür iyilikler yapmaya teşvik etmiş ve şöyle buyurmuştur: “Sabahlayan her ekleminiz için bir sadaka vermek gerekir. Her tesbih (suphanallah) bir sadakadır. Her tekbir (Allahuekber) bir sadakadır. Her tahlîl (lâ ilâhe illallah) bir sadakadır. İyiliği emretmek bir sadakadır. Kötülükten alıkoymak bir sadakadır. Bütün bunların yerine kuşluk vaktinde iki rekât namaz kılmak yeterlidir.” (Müslim) Kişinin gücü yettiğince bu zikir ve namaza devam etmeli ve daha fazla kılmaya çalışmalıdır.

         Allah’ın sana hibe ettiklerinden sen de başkalarına hibe et. Allah’ın geçici olarak sana emanet ettiği şeylerde sakın cimrilik etme. Zira O, sen verdikçe sana daha fazla vereceğini vaat etmiştir. Cimrilik edip vermeyenin malını da yıkıma uğratacağını bildirmiştir. Eğer Allah sana, kişileri yüksek derecelere çıkaran önemli bilgiler ve ilimler vermişse sen de hiçbir karşılık beklemeksizin bu bilgi ve ilimleri, ihtiyaç duyan kimselere öğretmelisin. Bu aydınlık bilgileri onlardan gizleyip saklama ki, kıyamet günü ağzın ateşten bir gemle gemlenmesin. Ancak gizli sırlar ve bilgileri ehil olmayanlara vermemeye dikkat etmelisin. Bu bilgileri ehil olmayanlara verirsen, onların bilgisizliklerini daha da artırır ve kafalarının karışmasına dolayısıyla sapmalarına neden olursun. Bil ki, bilgiyi ehil olandan gizlemek zulüm ve haksızlık olduğu gibi onu ehli olmayana vermek de en büyük zulüm ve haksızlıktır. Bu yüzden iyi düşünmeli, bilgiyi kime verip vermeyeceğine öyle karar vermelisin. Allah’ın sana bağışladığı ve hibe ettiği şeyleri uygun olmayan yerlerde kullanmamalısın. Aksi halde sana verilen dünyevî ve uhrevî değerli hibeleri heba etmiş olursun. Onları uygun yerlerde kullan ki, Allah’ın daha fazla hibe ve bağışını hak edebilesin.

         Bu büyük isme bağlı kalmaya ve onu daima okumaya özen göster. Böylece bol miktarda mal ve mülk sahibi olursun. Anlatıldığına göre eş-Şiblî, Ebû Ali es-Sakafî’nin bazı dostlarına: “Ebû Ali’nin dilinde Allah’ın en çok hangi isim vardı?” diye sormuş. Ebû Ali’nin dostları: “Vehhâb ismi” demişler. Bunun üzerine eş-Şiblî: “Demek bu yüzden çok malı varmış.” der.

         Allah’ın Vehhâb olduğuna içtenlikle inanan ve bunu kendi nefislerinde gerçekleştirenler, her türlü ihtiyaçlarını yalnız Allah’a iletir ve O’ndan başkasına dayanıp güvenmezler. Allah’a gösterdikleri bu içtenlik ve inançla, zillet ve acizlikle O’nun hibe ve bağışlarına kavuşurlar.

         “Dualarımızın sonu, âlemlerin Rabb’i olan Allah’a hamd etmektir.” (Yunus/10)  (İbn Kesir-Kurtubi-Beyhaki-Es Sadi-İbn. Kayyım el cevziyye/ Esma-i Hüsna/365-368)

         ************************************************************

         EL VEHHÂB

         Yüce Allah’ın bu kerim kitabının mana ve medlulünü yalnız bu üç imamdan biri olan Ebu’l Hakem Berrecan el-Endülüsi açıklamış diğer ikisi ona katılmamışlardır Güçlü kitabın Bakara/ 47. ayetinde Hak Teâlâ:

         …enniy faddaltüküm alel alemiyn. (Bakara/47)

         “Ben sizi bütün Âlemlerden üstün kıldım.”

         Buyurmaktadır.

         Hiç şüphesiz bu Allah kelamının iştikakı tafdile dayanmaktadır. Tafdil ise manası malum olan, şüphe taşımayan bir adıdır ve gerçektir. Hazırlıkları değişiktir. Bir kimsenin hazırlığı yani (isti’dadı) diğer hazırlıklardan daha tam ise, şüphe yok ki, Hak Teâlâ âdildir, kendisinden aşağı olana daha çok verir. Zira istihkakın kapısı hazırlıktır. Bir kimsenin hazırlığı diğer bir kimsenin hazırlığından üstün ise yukarda geçen Hak Teâlâ’nın icabı olarak Yüce Hak’tan daha çok bağış alır. Bunun için isti’dad demek, Yüce Allah’tan faydalanmaktır. îsti’dadın esas nefsi mahiyet ve medlulü ise, kemale erişmek için hazırlığını yapmış olan bir kimsenin, Hak Teâlâ’nın ona verdiği üstünlüktür.

         Şunu öğrenmiş olduk: Hazırlık yalnız hazırlığını tamamlamış zattan olamaz. Zira zaman ve mekân şahsı takip eden bazı arızaların değişikliklerinden ileri gelir. Bütün bunların hey’eti umumiyesinin isti’dad yani hazırlıktır ve bu hazırlıkla üstünlük elde edilir.

         Şunu bil ki, Hak Teâlâ hiç bir şekilde insanlara zulmetmez. Bir kimse­nin hazırlığı kemal ile tam olursa, o kimse tam temizliğe kavuşur. Temiz­liğini daha az yapanlar ya orta veya geç temizlenmiş olurlar. Hazırlığını orta derecede yapanlar, orta derecede temiz, geç yapanlar da geç temizlenmiş olurlar. Hak Teâlâ güçlü kitabının Yunus suresin de;

         .. lâ tebdiyle likelimatillâh* zâlike hüvel fevzül azıym. (Yunus/64)

         “Allah’ın kelimelerinde değişiklik yoktur ve bu en doğru dindir.”

         Buyurmaktadır. Şimdi sen temiz olana bakmalısın. Temiz ve pak olanın, ancak Hak sübhanehû ve Teâlâ olduğunu öğrenirsin. Kim temizlik yönünden daha üstün olursa, Hak Teâlâ onu da üstün kılar.

         Ey Mü’min kardeşim! Şunu bilmen gerekir, Rabbinin sana fazileti vardır, onun hükümleri altına girmelisin. Çünkü o senin Rabbindir. O’nda bulunan fazilet miktarınca sana fazilet vermiştir. Bu bir yönden, diğer bir yönden ise sana verdiği üstün faziletle sen de onun Rabbisin. Lakin fazileti yönünden o senin Rabbindir. Çünkü rubûbiyyet yalnız bir mertebeye bağlanmaz. Bu hal ve tavırlarda dolaşan bir hükümdür. Rububiyyeti temizleyen terbiye ile kulun terbiye edilmesi vacib olmuştur. Rububiyyetten kendi üzerinde neler zuhur etmişse, ona öyle bir ibadetle karşılık vermelisin. Bunu yapmadığın takdirde bu yakınlıktan dolayı Rabbine karşı kâfir olursun ve bu küfür sana bir yarar sağlamaz. Kişi bir yakınlıktan Hak Teâlâ’ya İman ederek nimetlenmiş diğer bir yakınlıktan ise azab görmektedir.

         Nitekim kişi hakkında iki şey vardır: Bir zaman nimetlenmek, diğer bir zaman da azab görmek. Bu iki hüküm bir araya toplanmıştır. Birbirine zıt olan bu iki şey nasıl bir araya gelmiştir, diye sorma. Biz cevap olarak “Bunların ikisi, itibarlarının yükseklik farklarının değişik olmasından dolayı bir araya gelmiştir.” deriz. Bunu böyle bilmelisin.

         Ey Kardeşim! Ne vakit adaletinde aşırı gidersen zalimsin demek, zulmünde ne kadar zulmedersen o kadar ceza görürsün. Şayet birinci yolculukta gerçek vücud ehlinden olursan, her şeyi güzel görmüş olursun. İkinci yolculukta gerçeği görenler ehlinden olursan o vakit güzelliğine güzellik katılır. Çirkin de daha çirkin olur. Bu sebeple bulunduğun makamı öğren. Hükümlerini gerçekleştir. Çünkü bu makamda yiyor ve içiyorsun. Yiyeceğinden kanaatli ol! Sırat-ı müstakim üzere adaletli olarak yol almalı. Kişi bu yolda ya ceza görür veya nimetlenmiş olur.

         Bu adın gerçeği, açıklamayı değiştireceğini iktiza etmektedir ki, sana onu ta’zim ve tescil etmek düşer. Şayet ta’zim yerini bulursan onu azametlendir. Cahilin biri bu türlü davranışı sana yasaklarsa doğruyu ona öğret! Öğrenmeyi kabul etmez ise ona bunu haram ettir!

         Âdem’in anlamı, yokluk veya yok olmaktır. Onunla karşılaştığın takdirde ya susacaksın veya konuşacaksın. Çünkü o mahrum edilenlerden biridir. Hak Teâlâ Bakara suresin de

         İnnemâ harreme aleykümül meytete veddeme ve lahmel hınziyri ve ma ühille Bihî li ğayrillâh* femenidturre ğayre bağın ve lâ ‘adin felâ isme aleyhi, innAllâhe Ğafûr’un Rahıym. (Bakara/173)

         “Allah size ancak ölüyü (leşi) kanı, domuz etini ve Allah’tan başkası adına kesileni haram kıldı. Her kim bunlardan yemeye mecbur kalırsa, başkasının hakkına saldırmadan ve haddi aşmadan bir miktar yemesinde günah yoktur. Şüphe yok ki Allah çokça bağışlayan çokça esirgeyendir.”

         Ayetinde ölü etini haram ettiğini buyurmaktadır. Bunlar Hakkı görmek için hazırlığı olmayanlaradır. Daha sonra kanı da haram kıldığını buyurmaktadır ki, bu da gazab ve hiddet ehli içindir. Çünkü gazap kanın kaynamasından ileri gelmektedir.

         Daha sonra Hak Teâlâ domuzu da yasaklamıştır. Bu da kendi nefsinde kıskançlık duyanlaradır. Allah’tan başkası için kesilmiş olan hayvan etini de haram kılmıştır. Bu da ikiyüzlü riya ehline karşıdır. Boğulmuş olanı da haram kılmıştır. Bunu da kaldıramayacakları bir teklif sonucundan dolayı saklamıştır.

         Ayetin devamından kokmuş ve bozulmuş olanı haram kılmıştır, içlerinde oluşan şüphe ile Allah’a yönelmeyenlerdir. Yine davarlardan boynuzlaşarak ölenleri de haram kılmıştır. Bunlar da bazı kimseler tarafından her hangi bir etki İle sapıklığa düşenler içindir.

         Ayetin devamında vahşi hayvan tarafından yenmiş olanı da haram kılmıştır. Bunlar cahil olup temizlik ve ibadet üzere müşahede edilen ve cahil bir şeyhi arif olana tercih edenlerdir.

         Bu takdire göre ne yönden olursa olsun Rabbine bir noksanlık yükleme. Öyle bir makamda bulunmalısın ki onda ne bulunuyorsa, on­ları Rabbinden almalısın. Çünkü onun zatı her şeye çok yakındır. Sıfatlar makamında hiç bir yakınlık yoktur ki, ona ibadet edene yakın olmasın.

         Hak Teâlâ Hud suresin de;

         Velev şâe Rabbüke lecealenNase ümmeten vahıdeten ve lâ yezalune muhtelifiyn. (Hud/118)

          “Rabbin isteseydi insanları bir dinden yapardı, fakat onları kendi arzularına bıraktı, onlar anlaşamamazlıktan geri kalmazlar, Allah’ın lütuf ve merhametini kazananlar müstesnadır.”

         Buyurmaktadır.

         Hâlbuki ki insanlar bugüne dek anlaşmazlıklar içinde bulunmaktadır. Hak Teâlâ bir gaye ve maksat için insanları yaratmıştır. Buradan anlaşılan şu ki O’nun üstün tuttuklarının durumu başkadır. Onları üstün tutması yüce Allah kelamının gerçekliğindendir. Onun için kullarını çekinmeden yaratmıştır. Hak Teâlâ’nın herhangi bir faziletini elde eden kişi eksik bir rütbede de olsa kendi istihkakını biliyorsa, kendini daha aşağı bir rütbede olanlarla üstünlükte bir tutmalıdır. Bilmiyorsa imkân ölçüsünde kendisine eşit tutmalıdır.

         Allah’ın arif kulları çoğunlukla böyle davranmaktadırlar. Çünkü kullar Hakk’ın zuhuratını hesap etmektedirler. Şairin dediği gibi su kâsesi hangi yönden kendini sana gösterirse, ona karşı ayağa kalkarsın.

         Şeyh Muhiddin hazretleri (Allah’ın rızası üzerine olsun), telif ettiği bir kitabına el-Abâdile adını vermiştir. Bu kitabını rastgele kullara değil onlardan üstün olan marifet ehline, yani arif kimseler için yazmıştır. Çünkü bunlar İlâhî mertebelere intisap ettiklerinden kendi anne ve babalarının onlara verdikleri adlarla değil, bulundukları mertebelere göre yukarıda açıklanan adı vermiştir.

         Arif bir kimse Rabbini tanıyan ve bilendir. Onun yüce adlarından bir adını bilen veya sıfatlarından birini bilen bir kimse ubudiyet yönünden bu adın karşılığı olan iz ve eseri kazanmış olur. Kazandığı bu iz fena bulmadır ve temelli olarak diğer izlerle birlikte o kimse de kalmış olur. Bunlardan yok olanlara gelince, Hak Teâlâ’nın tecellisine mazhar olan ve tecellinin oluşturduğu mertebe ve sıfatlarını taşıyan bir kul da bu iz ve sıfatlar daimî kalmış olur. Bu adın yakınlık çevresinden uzaklaşıp rubûbiyete katılmış olur ki o vakit bir başkası değil bizzat kendisi tecelli etmiş olur. İz ve tesirleri tümü ile silinip yok olan ise düşman demektir. Nitekim bu konuda Şeyh Muhyiddin Arabî hazretleri (Allah’ın rahmeti üzerine olsun): “er-Rab Rab’dır kul da Rab’dır. Keşke benim şiirim mükellefden olsa” demiştir.

         Bu öyle bir yakınlıktır ki bunu ancak ehli bilir. İman ehli bunu inkâr etmediği gibi buna kulak verip duyan bunun şahididir.

         Arifler ise, asümân mertebelerinin ibadet ehlidir. Bunlardan her birinin tecelliden kendisine ne düşmüş ise tecelliden kendisine düştüğü ölçüde özel bir ibadeti vardır. O kimse bu ad cihetinden Allah yanında olur. Bu ibadet ile ve mertebesiyle adlandırılır. O vakit Muhyiddin Hazretlerinin yukarıda sözü geçen kitabına vermiş olduğu ad olan Abâdiie den olmuş olur.

         Her ibadet edenin mabudu (yani taptığı varlık) kendisinden daha faziletlidir. Üstün bir ismin ahkâmı iki yakınlık çevresinde hükmünü icra eder. Bu iki yakınlık çevresi Rububiyyet ve merbubiyyetdir. Allah en iyisini bilir. (Afifüddin S. Et-Tilmsani/Esmaü’l-Hüsna-28-31)

         *********************************************************************

         EL VEHHÂB

         El Vahib ve el Vehhab isimleri Allah azze ve cellenin isimlerindendir. Vâhib ismi şerifi; “bağışlayan, ata, veren” demektir. El Vehhâb ismi şerifi ise el Vâhib ismi şerifinden daha mübalağalıdır. Vâhib Allah Teâlâ’nın fiilinin sıfatlarındandır. Allah Teâlâ lütfu ve karşılaması çok bağışı ve ödülleri büyük olandır. O isteme gerçekleşmeden önce bahşedendir. Cömertliğinin ve fazl vermenin hususiyetleri ile gark edendir.

         Denilmiştir ki Hz. Musa AS. Şöyle demiştir. “Ey rabbim ben Tevrat’ta kandilleri sinelerinde bulunan bir ümmet görmekteyim, bunlar kimlerdir?” Allah Teâlâ cevaben; “Bunlar Muhammed’in ümmetidirler.” Buyurdular.

         Hz. Musa AS. Onlarla karşılaşma iştiyakı meydana geldi. Bunun üzerine Allah azze ve Celle; “Sen onları göremezsin, ancak istersen ben onların sedalarını sana işittiririm.” Buyurdu.

         Ardından Allah azze ve celle Muhammed ümmeti babalarının sulplerinde iken onlara nida etti. Onlar “Lebbeyk ey Rabbimiz” dediler. Allah azze ve celle; “Ey Muhammed (AS.) ümmeti, sizler benden istemeden önce size ihsanda bulundum, benden istiğfar istemeden önce sizi bağışladım buyurdular.

         Hikâye olunur ki; Şibli (r.a.) Ebu Ali es Sakafi’nin ashabından birisine şu soruyu sordu;

         – Ebu Ali’nin dilinde Allah Sübhanehu ve Teâlâ’nın isimlerinden hangi ismi daha çok telaffuz edilirdi? O da cevaben;

         – O’nun el Vehhâb ismi şerifi. Dedi. Şibli de bunun üzerine;

         – Bundan dolayı onun malı çoğalmıştı. Dedi.

         Büyüklerden birisinin şöyle dediği hikâye olunmuştur;

         Ben tavafta şu beyitleri okuyan çıplak Arabî bir yaşlı gördüm.

         “Ey mahlûkatın bütününü yaratan yüce yaratıcı, utanmaz mısın Sen Kerîm olduğun halde sana çıplak olarak yakarmaktayım. Sen bütün domuzların yavrularını rızıklandırmaktasın, babası Temim olan beni yaşlı bir şeyh olarak bırakmaktasın.”

         Ben de bu şiiri işitince ona;

         – Allah Teâlâ’ya bu tarz bir şekilde hitap edilmeyeceğini bilmez misin? Dedim. O da cevaben;

         – Beni bırak, zira ben O’nu senden daha iyi bilmekteyim. Dedi, ardından ayrılıp gitti.

         Bir müddet sonra ipek kumaştan dokunmuş bulunan cübbe giyinmiş bir halde geldi. Bu cübbe içinde caka satıyordu. Beni gördüğünde şöyle dedi;

         – Ben sana O’nu senden daha iyi tanıyorum demedim mi? Ben onu kınadım, o da bana ipek bir cübbe bahşetti.”

         Allah Teâlâ’nın Vehhab olduğunu bilen birisinin ihtiyaçlarını sadece O’na iletmesi ve bütün işlerinde sadece O’na tevekkül etmesi edeplerindendir. (El Kuşeyri-Esma-i Hüsna/67-69)

         *************************************************************

         EL VEHHÂB

         Vehhab kelimesi bağış anlamına gelen hibe isminden, mübalağa ve tekerrür ifade eden bir binadır. Hibe; Garaz ve ivazdan hali olan bağıştır. Allah’ın sıfatı olarak el Vehhab, Kullarına çok çok ve tekrar suretiyle in’amda bulunan demektir. El Hattabi’nin açıklamasına göre ihsanları türlü türlü olmayan ve devam etmeyen kimse Vehhab diye nitelendirilemez. Mahlûklar ancak bazı durumlarda ve kayıtlı şekillerde bir takım maddi şeyler hibe edebilirler. Bir hastaya şifa, bir kısıra çocuk, bir sapığa hidayet, bir müptelâya afiyet veremezler. Allah Teâlâ ise bütün bunlara maliktir. O’nun kerem ve rahmeti cümle mahlûklara yayılmıştır. İhsanları tevali etmektedir.

         VHB maddesi Vehhab ismi dışında sadece fiil olarak kullanılmıştır, isim şekli yoktur. Fiil olarak geldiği hemen her yerde fail Allah’tır. Bir ayette sebeblik yönden ilahi bir mucizeye vesile olan Melek’e izafe edilmiştir. (Meryem/19) Bir başka ayette ise nimet bağışlama anlamı yoktur. (ahzab/50) şu halde bağışta bulunma anlamıyla sadece Allah’a izafe edilmiştir. Dünyevi nimetleri ihsan etmek bu fiil ile ifade edildiği gibi Mülk  (Sad/35), temiz nesil (A. İmran/38) manevi lütuflar da aynı fiil ile belirtilir. (Allah katından rahmet ve hidayette devam istemek (A. İmran/8) nübüvvet nimetini vermek (Şuârâ/21)

         El Vehhab; Kur’an da 3 ayette geçer ve münhasıran Allah’ı tasvir eder. İlk defa Sad suresinde “El Azîz el Vehhab” şeklinde gelmiştir. (Sad/9) Sonra aynı surede (sad/35) ve bir medeni ayette münferit olarak zikrolunmuştur. (A.İmran/8) (Prof. Dr. Suad Yıldırım-Kur’an da uluhiyet/184)

         **********************************************************************

         EL VEHHÂB

         Koşulsuz, sınırsız ve karşılığında herhangi bir fayda veya nesne istemeksizin herkese, her yerde ve her zaman her şeyi ihsan edendir. O, fakire para, hastaya sağlık, kısıra çocuk, kısılmışa özgürlük ve cahile ilim verendir.

         En ufak bir ihtiyaçtan en büyük servetlere kadar ihtiyaç sahiplerinin her şeyini, ihtiyaçlarını ve ihtiyaçlarının giderilmesi için gereken vasıtaları yaratan O’dur. El Vehhab böylesine i’ta ve ihsan edici olmasaydı hiç kimse hiçbir zaman bir nesneye sahip olamazdı.

         El Vehhab; ihsan etmeyi dileyince o hayrın sana gelmesine kimse engel olamaz. Ve başka bir kimseye vermeyi diledi mi dünya içinde hiçbir kuvvet onu sana doğru çeviremez.

         Allah insanlarda da ihsan edici bir mizaç yaratmıştır ki bu mizaç ile onlar da karşılığında bir şey istemeden verebilirler. Fakat onlar, kendi ellerinden verilen şeylerin yaratıcısı olmadıkları için ancak Allah’ın el Vehhab sıfatının birer alameti olabilirler. Bir ağaç gibi insan da ancak az kimseye belli bir zaman dâhilinde ve belli bir miktarda bir şeyler verebilir. Bu verilenlerden istifade edenler verenleri severler ve onlara teşekkür ederler. Peki o zaman bütün yarattıklarına sonsuz bir şekilde ihsan edene ne kadar şükretmeli acaba?

         Bir kimse verebilir, ancak belli bir karşılık bekleyerek verdiği kimseden en azından tanınma ve şükran bekler. Hepsinden öte bir şeyi verebilmek için önce onun bize verilmesi lazım. Meyve veren bir ağaç veya süt veren bir keçi evvel emirde bakıma, suya, yiyeceğe muhtaçtır.

         Allah ise hiçbir şeye muhtaç değildir, o yüzden ancak O’nun verdiği hakiki hediyedir.

         AbdulVehhab o kuldur ki Allah ne dilerse onun aracılığı ile verir. Böyle bir kimse ihtiyaç sahiplerine vermeye değecek kimselere hiçbir şey beklemeksizin ve ihsanını bir nesneye talik etmeksizin verir.

         Bazen olur da bir kimse hapse düşer, çaresizce bir şeye muhtaç olur veyahut fakirliğin pençesinde kıvranıyordur ve hayatta maddi manevi ilerlemek için bütün gayretlerine rağmen umduklarına nail olamamıştır. Arka arkaya üç veya yedi gün boyunca gece yarısından sonra iki rekât namaz kılar da ellerini rabbine açarak ihtiyacını dilemeden evvel 100 kere ya Vehhab çekerse Allah muradını ihsan edebilir. (T. Bekir Bayraktaroğlu-Esmaü’l Hüsna/67-68)

         *************************************************************

         EL-VEHHAB

         – Biz yoktuk var olduk.

         – Varlıklar içinde taş, toprak gibi cansız bir varlık olabilirdik. Ama olmadık, hayat sahibi olduk.

         – Hayat sahipleri içinde çiçek veya ağaç gibi bir bitki olabilirdik. Ama olmadık, şuur sahibi olduk.

         – Şuur sahipleri içinde herhangi bir hayvan olabilirdik. Ama hayvan da olmadık, insan olduk.

         – İnsanlar içinde ateşe tapan bir Mecusi, öküze tapan bir Hindu veya puta secde eden bir putperest olabilirdik. Ama olmadık, Allah’ı tanıdık ve O’na iman ettik.

         – Allah’a iman edenler içinde O’na evlat isnat eden bir Yahudi veya Hristiyan olarak Allah’ın gazabını celbedebilirdik. Ama yine olmadık. Elhamdülillah Müslüman olduk.

         – Müslümanlar içerisinde de Hz. Muhammed (sav)’e ümmet olmakla şeref bulduk.

         El- Vehhab;  hibe eden demektir. Hibe ise; karşılık beklenmeden yapılan bağıştır. Evet Allah Vehhab’tır ; Karşılıksız hibe eder, cömertçe ihsan eder ve verdiklerine mukabil bir bedel istemez. Zaten insan da kendisine verilen bu nimetlerin ücretini ödemek istese de ödeyemez.

         el-Vehhâb, bağışı çok olan, karşılıksız veren, nimetlerinin ardı arkası kesilmeyen, mü’min ya da kâfir ayrımı yapmadan, bütün mahlûkuna nimetlerini yağdıran, ihsân eden demektir.

         Istılah anlamı:

         1-Vehhab; hastalara şifa, dertlilere deva verendir.

         2-Vehhab; çocuğu olmayanlara çocuk verendir.

         “(İbrahim şöyle dedi:) İhtiyarlığımda bana İsmail’i ve İshak’ı bağışlayan/hibe eden Allah’a hamdolsun! Şüphesiz benim Rabbim duaları işitendir.” (İbrahim/39)

         “Göklerin ve yerin mülkü Allah’ındır. Dilediğini yaratır. Dilediğine kız çocukları, dilediğine de erkek çocukları bahşeder/hibe eder. Yahut onları hem erkek, hem kız olmak üzere çift verir. Dilediğini de kısır bırakır. O, her şeyi bilendir, her şeye gücü yetendir.” (Şura/49-50)

         3-Vehhab; yolunu kaybedenlere hidayet eden, yol gösterendir.

         “..Musa şöyle dedi: Rabbim bana hikmeti bahşetti/hibe etti ve beni peygamberlerden kıldı.(Şuara/21)

         Duha suresi;

         1- Kuşluk vaktine andolusun.

         2 – Durgunlaşan geceye andolsun ki,

         3 – Rabbin seni bırakmadı ve sana darılmadı,

         4 – Andolsun senin için ahiret dünyadan daha hayırlıdır,

         5 – Rabbin sana verecek ve sen razı olacaksın.

         6 – O seni yetim bulup barındırmadı mı?

         7 – Şaşırmış bulup da yol göstermedi mi?

         8 – Fakir iken seni zengin etmedi mi?

         9 – Yetime gelince sakın onu üzme,

         10 – Yoksula gelince sakın onu azarlama,

         11 – Yalnızca Rabbinin nimetini anlat.

         4 – Vehhab; Allah’ın kullarına karşılıksız bir şekilde, sürekli bağışta bulunması bugüne kadar devam etmiştir, bundan sonra da devam edecektir.

         El-Vehhab ismi, Rabbimizin ismi olarak Kur’an’da üç kez zikredilmiştir:

         1 – Akıl sahiplerinin (Ulu’l-Elbab) duasında zikredilir:

         “Rabbimiz! Bizi doğru yola ilettikten sonra kalplerimizi eğriltme. Bize tarafından bir rahmet bağışla/hibe et. Şüphesiz sen Vehhab’sın, lütfu en bol olansın.” (Ali İmran/8)

         2 – Müşriklerin ileri gelenlerinin hiçbir şeye sahip olmadıklarını anlatan ayetlerin arasında zikredilir:

         “Yoksa Aziz ve Vehhab olan Rabbinin hazineleri onların yanında mıdır?” (Sâd/9)

         3 – Hz. Süleyman’ın Allah’tan “Hiçbir kimsenin sahip olamayacağı mülkü” istediği duasında zikredilir:

         “Rabbim! Beni bağışla. Bana, benden sonra kimsenin ulaşamayacağı bir hükümranlık ver. Şüphesiz sen Vehhab’sın, daima bağışta bulunansın.” (Sâd/35)

         Dünyaya açılan pencerelerimiz gözlerimizdir. Gözlerinizi kazanmak için ne yaptın? Evlatların oluyor, o yavruların ebeveyni olmak için ne tür bir fedakârlık yaptın? Ya da aklın var, akıllı olmak içine yaptın? Güneşin her sabah üzerine doğması için ne yapıyorsun? Bu sorular karşısında sus pus oldunuz değil mi?

         Bütün bu nimetlere karşı Allah’a ne verdik?  Hiçbir şey!

         İşte karşılıksız, cömertçe ikram ve ihsan edilen bu nimetler üzerinde Allah’ın Vehhab ismi gözükmektedir. Demek bizlere bedelsiz verilen hayatımız, vücudumuz, vücudumuza takılan gözümüz, kulağımız, dilimiz ve diğer azalarımız, bu azalara takılan hissiyat ve duygularımız, sözün özü maddi ve manevi sahip olduğumuz her şey, Allah’ın bize bir hibesidir. Ve Vehhab isminin bir tecellisidir.

         Demek ağaçlara takılan yapraklar, çiçekler ve meyveler, kuşlara takılan kanatlar, balıklara verilen yüzgeçler, kısacası her bir mahlûka yapılan hibeler ve ona verilen hediyeler Allah’ın Vehhab isminin bir tecellisidir.

         Demek her bir varlık kendisine verilen cihazların, hibe edilen duyguların, ikram edilen rızıkların ve kendisine yapılan bütün iyiliklerin lisan-ı haliyle Allah’ı Vehhab ismiyle zikreder ve O’nu tesbih eder.

         İnsan bu vazifeyi yaptıkça insandır. Ve bu âleme gönderiliş vazifesi budur. Kendisine yapılan en küçük bir iyiliği unutmayan ve yıllarca o iyiliğin sahibinden övgüyle bahsedip ona minnettar olan insan, nasıl olur da, nimetleri saymakla bitmeyen Allah’ın iyiliklerini unutur? Ve O’na karşı minnettar olması gerekirken, nasıl olur da o minneti, nimetin gelmesine vasıta olan sebeplere verir?

         Bir padişahın kıymettar bir hediyesini bize getiren miskin bir adamın ayağını öpüp, hediye sahibini tanımamak ne derece ahmaklık ise, öyle de, Allah’ın nimetlerini bize getiren sebeplere medh ve muhabbet edip, nimetlerin hakiki sahibi olan Allah’ı unutmak, ondan bin derece daha ahmaklıktır.

         Evet tavuk sebeptir, yumurta Allah’ın ihsanıdır. Koyun sebeptir, süt Allah’ın ikramıdır. Arı sebeptir, bal Allah’ın nimetidir. Bulut sebeptir, yağmur Allah’ın rahmetidir. Ağaçlar sebeptir, meyveler Allah’ın hediyesidir. Bunlar gibi sebeplere takılan bütün nimetler Allah’ın hibesidir. Ve Vehhab isminin tecellisidir. O halde şükredilmeye, övülmeye ve methedilmeye en çok layık olan; nimetlerin gerçek sahibi olan Allah’tır. Çünkü nimeti getirene değil, onu gönderene bakılır.

         İnsanın bu ismi ahlak edinmesi ise şöyle olur; Yaptığı iyiliklerde karşılık beklememelidir. Karşılık sadece malla, mülkle de olmaz. Beklenilen bir övgü, kazanılmak istenen bir şeref, istenilen bir hürmet ve arzu edilen bir teveccüh de manevi bir bedeldir. Eğer yaptığı iyiliklere karşı böyle manevi bir bedel beklerse, yine Vehhab ismini ahlak edinememiştir.

         Hatta yaptığı ibadetleri, sadece Allah’ın rızası için yapmalı ve karşılığında cenneti beklememelidir ki, Vehhab ismine mahzar olabilsin. Zaten ibadet, geçmişte verilen nimetlerin şükrüdür. Yoksa gelecekte verilecek nimetlerin karşılığı değildir. Evet, biz ücreti almışız ve ibadetle mükellefiz.

         Bir de şu açılardan bakalım. Günah işliyoruz, yüce Allah onu silelim diye bize fırsat veriyor. Bu da Allah’ın Vehhab olduğunu göstermiyor mu? İstese hesabımızı hemen keserdi. Ama o bağışlıyor! Mühlet veriyor belki aklını başına devşirirsin diye… Doğru düşünce yollarına girersin diye seni ikna edecek ilahi haberleri, mesajları ulaştırıyor. Doğru bilgi olan Kur’an her zaman elinizde olabilir. Fakat ona iman etmek, yani kalbin ikna olması Allah’ın elindedir. Çünkü kalplere hükmeden O’dur. El-Vehhab olduğu için kalbin ikna oluşunu bahşediyor! Böyle müminler iman etmenin lezzetine varıyorlar.

         Hayatta bazen beklemediğiniz bir rızk, emek harcamadığınız bir başarı, okumadığı bir ilim, ummadığı bir beceri, karar vermediği bir olay gerçekleşebilir. Allah isterse kâinattaki yasaları bile değiştirebilir. Sebepler yasalar biz yaratılmışlar için söz konusudur. Aziz olan Allah için sebep gerekmez. Çünkü o yasaların da sebeplerin de melikidir. O halde Allah ne isterse, dilediği gibi, dilediği mahlûka bahşeder. Hani şu sözü söyleriz hep; “bu Allah vergisidir!”

         Yüce Allah nimetlerini bu dünyada veriyor, istiyor ki ahiret hayatında da ebedi nimetler versin. Çünkü O mülkünde de Vehhab’dır.

         Bunlar Yüce Allah’ın bir hediyesidir bizlere. Karşılık beklemeden bizi hediyelere boğan Allah’ımıza ne kadar hamd etsek azdır. İşte güzel dostluğun özelliği! Karşılıksız vermek, karşısındakinin hatırını ciddiye almak… Sevdiği için bir şeyler yapmak. O, bizi seviyor ve tüm nimetleri bizlere bahşediyor. Bizler de Rabbimizi sevdiğimiz için O’nun sevdiği işleri amelleri yapmalıyız. Kendi isteğimizle Allah’ın hoşlanacağı, razı olacağı şeyleri yapmalıyız. Sadece farz ibadetlerle Allah’a yaklaşmakla kulluğu yeterince anlamadığımız ortaya çıkıyor. Kulluk yapmanın en alt sınırı bellidir. Ama üst sınırı belli değildir. Nereye kadar yükseleceğin yaptığın amellere göredir.

         Kulluğun temelinde de sevgi olmalıdır. Allah için kulluk çok yücedir. Sana o kadar çok şey bahşeden, hakkın olmadığı halde bedelini ya da şükrünü eda etmede aciz olduğun halde birçok lütuf sana ulaşıyorken, sen niye Rabbin için bir şeyler yapmayasın? O sana sevgisini sınırsız lütfederek gösterirken, sen niye O’na sevgini göstermiyorsun?

         “De ki; eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah çok bağışlayıcı, çok merhamet edicidir.” (Al-i İman/31)

         “Çeşit çeşit nimetleri daima bağışlayıp duran, mü’min ya da kâfir ayrımı yapmadan kullarına karşılıksız ihsan eden, nimetlerinin ardı arkası kesilmeyen.”

         Allah’ın bu ismi şerifi “he”’nin kesresiyle ‘hibe’dendir. Hibe herhangi bir karşılık ve menfaat gözetmeden birine bir malı bağışlamak manasındadır. Vehhâb ise mübalağa ve tekerrür ifade eden bir kalıptır. Bu da her zaman, her yerde ve her şeyi verebilme gücüne sahip olmaktır. Başka bir tarife göre ise Vehhâb ism-i şerifi istihkak (hak ediş) ve istidad (hazırlık) esası gözetmeden sürekli olarak lütuf ve ihsanda bulunan demektir.

         Kullara verilen nimetlerin birçoğu istihkak ve istidattan dolayıdır. Ama bir kısım nimetler de vardır ki; bu esaslar gözetilmeksizin verilir ve verilirken de istihkak ve istidadın gereğinden çok daha fazlası olur. Mesela muhtaç olana malın, hasta olana şifanın verilmesi gibi.

         Vehhab isminin bize yüklediği görev ve sorumluluklar:

         1 – Rabbimiz bunca nimeti bize karşılıksız olarak bahşetmiş, hibe etmiştir. Allah zengindir. Kullarının karşılık vermelerinden müstağnidir. Zaten kulların verebileceklerini veren yine O’dur Kulların elinde hiçbir şey yoktur. O, Hamid’dir, kendi katında övülmüştür. Melekler O’nu daima övüp yüceltirler. O’nun övülmeye ihtiyacı yoktur.

         Ancak bizler Rabbimizi över ve yüceltirsek O da bizim kulluğumuzu övecek, kulluk derecemizi yüceltecektir. Bizler şükretmeye devam ettikçe O nimetini artıracak, bağışlarını bol bol bize gönderecektir.

         2 – Akıl sahiplerinin, “Ey Rabbimiz! Hidayetten sonra kalplerimizi eğriltme.” diye dua ettikleri gibi, biz de Rabbimize yalvarmalıyız. Çünkü Rabbimizin en büyük bağışı ve hibesi, hidayettir. İndirdiği kitabı, gönderdiği peygamberi, gösterdiği Sırat-ı Müstakim’idir. Allah’tan bu bağışın devamını dilemeli, içinde bulunduğumuz hidayetin kıymetini bilmeli ve hidayetimizin artırılmasını temenni etmeliyiz.

         Eğer bizler bu nimetlerden sonra Allah’ın kitabıyla bağlantımızı kesersek Allah korusun kalplerimizin eğrilmeye ve yamulmaya yüz tutacaktır. Bundan sonra da ayaklarımız kayacaktır. Kullar eğrilmedikçe Allah onların kalplerini eğriltmez. Kullar kaymadıkça Allah onların kalplerini ve ayaklarını kaydırmaz.

         “..Onlar eğrilip yamulunca Allah da onların kalplerini eğriltti, yamulttu. Allah  fasıklar topluluğunu doğru yola iletmez.” (Saf/5)

         3 – Rabbimizden bizlere hayırlı eşler, evlatlar ve zürriyetler bağışlamasını dilemeliyiz.

         “Zekeriyya Rabbine yalvararak şöyle demişti: Rabbim, bana tertemiz bir zürriyet bağışla. Şüphesiz sen duaları işitensin.” (Ali İmran/38)

         Rahman’ın gerçek kullarının duasıyla Rabbimize yalvarmalıyız:

         “Rabbimiz! Bize gözlerimizi aydınlatacak eşler ve zürriyetler bağışla ve bizi takva sahiplerine önderler kıl.” (Furkan/74)

         4 – Rabbimizden hüküm ve hikmet istemeliyiz:

         “(Musa:) Rabbim! Bana hikmet bağışla/hibe et ve beni salihlerin arasına kat.” (Şuara/83) (Sinan Konuk- ADANA SİYER ARAŞTIRMA DERNEĞİ)

         Ve ahiru davana enil hamdülillahi rabbil alemiyn”

         Çağrımız ve davamız Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd’adır.

……… Euzübillahimineşşeytanirracim,

……… Bismillahirrahmanirrahim

………Ve kul Rabbi edhılniy müdhale sıdkın ve ahricniy muhrace sıdkın vec’al liy min ledünke sultanen nasıyra. İsra/80)

……..De ki; “Rabbim, girdiğim yere sıdk halinde girdir ve çıktığım yerden sıdk ile çıkart. Ledünnünden zafere erdirici bir kudret oluştur bende.

……..“Yâ mukallibel kulûb sebbit kalbiy alâ diynike.”

……..Ey kalpleri dilediği tarafa döndüren, kalbimi dinin üzere sâbitle!

…….. “Rabbiy zidniy ilmen ve fehmen ve iymanen ve yakıynen sadıka.”

……..Rabbim ilmimi, anlayışımı, imanımı ve sıdk üzere yakînimi çoğalt.

……..***********************************************************

……..EL VEHHÂB

……..Bismillahirrahmanirrahim

……..El Hamdu Lillahi Rabbil’Alemiyn Vesselatü Vesselâmü alâ Resulüna Muhammedin ve alâ alihi ve sahbihi ecmaiyn. Emma ba’d

……..Bugün Allah izin verirse el Vehhâb ismini anlatacağız. El Vehhab isminin kökü Arapça’da; Ve-he-be den geliyor. Bu kelimenin manası bizim Türkçe de de kullandığımız hibe etmek birine karşılık gözetmeden bir şey vermek, karşıdakinin hak edip etmeyişine bakmadan ona elde olan imkânları sunmak anlamına gelir.

……..Allah Kur’an ı kerimde el Vehhâb ismi 3 defa kendi zatı için kullanmış. Bu ayetlerden birincisi A. İmran suresinde geçen 8. Ayettir;

……..Rabbenâ lâ tuzığ kulûbenâ ba’de iz hedeytenâ ve heb lenâ min ledünKE rahmeten, inneKE entel Vehhâb; (A. İmran/8)

……..Allah’ım, bize hidayet verdikten sonra bizim kalplerimizi eğriltme, bize kendi katından bir rahmet ver, şüphesiz ki sen Vehhâb olan Allah’sın.

……..El Vehhab ismi ikinci olarak Sad/9. Ayette geçer. Müşrikler nübüvvetin Hz. Muhammed AS. Verilmesinden hoşnut olmayınca diyorlardı ki; Eünzile aleyhiz Zikru min beynina… (Sad/8) yani bu kadar insanın arasından bu Kur’an, bu nübüvvet ona mı indirildi diyorlar. Allah’ta onlara cevap verirken diyor ki;

……..Em ‘ındehüm hazainu rahmeti Rabbikel Aziyzil Vehhâb. (Sad/9)

……..Senin Aziz ve el Vehhab olan rabbinin rahmet hazineleri onların yanında mıdır ki kime neden ne kadar vereceklerine karar veriyorlar diyor.

……..Üçüncü olarak yine Sad/35 ayetinde Hz. Süleyman AS. In duasında geçiyor.

……..Kale Rabbığfir liy ve heb liy mülken lâ yembeğıy liehadin min ba’diy* inneKE ENTEl Vehhâb. Sad/35)

……..Biliyorsunuz Süleyman AS. Allah’tan öyle bir mülk istiyor ve dua ediyor, diyor ki; Allah’ın benim günahlarımı bağışla ve bana öyle bir mülk, öyle bir saltanat ver ki benden sonra hiç kimseye böylesi olmasın. Şüphesiz ki sen el Vehhab olan Allah’sın.

……..El Vehhab demek mübalağalı ismi fail, yani çokça veren, karşılıksız olarak çokça veren, verdiği zaman karşısındakinin hak edip etmediğini bakmadan insanlara veren, verdiği zaman karşısındakinden hiçbir karşılık beklemeyen Allah el Vehhab olan Allah’tır.

……..Peki, Allah’ın el Vehhab ismi bir Müslümanın hayatında nerelerde tecelli eder, açığa çıkar? Bundan önce şunu söyleyelim; Bizim hayatımızda ne varsa hepsi Allah’ın el Vehhab isminin bir tecellisidir. Yani biz kendi kazancımız kendi imkânımızla, hiçbir şey elde edemeyiz. Ne varsa hayatımızda bir nimet bir güzellik olarak, bu Allah’ın bize hibesidir, bağışıdır.

……..İnsanın hayatında bulunan her şey Allah’tan dır, lâkin Allah’ın bazen özel hibeleri vardır. Kur’an ı kerimde Allah el Vehhab, verme fiilini belli bazı özel nimetleri için kullanmıştır ki şimdi onları zikredeceğiz. Yoksa ben 6 madde zikredeceğim ama sadece Allah’ın el Vehhab ismi bunlarda tecelli eder, bunların dışında tecelli etmez değildir. Aldığımız nefes bile Allah’ın hibesidir, gözümüzdeki görme kudreti bile Allah’ın bir hibesidir. Şu an benim konuşabiliyor olmam Allah’ın bir hibesidir. Yani aklımıza gelen bütün güzelliklerin tamamı Allah’tan dır

…….Ama demek ki Allah’ın bu nimetleri arasında bazıları çok önemli olduğu için veya çok değerli olduğu için Allah Kur’an ı kerimde bunların altını kalın çizgilerle çizmiştir. Şimdi bunlardan Allah’ın el Vehhab isminin tecelli ettiği 6 tanesini açıklayalım.

……..1 – Allah el Vehhab ismi ile kullarına çocuk bahşeder. Şura suresinde Allah;

……..Lillâhi Mülküs Semâvati vel Ard* yahlüku ma yeşa’* yehebü limen yeşau inasen ve yehebü limen yeşaüz zükur. (Şura/49)

……..Yerin ve göğün mülkü Allah’a aittir, O Allah dilediğini yaratır, dilediği kullarına kız çocuğu hibe eder, dilediği kullarına da erkek çocuğu hibe eder.

……..Ev yüzevvicühüm zükranen ve inasâ* ve yec’alü men yeşau ‘akıyma* inneHU ‘Aliymun Kadiyr. (Şura/50)

……..Ya da bazı kullarına çift çift verir ve Allah bazı kullarını da kısır kılar, onları bu hibeden men eder. Niçin bu böyle? Çünkü O Allah her şeyi bilen ve her şeye güç yetirendir. Her şeyi bilir, kimin için neyin en uygun olduğunu en iyi Allah bilir, çocuk nimetlerini de Allah buna göre dağıtır. Kadir’dir güç sahibidir, eğer birine çocuk vermek istiyorsa o çocuğun sayısı, çocuğun cinsiyeti vs. hiçbir şey Allah’ı aciz bırakamaz.

……..Allah bir kula çocuk vermeyi dilemişse hiçbir şey Allah’ın dilemesinin önünde duramaz. Mesela Melekler Lût AS. In kavmini helak etmek için Allah tarafından vazifelendirildiklerinde İbrahim AS. In evine uğruyorlar. İbrahim AS. Onlara bir sofra kuruyor, yemeği önlerine uzatıyor. Onların yemek yemediklerini görünce bir tuhaflık olduğunu anlıyor. Onlar da biz hem seni bir çocukla müjdelemeye geldik, hem de Lût As. Kavmini helak etmeye gidiyoruz diyorlar.

……..İbrahim AS. a, senin bir çocuğun olacak dedikleri zaman Karısı;

……..Vemraetühu kaimetün fedahıket febeşşernaha… (Hûd/71)

……..O esnada hanımı ayakta idi ve (bu sözleri duyunca) güldü. Ve;

……..Kalet ya veyleta eelidü ve ene acuzün ve hazâ ba’liy şeyha* inne hazâ leşey’ün aciyb. (Hûd/72)

……..Ben bu kadar yaşlı bir kadınken ve benim kocam da bu kadar yaşı ilerlemişken Allah bize bir çocuk mu nasip edecek, bu gerçekten şaşılası bir şeydir dedi. Çünkü İbrahim AS. 80 yaşını geçmiş, hanımı da yaş itibarıyla ona yakınlaşmış. Dünya ölçülerine göre bu şekilde iki çiftin çocuklarının olması mümkün değildir ki o da şaşırıyor. Melek te ona cevap veriyor;

……..Kalu eta’cebiyne min emrillâhi rahmetullahi ve berakâtühu aleykum ehlel beyt* inneHU Hamiydun Meciyd. (Hûd/73)

……..Allah’ın işine mi şaşırıyorsun ey kadın, yani şu dağları, denizleri yaratan Allah siz yaştakilerden birine çocuk vermesine mi şaşırıyorsun. Allah’ın rahmeti ve bereketi sizin üzerinize olsun ey bu evin halkı. Şüphesiz ki O Allah hamid’dir, her dilde övülen Allah’tır ve Mecid’dir şan ve şeref sahibidir.

……..Aynısını biz Zekeriya AS. da da görüyoruz, onun kıssası daha ilginç. Zekeriya AS. ın çocuğu olmuyor, Allah’ın Meryem’i İmran ailesine verdiğini görünce onun da içinde istek kabarıyor, o da istiyor normalde. Onlara verdiyse bana da verebilir diyor ve dua ediyor.

……..Ve Zekeriyya iz nada Rabbehu Rabbi lâ tezerniy ferden ve ente hayrul varisiyn. (Enbiya/89)

……..Zekeriyya’yı da (an). Hani o, Rabbine şöyle niyaz etmişti: Rabbim! Beni yalnız bırakma! Sen, vârislerin en hayırlısısın, (her şey sonunda senindir).

……..Allah’ta duasına icabet etti, belli bir müddet sonra Zekeriya AS. a dedi ki;

……..Festecebna lehu, ve vehebna lehu Yahyâ ve aslahna lehu zevceh* innehüm kânu yusari’une fiyl hayrati ve yed’unena rağaben ve raheba* ve kânu leNA haşi’ıyn. (Enbiya/90)

……..Biz onun da duasını kabul ettik ve ona Yahya’yı verdik; eşini de kendisi için (çocuk doğurmaya) elverişli kıldık. Onlar (bütün bu peygamberler), hayır işlerinde koşuşurlar, umarak ve korkarak bize yalvarırlardı; onlar, bize karşı derin saygı içindeydiler.

……..Zekeriya AS. müjdeyi alınca dedi ki;

……..Kale Rabbi enna yekûnu liy ğulamun ve kad beleğaniyel kiberu vemraetiy akır* kale kezâlikÂllahu yef’alu ma yeşa’; (A. İmran/40)

……..Ya Rabbi dedi benim nasıl çocuğum olabilir, benim karım kısırdır, çocuğu olması mümkün değildir, bana gelince ben yaşını başını almış ihtiyar bir adamım dedi. Ama Allah hüküm verdi mi hiçbir engel O’nun iradesinin karşısında duramaz.

……..İnsanlar bu hakikati genelde anlamadıkları için mesela biri çocuğunun olmasını çok istediği halde olmuyor o da doktora gidiyor araştırıyor. Doktor diyor ki tıbben sizin çocuğunuzun olması mümkün değildir. O kul da bu sözü işittiği zaman ümitsizliğe kapılıyor. Yani ben ne yaparsam yapayım Allah bana çocuk nasip etmez çünkü tıp benim çocuğumun olmasının mümkün olmadığını söylüyor. Oysa Allah’ı el Vehhab olarak tanıyan insan hiçbir surette, hiçbir şeyin Allah’ın dilemesinin önüne geçemeyeceğini bilir. Ne olursa olsun, kim ne söylerse söylesin fark etmez, elini kaldırıp ey Vehhab olan Allah’ım, ey insanlara karşılık beklemeden veren Allah’ım, ey İbrahim’e İsmail’i veren, Zekeriya AS. a Yahya’yı veren Allah’ım. Sen dilediğin kullarına dilediğini verirsin. Bana da merhamet et, kendi katından çocuk nasip eyle der. Çoğunlukla bu isimle Allah’a yönelir talep eder. Bu bir.

……..2 – Allah’ın el Vehhab isminin tecelli ettiği yerlerden bir tanesi Allah’ın insana nasip ettiği zürriyetini dilerse el Vehhab ismi ile salih kılar. Yani Allah birine çocuk verir, ama onu salih bir çocuk kılmamışsa Allah ona büyük bire nimet vermiş anlamına gelmez. Ama Allah Müslüman’ın zürriyetini Müslüman için salih kılar, Allah’a itaat eden bir zürriyet haline getirirse o zaman kuluna vereceği nimetlerin en büyüğünü vermiş demektir. Mesela biz müminler Allah’a dua ederken nasıl dua ediyoruz?

……..…. Rabbena heb lena min ezvacina va zürriyyatina kurrete a’yunin vec’alna lil müttekıyne imama. (Furkan/74)

……..Rabbimiz bize çocuklarımızdan ve eşlerimizden göz aydınlığı olacak çocuklar ve eşler ihsan eyle ve bizi muttakilere imam kıl.

……..Hasan el Basri diyor ki; “Vallahi bir Müslüman hanımının, çocuklarının, torunlarının ve yakınlarının Allah’a kulluk ettiğini gördüğü zaman gözü aydın olduğu gibi başka hiçbir zaman insanın gözü aydın olmaz.” Yani bütün dünyayı bir Müslümana verseler gözleri aydın olmaz. Ama çocuğunun, hanımının, akrabalarının Allah’a itaat ve kulluk ettiklerini gördüğü zaman Müslümanın gözü aydın olur. İşte bundan dolayı Müslümanlar Allah’tan salih olan, sana kulluk edecek olan bir zürriyet ve eşler nasip eyle diye dua ederler diyor.

……..Allah Kur’an ı kerimde özellikle peygamberlerin zürriyetini salih kılmışsa Allah bunu Vehhab ismi veya ve he be fiiliyle anlatıyor. Mesela İbrahim AS. için diyor ki;

 ……..Ve vehebna lehu İshak* ve Ya’kube nafileten, ve küllen ce’alna salihıyn. (Enbiya/72)

……..Biz ona İshak’ı ve Yakub’u hibe ettik ve biz onun zürriyetinin tamamını Salihlerden kıldık diyor.

……..Demek ki Allah sana çocuk verdiği zaman Allah’ın verdiği bu çocukta bir hibedir, ama asıl hibe, büyük hediye senin zürriyetini salih kılmasıdır.

……..Şimdi biz dedik ya Kur’an ı Kerimde 3 defa Vehhab ismi geçiyor. Ama 20 defa hibe fiili Allah’a nispet ediliyor. Bu 20 nin 18 inde de çocuk ve aile için Allah’a nispet ediliyor. Neden böyle peki? Çünkü bir insanın evinde salâh varsa insanın hayatında huzur vardır, yoksa huzur olması da mümkün değildir. İster evin tamamında olsun bu kötülük, ister bir cüzünde olsun, yani Allah bir Müslümana 10 tane çocuk nasip etsin 9. U salih olsun biri salih olmasın, hayat o Müslüman için çekilmezdir. Çünkü insanın evladı insanın ciğerinin bir parçası olduğu için onun isyan ettiğini gördüğü zaman buna dayanmak mümkün değildir. Birinin 4 hanımı olsun, 3ü saliha olsun bir tanesi problemli olsun yani isyan edip sorumluluklarını erine getirmemesi halinde hayat o Müslüman, salih bir adam için çekilmezdir. Onun için Allah’tan el Vehhab ismi ile kendisinin, eşinin ve çocuklarının salih birer kul olmasını dilemesi lazımdır.

……..Peygamber AS. Bir hadisi şerifinde buyuruyor ki;

……..“İnsanoğlunun saadeti de, şekaveti, de 3 şeydedir.” Yani 3 şey maddi ve manevi mutlu kılar, 3 şeyde mutsuz ve huzursuz kılar.

……..Nedir bunlar? Kişiye Allah’ın salih bir eş ihsan eylemesidir, kişiye Allah’ın salih, güzel bir ev ihsan eylemesidir (içerisinde Allah’a kulluk yapılan bir ev) Bir de Allah’ın insana salih, sağlam bir binek ihsan eylemesidir. Yani insanın kullandığı araba olur at olur her ne ise salih bir binek ihsan eylemesidir.

……..Peki, mutsuzluk nerededir? O da üç şeydedir. Kötü kadın, yani Allah’a itaat etmeyen, kocasına itaat etmeyen kadın. Kötü bir ev. Kadının Müslümanın ve çocuklarının içerisinde Allah’a hakkıyla kulluk etmedikleri kötü bir ev. Ve kötü bir binek. Burada binek, insanın dünyalık işlerini kolaylaştıran araç ve gereçleri kastediyor Allah resulü.

……..Tevbe suresinde bir ayeti kerime var;

……..… velleziyne yeknizunez zehebe vel fiddate ve lâ yünfikuneha fiy sebiylillâh* febeşşir hüm Bi azâbin eliym. (Tevbe/34)

……..Altını ve gümüşü depolayıp ta onu Allah yolunda infak etmeyenleri elem verici bir azab ile müjdele diyor.

……..Bu ayet indiğinde o günün Müslümanlarına çok ağır geliyor. Çünkü başta anlamını tam anlayamıyorlar. Yani her para toplayan adamın Allah katında kötü bir iş yaptığını ve Allah’ın ona elem verici bir azab dokunduracağını zannediyorlar. Hz. Ömer (rad.) diyor ki ben sizin yerinize gidip Allah resulüne bu soruyu soracağım diyor ve gidiyor. Ey Allah’ın resulü diyor, biz hangi cins mal toplayalım. Yani altın ve gümüşü Allah yerdi peki biz ne yapalım, nasıl mal toplayalım? Allah resulü ona diyor ki; “Sizden biri eğer bir şey edinecekse Allah’a şükreden bir kalp elde etmeye çalışsın. Yani Allah’ın verdiği nimetlerin farkında olan ve Allah’a şükreden bir kul olmaya çalışsın.” İki; “zikreden bir dil elde edinmeye çalışsın, dili sürekli Allah’ı zikretsin.” Altını gümüşü ne yapacaksın onlar dünyada senin gözünü aydın kılacak ama ahiret gününde keşke olmasaydı diye yalvaracaksın. Ya da keşke biriktirmeseydim de Allah yolunda infak etseydim diyeceksin. Bir de saliha bir zevce edinsin, ahiret işlerinde ona yardımcı olacak biri olsun diyor Allah resulü.

……..Saliha bir eş, saliha çocuklar içerisinde Allah’a kulluk edilen salih bir ev vs. Bunların hepsi Allah’ın insanın üzerinde ki nimetlerindendir ve kişi bu anlamda hayatında bir eksiklik görüyorsa Allah’ın hangi ismine sığınmalıdır? El Vehhab ismine sığınmalıdır. Elini kaldırıp diyecek ki; “Ya Rabbi, ey Vehhab olan Rabbim bana bu kadını hibe ettiğin gibi bana bunun ıslahını da, salihliğini de hibe et. Allah’ım bana bu çocuğu hibe ettiğin gibi ki buy senin bir nimetindir. Bu nimeti tamamına erdir, ban bunun salih bir çocuk olmasını da hibe et.

……..Bir evi varsa ve orada bir türlü düzen oturtamıyorsa Allah’a kulluk anlamında Ya rabbi desin, bana başımı sokacağım, kendimi dışarının tehlikelerinden muhafaza edeceğim bir ev hibe ettiğin gibi, bana bu evi ıslah etmemi, senin razı olacağın bir ev haline getirmemi de bana hibe et. Diye bu isme sığınmalıdır.

……..3 – Allah el Vehhab ismi ile mümin kuluna onu benzer ve akranlarından ayıran ayrıcalıklı nimetlerini ihsan eder. Allah hepimize nimetler veriyor, fakat bazı nimetler vardır ki kulun dünyada iken bile şanını şerefini yükseltir. Sen o nimetten anlarsın ki bu nimet bu kulun şanını şerefini dünya da yüceltmiş, o zaman Allah’a hüsnü zan edersin. Dersin ki; inşallah rabbim bu nimetle ahirette de şanımı şerefimi yüceltecektir.

……..Her nimet aynı değildir, mesela Allah resulü diyor ki;

……..Sadece iki şeyde haset olur, ya da gıpta edilecek şeyler arasında en büyüğü şu iki şeydir. Birisi nedir? Allah birine mal vermiştir, o Allah’ın verdiği o malı Hakk uğruna harcamayı Allah ona müyesser kılmıştır. İkincisi Allah bir kuluna bir hikmet vermiştir, ilim vermiştir, O kul hem onunla hükmeder, hem de insanlara öğretir.”

……..Şimdi dikkat edin Allah birçok insana mal verir, lâkin bu mal nimetini verdiklerinden bazılarına bir nimet daha verir, hibe eder daha doğrusu, o da o malı helal yerden kazanmak ve Allah’ın razı olacağı şeylere o malı harcamaktır. Kişiye bunu nasip etmişse başka insanlar buna gıpta edebilir, keşke ben de onun gibi olsaydım, keşke Allah ona verdiğini bana da verseydi diye temennide bulunabilir.

……..Yahut birçok insana ilim verir, kimisi o ilimle hükmeder insanlara da öğretir, kimi vardır cimrilik eder o ilmi sadece kendisine saklar. İlim bir nimettir fakat birincisine Allah’ın hibe etmiş olduğu ayrıcalıklı bir nimettir. Kişi bundan ötürü Allah’a ne kadar şükretse, ne kadar hamd etse azdır.

……..İnsan böyle ayrıcalıklı bir nimet istiyorsa eğer Allah’ın Vehhab ismine yönelmelidir. Çünkü o ismin tecelligâhlarından bir tanesi de budur.

……..Süleyman AS. Allah’tan kendinden sonra bile hiç kimseye vermeyeceği bir mülk istediğinde ne demişti?

……..… Rabbığfir liy ve heb liy mülken lâ yembeğıy liehadin min ba’diy* inneKE ENTEl Vehhâb. (Sad/35)

……..Benim günahlarımı bağışla ve bana öyle bir mülk ver ki benden sonra bile hiç kimseye o mülkten verme. Şüphesiz ki sen el Vehhab olan Allah’sın. Dedi.

……..Bir Müslümanın böyle bir nimet istemesi caizdir, yani kendisini ayrıcalıklı kılacak bir nimeti Allah’tan istemesi caizdir. Ama ne ile isteyecek bunu? El Vehhab ismi ile isteyecek.

……..Mekke’li müşrikler biliyorsunuz Hz. Muhammed’e nebilik verilmesinden memnun değillerdi, Niçin? Peygamberlikten değil, peygamberliğin Abdullah oğlu Muhammed’e verilmesinden memnun değillerdi. Çünkü şöyle inanıyorlardı; Nesebi ondan daha yüksek olan, malı ondan daha fazla olan, saygınlığı konumu ondan daha üstte olan insanlar var, Allah birine bu nimeti verecekse böylesi insanlara vermesi lazımdı.

……..Mesela Zuhruf suresinde Allah bildiriyor;

……..Ve kalu levla nüzzile hazel Kur’ânu alâ racülin minel karyeteyni ‘azıym. (Zuhruf/31)

……..Bu Kur’an ın iki beldeden (Tai,f ya da Mekke) büyük bir adamın birine verilmesi gerekmez miydi?

……..Sad suresinde de şöyle söylüyorlar;

……..Eünzile aleyhiz Zikru min beynina… (Sad/8)

……..Yani bizim aramızda bu kadar insan varken şu Kur’an Muhammed’in üzerine mi indirildi.. Diyorlar.

……..Allah Teâlâ işte onlara cevap veriyor. Ayeti kerimede diyor ki;

……..Em ‘ındehüm hazainu rahmeti Rabbikel Aziyzil Vehhâb. (Sad/9)

……..Aziz ve Vehhab olan Allah’ın rahmet hazineleri onların yanındadır da onlar mı karar veriyorlar. Allah kime nübüvvet verecek, kime mal verecek, kime ilim verecek, kime çocuk verecek onlar mı buna karar veriyorlar diyor Allah.

……..Biz buradan neyi anlıyoruz? Nübüvvet ayrıcalıklı bir nimettir, demek ki Vehhab olan Allah rahmet hazinelerinden verdiği nübüvvet ayrıcalığını dilediği kuluna indirir.

……..Bu son ayette belki Allah müşrikleri kınıyor olabilir, fakat bu ayet aynı zamanda Müslümanları da terbiye eden ayetlerden bir tanesidir. Nasıl? Allah bir kuluna onu ayrıcalıklı kılan bir nimet vermişse ve sen de bunu ona yakıştıramıyorsan, böyle bir haddini bilmezlik içindeysen Mekke li müşrikler gibi, bu ayetle kendini terbiye etmek gerekir. Senin kendine sorman lazım, El Vehhab olan Allah’ın rahmet hazineleri senin elindedir de, kimin neye layık olacağına sen mi karar veriyorsun, sana ne. Allah dilediğine mülk verir, dilediğine konum verir, dilediğine para verir, dilediğine çocuk verir, dilediğine ilim verir. Sen kimsin? Hani şu adam buna layıktır veya değildir diyebilesin.

……..Bunu kim söyleyebilir? Ancak Allah birine der ki ben rahmet hazinelerimi sana bırakıyorum, bundan sonra sorumlu sensin. Sen dağıt insanlara. Sen dağıtırken de dersin ki kepçe biraz fazla kaçmış, yani ben buna bu kadar vermeyecektim, ama biraz fazla kaçırmışım, dolayısıyla o da rahmet hazinelerinden fazla fazla vermişim…! (Haşa) Sen farkında olmadan bir insanı bir şeye yakıştıramıyorsan, aslında sen Allah’ın dağıtımına itiraz ediyorsun, fakat bunun farkında değilsin.

……..Özellikle şirk ehli toplumlarda bu çok fazladır. Mesela bir akraba zümresi olsun, aynı meslekten, aynı işi yapan insanlar olsunlar. Bir tanesi biraz daha fazla kazanmaya başlasın, Allah ona bazı imkânlar tanımaya başlasın. Diğerlerinin şöyle dediklerini duyarsınız. “Ya kardeşim biz de aynı çalışıyoruz, biz de aynı işi yapıyoruz. Allah bize niye vermiyor, niye ona veriyor. Çalmasa, çırpmasa, haram işlemese hiç bu kadarını kazanabilir mi? Mümkün değil.”

……..Bir berber vardı, bilirsiniz onlar çok konuşurlar, siz önünü kesmezseniz baş ağrısı ile çıkmanız olasıdır. Berber traş yaparken biri dükkânın önünden geçerken selam veriyor adama. Hani esnaf yalakalığı dediğimiz şeyi yapıyor. Adam gittikten sonra Hocam şunu görüyor musun,  sen de çalışıyorsun ben de çalışıyorum sabahtan akşama kadar ayağımızın üzerinde çalışıyoruz. Bizim kazandığımız şey belli, adamın bindiği arabaya bak diyor, adamın oturduğu eve bak diyor, bir tane daha ev almış kendisine diyor. Kapının önünden 3 kişi geçiyorsa mutlaka biri hakkında bu yorumu yapıyor. Ben de her seferinde diyorum ki. Bak illaki herkes hırsızlık yapmak zorunda değil, belki Allah onun rızkını genişletmiştir. Yani Allah’ın rahmet hazinelerini sen elinde tutmuyorsun. O zaman da diyor ki “Doğru ya diyor, bilmiyoruz.” Ama 10 dakika geçiyor bir adam daha geçiyor yine aynı şekilde davranılıyor.

……..İnsan şunu anlıyor ki bu durum insanlarda yerleşmiş bir ahlak haline gelmiş. Ama bir Müslüman Allah’ın el Vehhab olduğunu bilir, dilediğine dilediğini hibe ettiğini bilir, başkalarının elinde olanla ilgili yorum yapmaz. İslâm’a göre zenginin malı fakirin çenesini yormaz, yormamalıdır, bu tip şeylerle ilgilenmemelidir. Allah kime ne vermişse vermiştir, biz Müslümanlara düşen Allah kime ne vermişse bizim başımız gözümüz üstünedir, O’nun taksimatına rıza gösteririz diyelim.

……..4 – Yine Allah’ın el Vehhab isminin tecelli etmiş olduğu alanlardan bir tanesi de şudur; Allah Müslümanlara el Vehhab ismi ile hidayet ihsan ettikten sonra hidayet üzerinde sabit kalmalarını da hibe eder. A. İmran suresinde Allah müminlerin dualarını anlatırken ne diyordu?

……..Rabbenâ lâ tuzığ kulûbenâ ba’de iz hedeytenâ ve heb lenâ min ledünKE rahmeten, inneKE entel Vehhâb; (A. İmran/8)

……..Rabbimiz hidayet ihsan ettikten sonra bizim kalplerimizi eğriltme, bize kendi katından bir merhamet ver. Çünkü sen El Vehhab olan Allah’sın.

……..Allah’ın mümine en büyük hibesi ihsan ettiği hidayettir. Bundan daha büyük bir nimet, bundan daha büyük bir hibe bulunamaz. Peki, yeter mi bu kadarı mümin için? Yetmez. Çünkü ikinci bir sorumluluğu daha vardır müminin o da hidayet üzerinde sabit kalabilmek, Müslüman olarak can verebilmektir. Allah’ın huzuruna İslâm dışında bir din ile çıkmamaktır. Onun için elimizi kaldırdığımızda diyeceğiz ki;

……..“Ey Vehhab olan rabbimiz bize hidayeti hibe ettin, bir karşılık beklemedin sana hamd olsun. Madem bize bu kadarını hibe ettin bizi hidayet üzerinde sabit kalmamızı da bize hibe et. Senin el Vehhab oluşunun sınırı yoktur.”

……..Allah’ın mümine yine hibe ettiği şeylerden bir tanesi de, Allah’ın bir görev ile vazifelendirdiği bir Müslüman var ise Allah ona el Vehhab ismi ile hayırlı bir yardımcı hibe eder.

……..Biliyorsunuz Kur’an ı kerimde en fazla kıssası anlatılan peygamberlerden bir tanesi Musa AS. dır. Allah Musa AS. ı risalet ile vazifelendirdiği zaman Allah’tan bir şey istedi. Dedi ki;

……..Vec’al liy veziyren min ehliy. (Taha/29)

……..Bana benim ailemden bir vezir, bir yardımcı tayin et ya rabbi. Dedi.

……..Tabii bu birçok surede farklı sebeplerini de söyledi, bazısında dedi ki;

……..Ve ehıy Harunu huve efsahu minniy lisanen… (Kasas/34)

……..Kardeşim Harun benim istemiş olduğum yardımcının dili benden daha fasihtir, daha güzel meramını anlatır.

……..Devamında dedi ki;

……..feersilhu me’ıye rid’en yusaddikuniy.

……..Onu bana yardımcı kıl insanların beni yalanladıkları yerlerde Harun beni doğrulasın.

……..Bütün bu dualarını Allah kabul ederken; 

……..Ve vehebna lehu min rahmetiNA ehahu Harune Nebiyya. (Meryem/53)

……..Biz ona rahmetimizden kardeşi Harun’u nebi olarak hibe ettik diyor. Yani Musa bizden istedi ona bir yardımcı hibe edelim diye, biz de ona kendi rahmetimizden ötürü kardeşi Harun’u hibe ettik diyor.

……..Bir Müslümanın üstlendiği ister en küçük sorumluluk ve vazife olsun İslâm davası için, ister en yüksek sorumluluk olsun fark etmez hiç kimse yaptığı işi tek başına yapması mümkün değildir. Neye ihtiyacı vardır insanın? Yardımcıya ihtiyacı vardır. Ona yardım edecek, ona hatırlatacak, yardımcı olacak, yükünü hafifletecek yardımcılara ihtiyacı vardır. İşte el Vehhab olan Allah bir insanda hayır görmüş ise ona hayırlı yardımcılar ihsan eder. Hayır dilemiyor ise ona kötü yardımcılar nasip eder.

……..Buhari’nin rivayet ettiği bir Hadis-i şerifte Allah resulü buyuruyor ki;

……..Allah’ın gönderdiği hiçbir peygamber yoktur ki, veya Allah’ın insanların başına atadığı hiçbir halife yoktur ki mutlaka onun iki çevresi vardır. Birincisi hem o yöneticiye hayır ile muamele etmesini tavsiye ederler, hem de onu teşvik ederler. İkincisi hep kötülüğü ona telkin ederler, kötülük yapmaya teşvik edenler. Korunmuş kişi ancak Allah’ın koruduğu kişidir.

……..Bir başka hadis-i şerifte Allah Resulü buyuruyor ki;

……..“Sizden biri bir sorumluluk üstlendiği zaman ve Allah’ta onun için hayır dilemişse ona salih bir yardımcı ihsan eder. Unuttuğu zaman ona hatırlatır, hatırladığı zaman da ona yardımcı olur.”

……..Bu hadisin bir rivayetinde ise; “Eğer Allah onun için hayır dilememiş, onun için iyilik murad etmemişse ona kötü bir yardımcı verir, una hatırlatmaz, onun hatırladığı işlerde de yardım etmez.”

……..Demek ki sen ister dünyevi iş yap ister dini bir iş yap işinde senin işini kolaylaştıracak bir yardımcı istiyorsan Allah’ın el Vehhab ismine yöneleceksin. Ya rabbi diyeceksin bu işimde bana, seni unuttuğumda seni hatırlatan, hatırladığım işlerimde yardımcı olan, bana iyiliği emreden ve iyiliğe teşvik eden hayırlı bir çevre, hayırlı yardımcılar bana ihsan et. Diye dua edeceksin. Çünkü bu Allah’ın mümin kuluna verdiği hibelerden biridir.

……..5 – Allah’ın müminlere el Vehhab ismi ile hibe ettiği şeylerden bir tanesi ise Mü’min kuluna Allah’ın verdiği güç ve İslâm’ı yönetimde tutacak kadar insanlara tanımış olduğu temkin ve kuvvettir.

……..Mesela Kur’an ı kerimde Musa AS. firavun ile konuştuğunda Firavun onu küçümsüyor, onun geçmişini ona hatırlatıyor. Musa As. da ona cevap olarak diyor ki;

……..… fevehebe liy Rabbiy hükmen ve cealeniy minel murseliyn; (Şuârâ/21)

……..Allah bana hükmü hibe etti ve beni gönderilmiş peygamberlerden kıldı. Diyor.

……..Aynı surede İbrahim AS. Allah’a dua ederken diyor ki;

……..Rabbi heb liy hükmen ve elhıkniy Bis salihıyn. (Şuârâ/83)

……..Ya rabbi bana hüküm hibe et, yani güç, kuvvet, İslâm’ı yönetime getirecek, insanlar arasında hükmedecek güç hibe et ve beni salih olanlara dahil et.

……..Peygamberler Allah’tan hüküm istedikleri zaman el Vehhab ismi ile istemişler ve Allah’ın kendilerine vermiş olduğu hükümleri insanlara anlatırken, nimeti tahdis ederken, bu nimetin Allah’ın hibelerinden biri olduğunu söylemişler.

……..İslâm’ın yönetimde olması demek sadece Müslümanlar için değil, tüm insanlık içinde hayırlıdır, hayvanlar âlemi içinde, kâinat içinde hayırlıdır. Hani diyorlar ya, atmosfer delindi, denizlerin sıcaklığı değişti, küresel ısınma var, bitki örtüsü değişiyor, mevsimlerde değişiklik oluyor. Bunların hepsinin sebebi nedir? Bunların sebebi insanları hayra teşvik edecek ve insanlar kötülük yaptığında onların önüne set çekecek İslâm’i bir yönetimin olmamasıdır.

……..Zaharel fesadü fiyl berri vel bahri Bima kesebet eydinNasi li yüziykahüm ba’dalleziy amilu leallehüm yerci’ûn. (Rum/41)

……..{{(Allâh’ın) onlara, insanların elleriyle yaptıklarının getirisinin bazısının (sonucunu) tattırması için karada ve denizde bozulma açığa çıktı! Belki geri dönerler.}}

……..Karada ve denizde ortaya çıkan fesad, bütün bozgunculuk insanların kendi elleriyle kazandıklarından ötürüdür.

……..Bu da ne ile olur? İnsanlar kendi nefisleri ile baş başa bırakıldıklarında yeryüzünde hevalarına göre diledikleri gibi yaşamaya başlarlar. Sınırsız özgürlük, sınırsız hürriyet adı altında her türlü kötülüğü yaparlar. Yaptıkları kötülük sadece kendilerine zarar vermez, kendileri ile beraber hayvanlara, beraber yaşadıkları insanlara, hayatı paylaşmış oldukları bütün canlılara kötülük yaparlar. Onun için Müslümanın el Vehhab ismi ile İslâm’ın yönetime gelmesini istemesi sadece kendisi için istediği bir hayır değil, kendisi ile beraber canlı cansız ne kadar varlık varsa bütün varlıkların hayrı için Allah’tan talep etmiş olduğu şeydir.

……..İ. Ahmed’in kaydettiği bir rivayette Allah resulü de İslâm’da ilk kaybolan şeyin hüküm olacağını söylüyordu.

……..“İslâm’ın bağları ve halkaları halka halka çözülüp insanların arasından kaybolacaktır “ diyor.

……..Yani İslâm halkalardan oluşur, nedir bunlar? Namaz halkası, Oruç halkası, zekât halkası vs. zincirleri birbirine bağlayan halkalar gibi düşünün, her biri İslâm’ın bir şiarını temsil ediyor, bunlardan bir tanesi de hüküm halkasıdır. Allah resulü diyor ki;

……..Her dal koptuğu zaman insanlar ondan bir sonra gelene yapışırlar, ilk İslâm’dan kaybolacak olan halka hüküm halkasıdır, yönetim halkasıdır. Son kaybolacak olan halka da namaz halkasıdır.”

……..İnsanlar Allah’ın verdiği nimete nankörlük yaptıkları zaman ilk olarak hangi nimeti alır? Allah insanlara hibe ettiği en ayrıcalıklı nimet hangisi ise onu alır. İslâm ümmetine Allah’ın vereceği en büyük nimet hangisidir? İslâm’ın yönetimde olmasıdır. İnsanlar Allah’a isyan edip O’nun hudutlarını gözetmediklerin de Allah onların elinden bir bir nimetlerini almaya başlar. İlk Müslüman insanlardan almış olduğu nimette Müslümanca bir yönetimini Müslümanların elinden çekti aldı. O günden beri de ne Müslümanların İslâm ümmetinde, ne de dünyanın kalan kısmında ne huzur, ne selâmet, ne de afiyet hiçbir şey kalmadı. Dünya o günden beri de kan ağlıyor. Onun için her Müslümanın hem kendisi, hem ailesi hem de insanlık için sürekli el Vehhab olan Allah’a duada bulunması lazım ki;

……..“Ey İbrahim’e, Musa’ya ve sair peygamberlere hükmü yönetimi hibe eden rabbim, sen Müslüman kullarına adaletle ve senin şeriatınla hükmedecek kullarına tekrardan yeryüzünde senin hükümlerinle hükmetmeyi hibe et.” Diye yardım istemesi lazımdır.

……..Bunlar Allah’ın el Vehhab isminin tecelli etmiş olduğu alanlardır. Biz ne dedik? Allah’ın hayatımızda el Vehhab ismi her an ve her saniye tecelli etmektedir, yani hiçbir şey Allah’ın el Vehhab isminin dışında değildir. İçmiş olduğumuz su bile Allah’ın bir hibesidir. Allah eğer Kur’an ı Kerimde tek tek hibelerini saysaydı ülkelere sığmayacak bir kitap yazılması lazımdı. Onun için Allah genel olarak ayette;

……..Ve in te’uddu nı’metAllâhi lâ tuhsuha… (Nahl18)

……..Allah’ın nimetlerini saymaya kalkarsanız sayamazsınız, sayısızdır.

……..Fakat Kur’an ı kerimde özellikle Allah; Müminlerin farkında olmalarını istediği, bundan ötürü de altını çizdiği bazı hibeleri, hediyeleri vardır. Biz sadece bunları zikretmiş olduk.

……..El Vehhab ismi Allah’ın Cemal isimlerindendir. Ne demektir Allah’ın Cemal ismi? Allah’ın isimleri iki kısma ayrılır. Ya Cemal isimleri, ya da Celâl, Allah’ın azametine şanına, yüceliğine delalet eden isimlerdir. Allah’ın Celâl isimleri kendi zatına hastır, hiç kimse onlarla ahlaklanamaz, çünkü onlar bir tek Allah’a yakışır. Allah’ın Cemal isimleri ise Allah mü’min kullarının da bu sıfat ile sıfatlanmasını ister. Yani Allah cömerttir, cömert olanları sever. Allah Muhsin’dir, iyilik yapanları sever. Allah rahmen’dır, rahmet ehlini sever. Allah el Vehhab’tır kullarına bol bol hibe eder, mü’min kulundan da Allah’ın kendisine verdiği bu hediyelerden onlara vermelerini diler. Bir mü’min el Vehhab isminin hayatında çokça tecelli etmesini istiyorsa kendisi de bu ahlak ile ahlaklanması lazım, sevdiği değer verdiği şeylerden insanların arasında dağıtması, hediyeleşme, hibe kültürünü Müslümanın da hayatına dâhil etmesi lazım.

……..Cömertlikle alakalı konuları el Kerîm isminde açıklamak, şimdi ise cömertliğin dışında iki hususa dikkat çekmek istiyorum. Bunlardan bir tanesi şudur; Allah sana el Vehhab ismi ile seni ayrıcalıklı kılan ve senin gözünü aydın kıldığı bir nimet vermişse sana, Allah’ın en hoşnut olduğu şey o verdiği nimeti tekrar Allah’a vermendir. Bunun örneği nedir? Allah’ın İbrahim AS. a hibe etmiş olduğu İsmail AS. ı tekrardan geri Allah’a hibe etmesi ve Kurban olarak Allah’a sunmasıdır.

……..Haydi, bu peygamberdi ama bir de Kur’an ı kerimde peygamber olmamasına rağmen Kur’an’a konu olmuş bir kadın var ve onun adına Allah Kur’an ın en uzun surelerinden bir tanesini indirmiş. O da nedir; A. İmran suresidir. İmran’ın hanımının davranışından ötürü bu aileyi diğer bütün insanlara üstün kıldı.

……..İnnAllâhestafa Ademe ve Nuhan ve âle İbrahiyme ve âle ımrane alel âlemiyn; (A. İmran/33)

……..Allah Adem’i, Nuh’u, İbrahim ailesini ve İmran ailesini bütün alemlere üstün kıldı, seçti, seçkin kıldı.

……..Adem’i, Nuh’u ve İbrahim’i anladık. Peki, İmran ailesi kim? Yani bunlar adına sure iniyor, bunlar peygamberlerle beraber zikrediliyor, bir ayet sonra Allah bunun gerekçesini de söylüyor.

……..İz kaletimraetü ımrane Rabbi inniy nezertü leKE ma fiy batniy muharreren fetekabbel minniy*… (A. İmran/35)

……..İmran’ın karısı demişti ki Allah’ım ben karnımda olan bu çocuğu bütün kayıtlardan azade bir şekilde sana adak olarak adıyorum. Benim bu adağımı kabul et çünkü sen duaları işiten ve icabet edensin. Dedi.

……..Bir kadın Allah’ın ona hibe ettiği bir çocuğu tekrar geri Allah’a hibe ettiği için bütün âlemlere üstün kılındı ve Allah onun adına koca bir sureyi onun adına indirdi.

……..Sen de hayatına bakacaksın, tabii ki yüksek dereceler istiyorsan eğer, -Allah bu gözü milletin ayaklarının topluklarına bakan için değil, gözlerini gökyüzüne dikmiş insanlar içindir bu söylediğim- bakacaksın Allah senin neyini ayrıcalıklı kılmış, diyeceksin ki ya rabbi sen beni madem bununla ayrıcalıklı kıldın ben de bunu senin dinin için sana tekrardan geri veriyorum, hibe ediyorum. Diyeceksin.

……..İkinci mesele ise; Hani demiştik ya, bizim hayatımızda bulunan her şey Allah’ın hibesidir. Fakat insanoğlu o kadar nankördür ki Allah’ın sayısız nimetlerini görmez, Ama Allah’ın insanı terbiye etmek için ona verdiği sayılı imtihanları da hiç unutmaz. Yani kim olursa olsun insanlarla beraber oturduğumuz zaman herkesin bir derdi vardır ve herkes sürekli bu dertlerden şikâyet ediyor. Kimi evladından şikâyet ediyor, kimi hanımından şikâyet ediyor, kimi sağlığından şikâyet ediyor, kimi işinden şikâyet ediyor ama herkes bir şekilde Allah’a şikâyet ediyor. Oysa aynı insanlara deseniz ki gel biraz otur bakalım. İki kâğıt koyalım, birine Allah’ın sana verdiği nimetleri yaz, bir tanesine de Allah’ın sana verdiği musibetleri belaları yaz. Vallahi bir tanesini ne defterler, ne kitaplar, ne ansiklopediler vs. yaz yaz bitmez. Allah’ın hangi nimetini sayacaksın, mümkün değil. Ama adama deseniz ki Allah’ın sana verdiği ve senin hoşnut olmadığın belaları yaz. Ya 3 satır yazacaktır ya da 4 satır yazacaktır, fazlası yoktur. Ne kadar büyük bir nankörlüktür ki insan Allah’ın verdiği sayısız nimetleri görmesin, Amma Allah onun hayrı, iyiliği için, azmasın diye, günahlarını döksün diye, şımarmasın dengede kalsın diye başındaki birkaç musibeti anlata anlata bitiremez. Döner dolanır tekrar onu anlatır. Ondan ötürü Allah Kur’an-ı Kerimde kullarından bazılarına öfkeleniyor, diyor ki;

……..Kutilel’İnsanu ma ekfereh. (Abese/17)

……..Kahrolası insan ne kadar da nankördür.

……..Yani bu kadar da nankörlük olur mu diyor Allah. Müslüman böyle olmamalıdır. Çünkü Kur’an-ı Kerimde biz biliyoruz Allah kullarını anlatırken diyor ki;

……..… kaliylun min ıbadİYeş Şekûr. (Sebe/13)

……..Benim kullarımdan çok azı şükreder. Yani şükür insanın özel bir çaba göstermesi gereken bir ahlaktır. Önce nimetlerin farkında olmak lazım, sonra o nimetlerin Allah’tan olduğunu sürekli hatırında tutması lazım, sonra onların canlı kalması için sürekli hem kendine hem başkalarına bu nimetleri anlatman lazım ki Allah’ın şükreden kullarından olunabilsin.

……..Ama nankörlük böyle değildir, kendini serbest bırak nankörlük edersin. Zaten insan kendi insanlığını unuttuğu için sürekli nankörlük yapar. Bu Müslümana yakışmaz.

……..Bizim ne yapmamız lazım? Allah’ın bizim üzerimizdeki hibelerini, hediyelerini görelim. Allah’ın musibetlerine gelince, verdiği nimetlerin karşısında onların hiçbir değeri yoktur ve o musibetler de bizim iyiliğimiz için verilmiş musibetlerdir. Sürekli bozuk plak gibi musibetleri tekrar etmek yerine Allah’ın bize vermiş olduğu nimetlerini görelim, idrak edip başkalarına da anlatalım.

……..Ben şunu söyleyebilirim size mesela bazı Müslüman kardeşlerimiz var, şükür ehlidir. Yani ne kadar derdi, sıkıntısı olursa olsun onu hep şükrederken görürsün. Zannedersin ki onun hayatında hiçbir sıkıntı, musibet yoktur. Ben bakıyorum aynı adamın yetiştirdiği çocuk ta onun gibi. Yani o yapıya sahip olan adamın çocuğu da aynı. Sürekli güler yüzlü, Allah’a hamd ediyor, şükrediyor..! hep güzelliklerin farkında.

……..Bir de böyle kabus gibi insanlar vardır. Gözünde sanki simsiyah bir gözlük var, nerede bir kötülük varsa adamın gözü o kötülüğe takılır, kendi hayatında ve başkalarının hayatında da o kötülüğü görür. Böylesi insanların bakıyorsunuz çocukları da aynı. Yani çocuğun hayatında yüzlerce güzellik var, bir sıkıntısı var. Çocuk dönüp dolaşır aynı sıkıntıyı bozuk plak gibi şikâyet eder.

……..Bu kötü bir ahlaktır. Şükreden kullardan olmak Allah’ın Kur’an ı Kerimde övdüğü ayrıcalıklı bir ahlaktır. Mü’min Allah’ın hibelerinin farkında olan ve sürekli bir şekilde hem diliyle, hem kalbiyle Allah’ın bu hibelerine şükreden insandır. İmanında problem olan insan, ya da kafir, müşrik, münafık olan insanlar ise Allah’ın nimetlerini görmeyen sürekli bir şekilde Allah’tan şikâyetçi olan ki o da ayrı bir akılsızlıktır. Yani sen Allah’ın sana verdiği sıkıntıları insanlara anlatarak kimi kime şikâyet ediyorsun. Diyelim ki Allah’ın verdiği musibeti bir insana şikâyet ettiniz. O insan Allah’a haşla “Yeter kes bu musibeti” diyecek bir güce sahip olabilir mi? Kafanı duvarlara da vursan, ah, vah da etsen, ağlasan vaveyla da koparsan Allah’ın iradesi kesindir, hiç kimse Allah’ın iradesinin karşısında duramaz.

……..Demek ki musibetlerden devamlı şikayetlenmenin sana dünyada da bir faydası yokur, hem de ahirette bir faydası yoktur. Şikâyet ehli olmak yerine şükür ehli olmaya çalışalım.

……..Allah bizleri el Vehhab ismi ile dünyada ve ahirette şerefli kılacak güzellik varsa onları hibe etsin. Rabbim bizlere eşler ihsan eylediği gibi, çocuklar hibe etmiş olduğu gibi bunları ıslah etmeyi de bize hibe etsin. Rabbim çocuk vermedi Müslüman kardeşlerimize en kısa zamanda hediyelerin en güzeli olan çocuklar hibe edip rızıklandırsın. Bizleri Allah’a şükreden o azınlık ve seçkin olan kullarından eylesin. Allah’ı kullarına şikâyet eden bedbaht kullarından bizi muhafaza eylesin.

……..Allahümme amin. “Ve ahiru davana enil hamdülillahi rabbil alemiyn” (E. Hanzala esma ders. drlm.)

……..**********************************************************************

……..EL VEHHÂB

……..“O¸ dilediği kimselere nimetlerini bolca hibe edebilir. Bu konuda yaptıklarından O’nu sorumlu tutacak hiçbir makam yoktur. Nimetin sahibi de O’dur, dağıtıcısı da O’dur.”

……..Arapça ‘da el-Vehhâb; ivazsız bağış, bahşiş, karşılıksız hediye anlamına gelen hibe isminden türemiştir. Hibe bedelsiz ve karşılıksız olarak verilen temlikten ibarettir. Bu işi yapan zata Cevvâd-Vehhâb denilir. İşte bu anlamda Allah’ın en güzel isimlerinden birisi olan el-Vehhâb sebepsiz olarak kullarına bol bol in’amda ve karşılıksız hibede bulunan anlamına gelir. Bundan dolayı el-Vehhâb ismine; “hiçbir maksat olmadan hayatı sonlandıran ve hiçbir bedel olmaksızın veren” denilmiştir. Çünkü hayatı ve mülkü bize hibe eden O’dur.

……..Bu anlamdaki gerçek hibe¸ ancak cömertliği nihayetsiz olan Allah’tan elde edilir. Hibenin temel iki rüknünden birisi temlik¸ diğeri ise bedel/karşılık ödememektir. Dolayısıyla mânevî boyut açısından temliğe kullar güç yetiremez. Kulların bütün fiillerini yaratan Allah’tır. Bu fiillerin içerisine kalp ve bedenle yapılan fiiller de girer. İnsanın iki tip fiili vardır. Bunlardan birisi insanın irade ve ihtiyarına bağlı olarak gerçekleşen fiiller, diğeri ise irade ve ihtiyarının dışında meydana gelen zorunlu fiillerdir. Biz, irade ve ihtiyarımıza bağlı olan fiillerden sorumlu tutulacağız. İnsanın bütün fillerini yaratan Yüce Allah, bu fiilleri meydana getiren, yapıp eden de insandır. Şu âyetlerde açıkça bu durum ortaya konmuştur:

……..“Allah¸ her şeyin yaratıcısıdır. Her şey üzerine vekil de O’dur.” (Zümer/62)

…….. “Hiç yaratan (Allah)¸ yaratmayan (putlar) gibi olur mu? Artık siz düşünmez misiniz?” (Nahl/17)

…….. “Hâlbuki sizi de yaptıklarınızı da Allah yaratmıştır.” (Saffat/96)

……..İnsanlar özgür iradeye dayalı olarak yaptıkları eylemlerin çoğu defa içyüzünü bilemezler. Herhangi bir eyleminde tam bir bilgiye sahip olmayan kimse onu var kıldığını nasıl iddia edebilir? İslâm düşünce tarihinde bir takım dinî anlayışların ifade ettiği gibi insan kendi eylemlerinin mutlak anlamda yaratıcısı değildir. İnsanın bütün eylemlerini yaratan Allah’tır.  İşte en güzel isimleri arasında yer alan el-Vehhab Allah’ın kullarına yönelik sayısız lütuflarla işlevsel mânâda yaratıcılığını gösterdiği niteliklerden birisidir.

……..İnsanın başkalarına bağışta bulunmasıyla Allah’ın bütün bir varlığa bağışta bulunması asla mukayese kabul etmez. Çünkü insanların bağışlarına desinler ya da bir karşılık beklemek gibi niyetler ve süflî arzular karışabilir. Gerçek hasbîlik ise ancak yüce ruhlara özgüdür. Bu sebeple ivazsız ve garazsız hakîkî bağışta bulunan sadece ve sadece Allah’tır. Kur’an-ı Kerim’de hibe iki âyette sebeplilik yönüyle insana diğer âyetlerde de fâil olarak Allah’a nispet edilmiştir. Şu âyette hibe sebeplilik yönünden meleğe izafe edilmiştir:

…….. “Melek: Ben yalnızca sana tertemiz bir erkek çocuk bağışlamam için Rabbinin bir elçisiyim dedi.” (Meryem/19)

……..Şu âyette ise hibe sebebiyet yoluyla insana izafe dilmiştir:

……..“Ey Peygamber! Mehirlerini verdiğin hanımlarını Allah’ın sana ganimet olarak verdiği ve elinin altında bulunan cariyeleri, amcanın, halanın, dayının ve teyzenin seninle beraber göç eden kızlarını sana helâl kıldık. Bir de Peygamber kendisiyle evlenmek istediği takdirde¸ kendisini peygambere hibe eden mü’min kadını diğer müminlere değil sırf sana mahsus olmak üzere (helâl kıldık). Kuşkusuz biz hanımları ve ellerinin altında bulunan cariyeleri hakkında müminlere neyi farz kıldığımızı biliriz. (Bu hususta ne yapmaları lâzım geldiğini onlara açıkladık) ki sana bir zorluk olmasın. Allah bağışlayandır, merhamet edendir.” (Ahzab/50)

……..Aşağıdaki âyetler grubunda el-Vehhâb doğrudan doğruya Yüce Allah’ı tavsif için gelmiştir:

……..“Süleyman: Rabbim! Beni bağışla; bana, benden sonra kimsenin ulaşamayacağı bir hükümranlık ver. Şüphesiz sen daima bağışta bulunansın dedi.”  (Sad/35)

…….. “Orada Zekeriyyâ Rabbine dua etti: Rabbim! Bana tarafından hayırlı bir nesil bağışla. Şüphesiz sen duayı hakkıyla işitensin dedi. (A. İmran/38)

…….. “(Onlar şöyle yakarırlar:) Rabbimiz! Bizi doğru yola ilettikten sonra kalplerimizi eğriltme. Bize tarafından rahmet bağışla. Lütfu en bol olan sensin.” (A. İmran/8)

……..“Sizden korkunca da hemen aranızdan kaçtım. Sonra Rabbim bana hikmet bahşetti ve beni peygamberlerden kıldı.” (Şuârâ/21)

……..Görüldüğü gibi bu âyetler grubundan birisinde Hz. Süleyman (a.s)’ın hükümranlık; diğer bir âyette Hz. Zekeriya (a.s)’ın hayırlı nesil; bir başkasında rahmet ve peygamberliğin hibe edilmesinin istendiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla bizler de Allah elçilerinin ve salih kulların yaptığı gibi Yüce Allah’ın el-Vehhâb ismini vesile ittihaz ederek meşru isteklerimizi O’na arz edebiliriz.

……..Yüce Allah’ın el-Vehhab ismi O’nun zatıyla kâim olan ilâhî bir sıfatıdır. Eğer O ezelî ilminde bağışta bulunmaya hükmetmemiş olsaydı¸ bu bağışın meydana gelmesi mümkün olmazdı.  Burada O’nun el-Âlim ve el-Vehhâb isimleri arasında yakın bir ilişki vardır. Allah’ın her şeyi önceden bildiği ilkesinden hareket edilirse O’nun kime neyi nasıl ve hangi miktarda hibe edeceğini de yine kendisinin uhdesinde tuttuğunu söyleyebiliriz. O, dilediği kimselere nimetlerini bolca hibe edebilir. Bu konuda yaptıklarından O’nu sorumlu tutacak hiçbir makam yoktur. Nimetin sahibi de O’dur dağıtıcısı da O’dur. Çünkü varlık alanında¸ sonradan yaratılan bir şeyin Allah’ın iradesine hükmüne ve ilmine aykırı olması imkânsızdır.

……..Yüce Allah’ın sonsuz nimetine mazhar olan insan¸ O’nun yarattığı âciz ve nâkıs bir kuldur. Dolayısıyla eğer O vermezse insan hiçbir şeye mâlik olamaz. Nitekim bu durum Kur’an’da “köle-eli açık efendi” misaliyle şöyle anlatılmıştır:

……..“Allah, hiçbir şeye gücü yetmeyen ve başkasının malı olan bir köle ile kendisine verdiğimiz güzel rızktan gizli ve açık olarak Allah yolunda harcayan kimseyi misal verir. Bunlar hiç eşit olur mu? Hamd Allah’a mahsustur fakat onların çoğu bilmezler.”  (Nahl/75)

……..İslâm’a göre mülk Allah’ın olduğuna göre mükemmel ölçüde temlîk görevi de O’na aittir. Aslında her insan Allah’ın sayısız nimetlerine mazhar olmuştur. Dünyaya gelişimiz başlı başına bir hibe örneğidir. Biz seçilerek gelmişizdir. Bu âlemde her bir varlığın kendisine yüklenen bir sorumluluğu vardır. Âzâlarımızın sağlam oluşu, sâlih bir çevrede yetişmemiz, sâlih eş ve evlatlarımızın oluşu, yaşamak için su, hava, toprak, ateş gibi nimetlerin sunulmuş olması vb. gibi sayısız nimetler bizim açımızdan büyük bir değer ifadesidir.

……..Yaşadığımız imtihan dünyasında her insan varlığın tekâmüle eriştirilmesinde bir parça görev yapmaktadır. Parçalar ise bütünü oluşturur. Allah’ın sonsuz nimetlerine mazhar olan insanın da sahip olduğu nimetleri meşrû bir çerçevede ihtiyaç sahipleriyle paylaşmak gibi ahlâkî bir sorumluluğu vardır. Bunun başında da önceliği kendisine sayısız nimet veren Yüce Varlığı takdir etmek gelir. Bu takdir duygusu¸ hem dil ve hem de fiilî planda gerçekleştirilmelidir. (Bakara/152) Çünkü bize olan hibenin sürekliliği şükür denilen takdir duygusuyla artma kaydeder. Eğer biz Allah’ın hibesi olan malımızın bir kısmını yoksullarla paylaşırsak, malımız artacak; eğer biz, hibe olarak bize verilen ilmimizi toplumla paylaşırsak, ilmimiz artacak; eğer biz, hibe olarak bize verilen zamanımızı faydalı işlerle değerlendirirsek, zamanımıza bereket gelecektir.

……..Sonuç olarak söylemek gerekirse insan da hibe olarak sahip olduğu nimetleri nimet sahibinin beyan ettiği kimselerle paylaşmalıdır. Her ne kadar mutlak anlamda herhangi bir hastaya şifa, bir kısıra çocuk, bir sapığa hidâyet, bir mübtelâya âfiyet veremesek de -ki bütün bunları Yüce Allah vermeye kâdir ve mâliktir- sebeplilik yoluyla katkıda bulunma gibi bir imkânımız her zaman olabilir. İşte ancak o zaman Yüce Allah’ın el-Vehhab ismiyle ahlâklanmış oluruz.  (Yazar: Ramazan ALTINTAŞ)

……..Ve ahiru davana enil hamdülillahi rabbil alemiyn”

……..Çağrımız ve davamız Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd’adır.

……… Euzübillahimineşşeytanirracim,

……...Bismillahirrahmanirrahim

………Ve kul Rabbi edhılniy müdhale sıdkın ve ahricniy muhrace sıdkın vec’al liy min ledünke sultanen nasıyra. İsra/80)

………De ki; “Rabbim, girdiğim yere sıdk halinde girdir ve çıktığım yerden sıdk ile çıkart. Ledünnünden zafere erdirici bir kudret oluştur bende.

………“Yâ mukallibel kulûb sebbit kalbiy alâ diynike.”

………Ey kalpleri dilediği tarafa döndüren, kalbimi dinin üzere sâbitle!

 ………“Rabbiy zidniy ilmen ve fehmen ve iymanen ve yakıynen sadıka.”

………Rabbim ilmimi, anlayışımı, imanımı ve sıdk üzere yakînimi çoğalt.

………******************************************************************

………EL VEHHÂB (Gece öyküleri)

………….“Allah, Vehhab’dır. Hak edene etmeyene, karşılıksız ve bol bol ihsan eder. Bu sıfat gereği, çok hibe eder, çok bağışlar. Yarattıklarına, hak sahibi olmadıkları halde nimet yağdırandır. O kahramanlar da Vehhab sıfatıyla hak edene etmeyene bu toprakları bahşedip, aramızdan ayrıldılar.”

……...- “Kuranda Vehhab da geçiyor mu? “

………– “Geçmez olur mu? Sad/9. Ayetinde: “Yoksa Azîz, Vehhab olan Rabbinin hazineleri onların yanında mıdır? ” buyrulmaktadır.”

……...- “Hibe ne demek, dede? “

………– “Hukuk dersinde öğrenmediniz mi? ‘Hibe’, ‘bağışlama, bahşiş’ demektir. Hibe etmek, gönlünden koparak vermek ve karşılığında hiçbir şey beklememektir. Hiçbir iş yapmadığımız; emek çekmediğimiz, kuvvet sarf etmediğimiz halde Allah bize aralıksız ihsan ve yardımda bulunur. Yani sürekli inen nimetleri hibe eder.”

………- “Allah, o ismi gereği herkese mi bahşeder? Besmelede geçen ismindeki gibi mi? “

………- “Allah’ın Vehhâb isminin tecellisi, yoktan var ederek, hak edene etmeyene, beklentisiz sunmaktır. Beklentisiz sözcüğüne dikkat et! “

………- Aslında her olmuş olan, Allah’ın izniyle olmuştur. Bulunduğu konuma gelen bazı yaratıklar, çaba sarf ederek yükselmemiş, Allah öyle ihsan etmiştir. Bizim hayvan, bitki veya cansız varlık olarak yaratılmamış olmamız, çaba sarf ederek gerçekleşmemiştir. Allah’ın bizi, en şerefli mahlûkat olarak halk etmiş olması da Vehhab oluşundandır. İnsan olarak yaratılmış olmamızın yanı sıra, İslamiyet’i arayarak bulmak zorunda olmayışımız, Müslüman ana babadan doğup, en güzel dine mensup oluşumuz, Allah’ın en büyük ihsanlarındandır ve Vehhâb isminin tecellilerindendir.

………Allah, dünya ve içindekileri, sadece insanlar için yaratmış, her şeyi ihtiyacımıza sunmuştur. Bütün uzuvlarımız birer bağıştır. Her lütfunun karşılığı olarak sadece ihsanları fark etmemizi ve şükretmemizi istemektedir. Ne kadar şükretsek, hamd etsek azdır!

………İşlediğimiz günahların cezasını hemen vermemesi de bir ihsandır. Af dilememiz ve o günahlardan dönmemiz için süre tanıması, bize fırsat vermesi de bağıştır. Kalplere hükmederek, imanımızın pekişmesi hususunda da yardımcı olması, karşılaştığımız olaylarla yönlendirmesi, rüya kanalıyla uyarması da öyle… Yardımıyla inancımız artıyor, imanın tadını daha fazla almaya başlıyoruz.

………Al-i İmran/8. Ayetinde bakın, ne buyruluyor:

………“(Onlar derler ki) : Rabbimiz bizi doğru yola ilettikten sonra kalplerimizi eğriltme! Bize katından bir rahmet ver, şüphesiz sen çok bağış yapansın! ” (A. İmran/8)

………Allah, yasaların ve sebeplerin de melikidir. Dilediği mahlûka bahşeder. Her şey Allah vergisidir! Anlama, kavrama, irade kullanma, ilimle amel etme, hatırlama gibi her şeyi bahşeden Allah’tır! Zaferleri de bahşeden O’dur. Sebep elden, derman Allah’tandır.

………O seferlere çıkılmasını nasip eden, padişahların kumandasında, şanlı ordularımıza galibiyete götüren, onlara art arda zaferler ihsan eden, Yüce Allah’tır. Bu topraklar bizlere o kahraman cengâverlerin armağanı, aslında Allah’ın hediyesidir. Çünkü bizlere, hiçbir karşılık beklemeden bahşedilmiştir. Hangi bir armağanından bahsedeyim? Saymakla biter mi? Allah’a ne kadar şükretsek, yetmez! ”

………Nimetlerin bazıları istihkak ve istidat esası üzerine indirmektedir. Bazıları da Vehhab ismi gereği, Rezzak ve Mukît isimleriyle kullarına verdiklerinin dışında, özel bir takım nimetler olarak bahşeder. Kur’an’da, bahşettiği nimetlerden bazıları geçmektedir. Bazıları, çünkü saymakla bitmez! Peygamberliği, hükümdarlığı, şehitliği, evladı, malı mülkü, hayırla anılmayı ve nicelerini Allah Vehhab sıfatıyla lütfetmiştir.

………Bizler de dualarımızda, O’ndan; fazladan rahmet, zürriyet, mal mülk, hüküm, yol gösterici, yardımcı, şefaatçi ister, salihlerden olmayı dileriz. Duaların en güzeli ve en kolayı; Peygamber Efendimizin istediklerini istemek, sığındıklarından O’na sığınmaktır.” Son sözü söylemek istedim:

………“Padişah huzuruna çıkılır da eli boş dönülür mü? Lâ Vehhabe İllallah! ..” (Onur BİLGE – BİN BİR GECE ÖYKÜLERİ – 0285)

………*********************************************************************

……...EL VEHHÂB;

………Euzübillahimineşşeytanirracim,

Bismillahirrahmanirrahim

……...Elhamdülillâhi Rabbil âlemin Esselâtü vesselamü Aleyke yâ Seyyidel evvelîne vel âhirîn ve iza cemîil enbiyayı ver mürselin velhamdülillahi Rabbil alemin.

………İnşallah bugün Allah’ın el Vehhab ismini anlamaya çalışacağız, Allah Vehhab’dır, Allah Kerîm’dir ikram eder, Allah Rezzak’tır rızık verir, Allah Ekrem’dir insanı Kerim yapar, Allah Vehhab’dır hibe eder. Hibe karşılıksız verilen demektir. Vehhab’ta karşılıksız veren demektir. Ama bu karşılıksız denilince sanki Allah’ın hiçbir muradı yokmuş gibi, hiçbir hikmeti yokmuş gibi anlamak doğru değildir. Mutlaka Allah bir şeyi hibe etti ise, ikram ettiyse, karşılıksız onu verdiyse Allah’ın bir muradı vardır.

………Allah’ın Vehhab ismi Kur’an ı Kerîm de 3 yerde geçer, 3 defa Allah’a isnat edilir, toplam 22 sefer bu isim gelir. Vehhab ve hibe kelimesi hepsi de aile ile ilgilidir. Allah aileye hibe eder, karşılıksız ikramda bulunur. Çünkü eğer ailemiz cennet gibi olursa, orada Allah’ın vahyi okunursa, hikmeti öğretilirse, Allah’ın hesabı yapılırsa orada yaşayanlar da ne olur? Allah’a abd olur, kul olur. Evladın ana baba üzerinde ki hakkı, ana babanın evladını Allah’a layıkıyla kul yapması, abd yapmasıdır. En güzel kim evladını yetiştirir, kim Allah’a kul olarak yetiştirmişse onu yetiştiren ana baba onlardır. Kim de evladını bu şekilde yetiştirmişse o ana baba Allah’ın kendilerine emanet ettiği bu evladına en büyük mirası, serveti ona bağışlamış demektir.

……...Eğer böyle değilse, evlat rabbini bilmiyor, tanımıyor, anlamıyor, ona kul, abd olmamışsa bütün dünyayı ona miras olarak bıraksa da onun gideceği yer cehennemdir. O zaman onu yetiştiren anne baba kendilerine Allah’ın verdiği emanete ihanet etmiş, kendi evladına zulmetmiş demektir. Yarın kıyamet günü evladı o ana babasından davacı olur. Bunun için Allah resulü buyuruyor ki;

……...Kıyamet günü kaybedenler, ana babası için derler ki; “Ya rabbi bunlar seni bize tanıtmadı, iman etmemize, sana kul olmamıza vesile olmadılar, bize öğretmediler, örnek olmadılar. Onun için bugün bu ateş azabından onlara iki kat ver.” O evlat kendi ana babası için böyle duada bulunur. Peki, Allah’tan aldıkları cevap nedir? Merak etmeyin hepinize iki kat azab vardır. Yine Allah resulü buyurdu ki; “Bir ana baba için bundan daha acıklı bir durum yoktur. Yemeyip yedirdiğin, içmeyip içirdiğin, giymeyip giydirdiği evladı onlar için cehennemden iki kat azab istiyor.

………Hep beraber bakacağız evlatlarımızı nasıl yetiştiriyoruz dikkat edeceğiz. Allah’ın bize emanet ettiği evlatlarımıza nasıl sadakat gösteriyoruz veya ihanette mi bulunuyoruz. Allah’ın bize teslim ettiği Allah’ın bir kuludur. Onu bir abd olarak, kul olarak yetiştir diye. Ama onlara başka şeyleri dayatırsan senin için hayatta ki en önemli şey dünyayı kazanmaktır dersen, okulu, mesleğini kazanmaktır, işe girmektir dersen, ona sırat-ı Müstakimi değil, kendine göre başka bir yolu göstermiş olursun. Onun için bize düşen evlatlarımıza bana itaat et, bana saygı göster, beni sev demek değildir.

………Ne demek lazım? Allah’a itaat et, Allah’ı sev, Allah’a teslim ol. Zaten Allah’a teslim olur Allah’ı severse seni sevmemesi, itaat etmemesi mümkün değildir. Hem sizi bir ana baba olarak hem de yine sizi Allah için sever. Bu sevgi bambaşka bir sevgidir, böyle bir saygı da bambaşka bir saygı olur, edep olur.

………Hz. İbrahim, Hz. İsmail’i kurban etmeye kalkışırken önce ona soruyor, ne diyor?

………{{Felemma beleğa maahüs sa’ye ya büneyye inniy era fiyl menami enniy ezbehuke fenzur mazâ tera. kale ya ebetif’al ma tü’mer* setecidüniy inşaAllâhu minas sabiriyn; (Saffat/102)

………Babasıyla beraber yürüyüp gezecek çağa erişince: Yavrucuğum! Rüyada seni boğazladığımı görüyorum; bir düşün, ne dersin? dedi. O da cevaben: Babacığım! Emrolunduğun şeyi yap. İnşallah beni sabredenlerden bulursun, dedi.}}

………Yavrum diyor ben rüyada, -Rüya demek rü’yet görmek demektir- ben seni kurban ettiğimi görüyorum. Soruyor, acaba nasıl bir tepki alacak. Ne dedi Hz. İsmail? Babacığım emr olunduğunu yap, inşallah beni sabredenlerden bulursun.

………10 yaşında çocuk, kim yetiştirmiş? Hz. İbrahim. Evlat böyle yetiştirilir. Ne dedi? İstediğini yap demiyor, Allah’ın sana emrettiğini yap. Rabbini biliyor, biliyor ki rabbi sübhandır, yanlış yapmaz, eksik yapmaz. Biliyor ki kendisi bütünüyle Allah’a aittir, Allah’a teslim olmuş, bütünüyle Allah’a tevekkül ediyor, mümin, güveniyor.

………Vehhab; karşılıksız veren demekti, karşılıksız ikram eden. Ama ikram ederken, hibe ederken mutlaka Allah’ın bir muradı vardır. Allah’ın insanı yaratmış olması insana karşılıksız bir hibedir, Vehhab isminin tecellisidir. Ama Allah’ın insan üzerinde bir muradı vardır. Varlığı onun hizmetine vermiş olması karşılıksız bir hibedir, yani insanın orada ne duası vardır, ne isteği vardır, ne de herhangi bir çabası, gayreti emeği vardır.

………Mesela Allah güneşi yaratmış insanı ısıtıyor, aydınlatıyor. Bununla beraber bütün mahlûkat güneş olmazsa var olmaz, yani hayatını sürdüremez. Ama hepsi insanın hizmetindedir, bu insanoğluna yapılmış genel bir ikramdır.

……...Bir de Allah kullarından bir kısmına özel olarak ikramda bulunur, hibe eder. Hibe iki çeşittir. 1 – Zahiri hibe, 2 – Manevi hibe. Allah hibeyi kime yaptığını beyan ediyordu? İbrahim ailesine, Musa ailesine, Zekeriya ailesine, Meryem ailesine, Davud ailesine, Süleyman ailesine, Yunus ailesine bir de ResulAllah efendimizin ailesine Allah evlat hibe ettiğini beyan ediyordu. Demek ki evlat hibe imiş. Bununla beraber evlat insanın aynı zamanda salih ya da salih olmayan amelidir. Bu her zaman insanın elinde olan bir şey değildir.  Allah peygamber ailesinden de olsa bazen mesela Nuh AS. ailesinden Kenan gibi iman etmeyen birini çıkarabilir. Aynı şekilde Hz. İbrahim’in de Azer gibi müşrik bir babadan çıkarır. Lût AS. ın hanımı da iman etmemişti.

………Kişi iman etmeyebilir, yani Allah irade vermiş ama Allah güzel yapanlara, kendi rızasını gözetenlere hibe eder. Neyi hibe eder? Salih evlat hibe eder. Cennete dönmüş bir evde salih evlat yetişir. Allah’ta o aileye hibe eder, ikramda bulunur. Böyle bir şey ailece Allah’a kul olmaya, abd olmaya, rablerini tanımaya çalıştıkları için Allah onlara hibe eder. Sadece evladı değil, zahiri olarak ta hibe eder, ikramda bulunur.

………Bu durumda Allah’ın hibesini, Allah’ın Vehhab isminin tecellisini almak kulun çabasına, gayretine göreymiş. Yani durup dururken Allah hibe etmiyor. Hibe ederken O’nun bir muradı vardır.

………Vehhab kendisinden karşılıksız istenen zat, hiçbir ödemede bulunmadan, bir bedel ödenmeden kendisinden istenilen zat demektir. Yani ya rabbi ben şunu bunu yaptım bana ikram et, Vehhab isminle tecelli edip hibe et değil. Hiçbir şey yapmamışım ama sen Vehhab’sın, karşılıksız da verensin. Sen bana ikramda bulunursan ben de şunu şöyle yaparım dediğinde El Vehhab olan Allah’tan tecelli etmesini istemiş olursun.

………Doğrusu baktığımızda birçok Allah dostu, Allah’ın diğer isimleri ile beraber en çok Vehhab ismini kendisine vird edinmiş onu zikrediyor. Bütün isimler hepsi birbiri ile bağlantılıdır, beraber tecelli ederler. Allah Vehhab’dır bunula beraber aynı zamanda Hakk tır. Yani mutlaka bir muradı vardır, hibe etmesi boşuna, sebepsiz değildir.

………Kur’ân da Allah’ın hibesidir. Göndermiş olduğu bütün nebiler, bütün Resulller aynı şekilde Allah’ın hibesidirler. Yani bu bir çaba bir gayret sarf etmeden Allah’ın ikram ettiği, hibe ettiği nimetlerdir. Onlar da aynen güneş gibidirler. Gönül âlemini aydınlatırlar, yol gösterirler. Bununla beraber manevi olarak ta ısıtırlar, imana vesile olur, muhabbete, ebedi hayatı kazanmaya sebep olur vesile olur. Kıyamete kadar gelen ve gelecek olan Mürşid-i Kâmillerde aynı konumdadır, mesele doğru görebilmektir. Onun Allah’tan bir hibe olduğunu görebilip anlayabilmektir. Eğer kendisine baktığı gibi ona bakıp kendisi gibi zannederse onu Allah’tan bir hibe olarak görüp verdiğini kabul edip almazsa yani onunla yolunu bulmazsa, gönü onunla beraber Allah’ın ayetleri ile gönlünü aydınlatmazsa, onu kendisine örnek almazsa, onun gibi yapmaya, onun gibi olmaya çalışmazsa ne yapmıştır? Allah’tan en büyük hibeyi kabul etmemiş demektir. Bunu görmeyip anlamayınca böyle bir nimete şükretme ihtiyacı da duymaz.

………Fakat duyarsa ve anlarsa ne olur? Bunu anlarsa onunla, Allah’ın o hibesiyle beraber Hz. İnsan olur, ebedi hayatını kazanır, cenneti kazanır, Allah’ın rızasını kazanır, dünyası huzurla dolar, huzurlu yaşar. Hem kendi gönül âleminde hem ailesinde, hem bulunduğu yerlerde huzurlu olur, huzur verir. Ama eğer o kendini bundan mahrum ederse Allah’ın hibesini kabul etmemiş, Allah’ın Vehhab isminin tecellisini anlamamış demektir. Kur’an Allah’ın hibesidir dedik, peygamberlerde Allah resulü de canlı Kur’an dır. Yani Kur’an ın müşahhas hali, şahsiyete dönüşmüş halidir. Bu yüzden Allah Resulü buyurdu ki;

………“Kur’an ile insan ikiz gibidir” Tabii insan denilince Hz. İnsanı anlamalıyız Kur’an onun, Hz. İnsanın üzerinde görülür, onun üzerinde anlaşılır, tanınır.

………Allah’ın Vehhâb ismi ile ilgili ayetleri birlikte anlamaya çalışalım inşaAllah.

………{{HUvelleziy enzele aleykel Kitabe minhu ayatun muhkematun hünne Ümmül Kitabi ve uharu müteşabihat* fe emmelleziyne fi kulubihim zeyğun feyettebiune ma teşabehe minhübtiğael fitneti vebtiğae te’viylih* ve ma ya’lemu te’viylehu illAllâh* ver Rasihune fiyl ılmi yekulune amenna Bihi küllün min ındi Rabbina* ve ma yezzekkeru illâ ulül elbab; (A. İmran/7)

………“HÛ”dur; ki sana inzâl ettiği BİLGİ (Kitap) işaretlerinin bir kısmı muhkemdir (açık – net anlaşılır hükümler ihtiva eden), bilginin (Kitabın) anası – temelidir; diğerleri de müteşabihâttır (teşbih – misal benzetme yollu anlatım). Kalplerinde zey (art niyetli, olayı saptırmak isteyen düşünceye sahip) olan kişiler, fitne amaçlı tevilini (yorumunu – neye işaret ettiğini) yapmak üzere müteşabih olanlarıyla hükmederler. Bunların tevilini (kesin olarak ne kastedildiğini) ancak Allâh bilir. İlimde Rasih olanlar (derinlikli düşünenler): “İman ettik, onların tamamı Rabbimizin indîndendir” derler. Öze ermişlerden (Ulül Elbab) başkası bunu anlayamaz. (Meal*A. Hulusi)

………HUvelleziy enzele aleykel Kitabe kitabı sana indiren O’dur. minhu ayatun muhkematun hünne Ümmül Kitab O’nun ayetlerinden bir kısmı muhkem ayetlerdir. Muhkem ayet, manası apaçık belli olan, hüküm içeren ayetlerdir. ve uharu müteşabihat gerisi de müteşabihattır. Yani Allah örnek vererek, benzetme yaparak anlatmış, anlaşılmayan bir şeyi insanın anlayabileceği bir örnekle anlatmak demektir müteşabihat.

………fe emmelleziyne fi kulubihim zeyğun kalplerinde eğrilik, hastalık bulunanlar feyettebiune ma teşabehe minhübtiğael fitneti vebtiğae te’viylih kalplerinde hastalık bulunanlar müteşabih olan ayetler ilgili yorumlar yapmaya çalışıyorlar. Neden bunu yapıyorlar? Fitne çıkarmak için keyfine göre kafasına göre yorumlayarak, onun te’vilini yapmaya kalkışıyor.

………ve ma ya’lemu te’viylehu illAllâh* ver Rasihune fiyl ılmi Onun te’vilini ancak Allah bilir, bir de din de rasih olanlar, ilimde derinleşmiş olanlar manasını bilir. yekulune amenna Bihi küllün min ındi Rabbina derler ki hepsi rabbimizin katındandır ve biz de iman ettik. Anlamayınca iman olmuyor, ancak anlayanlar iman eder. Yoksa biz bu ayetleri anladık diğer ayetleri anamıyoruz o zaman o diğer ayetlere iman etmemize gerek yoktur denemez. Ne demesi lazım? Öğrenmesi, anlaması lazım. Kimden? İlimde derinleşmiş olan Rasihun alimlerinden öğrenmesi lazım, sonra da bunların hepsi rabbimizin katındandır tümüne iman ettik demesi lazımdır. ve ma yezzekkeru illâ ulül elbab bunu ancak gönül sahipleri, ulül elbab, yani kalbi diri, gönlü ölmemiş, imanla diri olanlar bunu düşünüp anlar.

………{{Rabbenâ lâ tuzığ kulûbenâ ba’de iz hedeytenâ ve heb lenâ min ledünKE rahmeten, inneKE entel Vehhâb; (A. İmran/8)

………Rabbimiz, bize hidâyet ettikten (hakikati gösterip idrak ettirdikten) sonra şuurumuzu (nefsaniyete – egoya) döndürme ve bize ledünnünden bir rahmet bağışla. Muhakkak sen Vehhâb’sın. (A. Hulusi)}}

………Rabbenâ lâ tuzığ kulûbenâ ba’de iz hedeytenâ derler ki rabbimiz bize hidayet geldikten sonra kalbimizi eğriltme, eğrilmesine müsaade etme. Allah bunu mü’minlere, Müslümanlara öğretiyor. Allah’ın ayetlerini okunurken korkuyor ve kalbinin sapmasından endişe ediyor. Duaları neymiş? Ya rabbi, bize hidayet geldikten sonra kalbimizi eğriltme. ve heb lenâ min ledünKE rahme Allah’tan hibeyi istedi, neyi hibe et dedi? Katında bize rahmet ver dedi. inneKE entel Vehhâb Sen Vehhab’sın.

………Allah’ın Vehhab ismi burada neyle ilgili olarak geldi? Kur’an ile. Mü’minler Allah’tan rahmeti istemeli, bize rahmeti hibe et demelidir ki iman ettikten, hidayete erdikten sonra senden başka tarafa dönmeyelim, hidayeti, imanı kaybetmeyelim, kendi kafamıza, nefsimize ya da birilerine göre ayetlerini yorumlayıp, kendimize uydurup sapmayalım, rahmetinden mahrum kalmayalım diyerek Allah’tan rahmetini hibe etmesini istemelidir.

………{{Ma semı’na Bihazâ fiyl milletil ahireti, in hazâ illahtilak; (Sad/7)

………“Bunu önceki milletlerden işitmedik! Bu (TEKLİK anlayışı) ancak bir uydurmadır!” (A. Hulusi)}}

………Ma semı’na Bihazâ fiyl milletil ahire Müşrikler bunu ResulAllah efendimiz için söylüyorlardı; Biz bundan önce ne bir milletten ne de başkalarından, ne büyüklerimizden bunu işitmedik. in hazâ illahtilak bu sadece onun söyledi bir uydurmadır.

………{{Eünzile aleyhiz Zikru min beynina* bel hüm fiy şekkin min ZikrİY* bel lemma yezûku azâb; (Sad/8)

………“Hem Zikir (hakikati hatırlatma), aramızdan O’na mı inzâl olundu?”… Hayır! Onlar Zikrimden (hakikati hatırlatmamdan) kuşku içindeler! Hayır, onlar benim (gerçeği fark ettiren) azabımı (ölümü) henüz tatmadılar! (A. Hulusi)}}

………Eünzile aleyhiz Zikru min beynina aramızdan zikir, Kur’an ona mı verilmiş bel hüm fiy şekkin min ZikrİY Hayır dedi Allah onlar ayetlerimiz hakkında şüphe içindedirler bel lemma yezûku azâb onlar daha azabımızı tatmamışlar, ayetlerimizi inkâr etme azabının ne olduğunu bilmiyorlar.

………{{Em ‘ındehüm hazainu rahmeti Rabbikel Aziyzil Vehhâb; (Sad/9)

………Yoksa Aziyz, Vehhâb olan Rabbinin rahmet hazineleri (nimetleri) onların indînde mi? (A. Hulusi)}}

………Em ‘ındehüm hazainu rahmeti Rabbikel Aziyzil Vehhâb Allah; yoksa dedi Azîz ve Vehhâb olan Allah’ın rahmet hazineleri onların yanında mı? Allah kime peygamberlik verir, kime kitap indirir, kime vahyeder bu rahmet onların yanında mı? Oysaki bu Azîz ve Vehhab olan Allah’a aittir, O hibe eder. Kime hibe eder? O şerefi, o izzeti hak edene hibe eder, ikram eder. Hibe ederse ne olur? O da hibe eder. O da Allah için hayatını ümmeti için hibe eder. Onun için kul hiçbir zaman Vehhab olamaz, yani Allah’ın Vehhab ismi ile tecelli etmesi gibi Vehhab olmaz. Kul neyi verirse versin, neyi hibe ederse etsin, Allah yolunda neyi kurban ederse etsin mutlaka bir karşılık bekler. Neyi bekler? Allah’ın rızasını bekler, Allah’ın kendisini affetmesini, mağfiret etmesini bekler, kendisine rahmet etmesini bekler, cennetini ikram etmesini bekler. Ne yaparsa yapsın mutlaka onun karşılığını bekler. Yani hiçbir zaman karşılıksız hibe edemez, bu yüzden de hiçbir zaman El Vehhab olamaz.

………Fakat Allah hibe ederken kulundan karşılık beklemez ama bir muradı vardır. Allah’ın insanı yaratmış olması tamamen saf hibedir yani el Vehhab isminin tecellisidir. Ama el Vehhab ismi tek başına tecelli etmiyor, yukarıda okuduğumuz ayette gördüğümüz gibi rahmetiyle tecelli ediyor. Allah’ın vahyi olarak, Kur’an olarak tecelli ediyordu. Peygamberler de peygamber olarak tecelli ediyordu, evlat olarak tecelli ediyordu.

………{{Kale Rabbığfir liy ve heb liy mülken lâ yembeğıy liehadin min ba’diy* inneKE ENTEl Vehhâb; (Sad/35)

………“Rabbim beni mağfiret et (birimselliğimi ört) ve bana, benden sonra kimseye gerekmeyecek (bana has) bir özellik hibe et… Muhakkak ki sen Vehhâb’sın” (diye dua etti).(A. Hulusi)}}

………Kale Rabbığfir liy ve heb liy mülken lâ yembeğıy liehadin min ba’diy* inneKE ENTEl Vehhâb Bu Hz. Süleyman’ın duasıdır. Ne dedi? Rabbim beni mağfiret et, bana öyle bir mülk ihsan et ki benden sonra hiç kimseye ihsan etmemiş olasın. Muhakkak ki se Vehhab’sın, verdin mi verirsin ben bunu hak ettiğim için değil duam budur dedi. Allah bu duayı kabul etti mi, evet. Hz. Süleyman’a verdiği mülkü daha sonra hiç kimseye vermedi. Hiçbir nebi, hiçbir resul de onun gibi hükmetmedi. Allah cinleri, şeytanları, hayvanatı, rüzgârı onun emrine vermişti.

………{{Hünalike de’â Zekeriyya Rabbehu, kale Rabbi heb liy min ledünKE zürriyyeten tayyibeten, inneKE Semiy’ud du’â’; (A. İmran/38)

.……..Aynı yerde Zekeriyya Rabbine dua etti: “Rabbim, bana ledünnünden (rahmeti sonucu özel melekî kuvve açığa çıkışıyla) tertemiz bir nesil hibe et. Sen kesinlikle duamı işitensin (yönelişimi algılayansın).” (A. Hulusi)}}

………Hünalike de’â Zekeriyya Rabbehu Zekeriya AS. Kudüste ki mescidin mihrabında rabbine dua etti. kale Rabbi heb liy min ledünKE zürriyyeten tayyibeten dedi ki rabbim bana zürriyetimden temiz bir evlat ihsan eyle inneKE Semiy’ud du’â’ muhakkak ki sen duaya icabet edensin, işitensin. Allah’ta ikram etti mi? Evet Allah evlat ikram ettiğini müjdeledi.

………FenadethülMelaiketü ve huve kaimun yusalliy fiyl mıhrabi, ennAllâhe yübeşşiruke Bi Yahya musaddikan Bi Kelimetin minAllâhi ve seyyiden ve hasuran ve Nebiyyen minassalihıyn; (A. İmran/39)

………O mabette Rabbine yöneliş hâlindeyken, melâike Ona nida etti: “Allâh’tan sana Bi-kelimeyi (İsa – özel kuvvelerin açığa çıktığı Allâh kelimesini) tasdik edici, seyyid (kuvvelerinin efendisi), hasur (nefsaniyetini kontrol eden) sâlihlerden bir Nebi olarak (varlığındaki Hakk’ı yaşayan) Yahya’yı müjdeler.” (A. Hulusi)

………Kale Rabbi enna yekûnu liy ğulamun ve kad beleğaniyel kiberu vemraetiy akır* kale kezâlikÂllahu yef’alu ma yeşa’; (A. İmran/40)

………Dedi: “Rabbim, benim nasıl oğlum olur! İhtiyarlamışım, üstelik de karım kısır!” Buyurdu: “(Şartların) öyle ama… Allâh dilediğini yapar!” (A. Hulusi)

………Sonra Zekeriya AS. Dedi ki ya rabbi benim evladım nasıl olur ben yaşlanmışım, hanımım da kısırdır. Hem kendisi istiyor hem de bu nasıl olur diyor..! Ama burada hibe et, çünkü sen Vehhab’sın dedi. Yani imkânsız da olsa sen yaratırsın, dilersen verirsin yani.

………Allah’a, el Vehhab ismi ile dua edenlere baktığımızda hepsi de aşk halinde dua etmişlerdir, akılla değil. Akıl devrederken dua etmemişlerdir, aşk haline bürünmüş, bir anda öyle bir hal almış ki sanki akıl durmuş, devreden çıkmış gibi aşkla, muhabbetle birebir rabbinden istemişler. Yani akıl devrede iken kendisi de biliyor ki yaşlıdır, hanımı da kısırdır, normal olarak çocuğunun olması mümkün değildir. Bu halde iken bana bir evlat ver diyor. Aklı devrede olsa bunu söylemeyecek. Ama Allah onu müjdeleyince aklı başına geliyor inanamıyor. Ama nasıl olur ya rabbi diyor, ben yaşlıyım, hanım da kısırdır. Bu şartlar altında çocuğumuz nasıl olur?

………Allah ne buyurdu? Evet söylediklerin doğrudur, öyledir ama Allah dilediğini yapar. Biz bir şeye ol dediğimizde o olur. Sen istedin ben de kabul ettim, hibe ettim. Sen bana Vehhab’sın dedin, yani şartlar müsait olmasa da ben verdim.

………{{Ve vehebna lehu İshaka ve Ya’kub* küllen hedeyna* ve Nuhan hedeyna min kablü ve min zürriyyetihi Davude ve Süleymane ve Eyyube ve Yusufe ve Musa ve Harun* ve kezâlike neczil muhsiniyn; (En’am/84)

………Biz Ona (İbrahim’e) İshak’ı ve Yakup’u bağışladık… Hepsine hidâyet ettik (hakikati bildirdik). Daha önce Nuh’a ve Onun zürriyetinden Davud’a, Süleyman’a, Eyyub’a, Yusuf’a, Musa’ya ve Harun’a da hidâyet etmiştik… Muhsinleri böyle mükâfatlandırırız. (A. Hulusi)}}

………Ve vehebna lehu İshaka ve Ya’kub Bu da Hz. İbrahim içindi; Biz ona İshak’ı ve Yakub’u hibe ettik. küllen hedeyna hepsini de hidayete erdirdik ve Nuhan hedeyna min kabl ondan önce Nûh’u da hidayete erdirmiştik ve min zürriyyetihi onun zürriyetini de hidayete erdirdik. Davude ve Süleymane ve Eyyube ve Yusufe ve Musa ve Harun* ve kezâlike neczil muhsiniyn; biz bu peygamberlerin, nebi ve Resullerin hepsini hidayete erdirdik. Her birine evlatlarını hibe ettik, bir de bunları Muhsinler, güzel yapanlar kıldık. İşte biz Muhsinleri, güzel iş yapanları böyle mükâfatlandırırız. Yani soylarından gelecek olan evlatları hidayete erdiririz.

………{{Rabbi innehünne adlelne kesiyren minen Nas* femen tebi’aniy fe innehu minniy* ve men asaniy feinneKE Ğafûrun Rahıym; (İbrahim/36)

………“Rabbim… Muhakkak ki onlar (tanrı edinilenler) insanlardan pek çoğunu saptırdılar… (Artık) kim bana tâbi olur ise, muhakkak ki o bendendir… Kim de bana isyan eder ise, muhakkak ki sen Ğafûr’sun, Rahıym’sin.” (A. Hulusi)}}

………Rabbi innehünne adlelne kesiyren minen Nas Rabbim dedi onlar insanların bir çoğunu saptırdılar, yoldan çıkardılar femen tebi’aniy fe innehu minniy onlardan her kim ki bana tabi olursa o bendendir. ve men asaniy her kimde bana asi olursa feinneKE Ğafûrun Rahıym; Sen Ğafûr ve Rahîm’sin. İşi sana kalmış, istersen mağfiret edersin, rahmet edersin. Senin kulundur, onlar hakkında ben hüküm veremem, fikir beyan edemem. Ama bana uyanlar bendendir.

………Kim söyledi bunu? Hz. İbrahim. Onun için eğer bir peygamber böyle söylüyorsa bir başkası çıkıp bana uyanlar bendendir gerisini helak et diyemez. Ne demesi lazım? Bunlar bana uymuş, bendendir, hesapları bana aittir demektir. Ama bana uymayanlar için sen Ğafûr ve Rahîm’sin, hüküm senindir. Hz. İbrahim hüküm verseydi ne olurdu? Haddini aşmış, rabbine saygısızlık yapmış olurdu. Konuşan Hz. İbrahim olunca ne söylediğini biliyor. Onlar kâfir, müşrik, putperesttir cezalarını ver, helâk et demedi. Onlar senin kullarındır, sen Ğafûr ve Rahîm’sin dedi.

………{{Ve inniy hıftül mevaliye min veraiy ve kânetimraetiy ‘akıren feheb liy min ledünKE Veliyya; (Meryem/5)

………“Muhakkak ki ben, arkamda kalacakların neler yapacağından korkarım. Karım ise zaten kısır! O hâlde ledünnünden bana bir velî hibe et.” (A. Hulusi)}}

………Ve inniy hıftül mevaliye min veraiy Bu da Zekeriya AS. Duasıydı ben arkamdan benim yerime geçecek olan akrabalarım için endişe ediyorum. ve kânetimraetiy ‘akıren Benim hanımım da kısırdır feheb liy min ledünKE Veliyya ama benden, beni temsil edecek bir veli istiyorum.

………{{Felemma’tezelehüm ve ma ya’budune min dûnillâhi vehebna lehu İshaka ve Ya’kub* ve küllen ce’alna Nebiyya; (Meryem/49)

………(İbrahim) onlardan ve onların Allâh dûnundaki yöneldiklerinden uzaklaşınca, Ona İshak’ı ve Yakup’u hibe ettik… Hepsini Nebi oluşturduk! (A. Hulusi)}}

………Felemma’tezelehüm ve ma ya’budune min dûnillâh İbrahim Allah’tan başka ne zaman hem onlardan hem de onların taptıklarından uzaklaştığında vehebna lehu İshaka ve Ya’kub biz ona İshak’ı ve Yakub’u hibe ettik. ve küllen ce’alna Nebiyya bir de onların her birini nebi kıldık. Bu da babanın kendi evlatlarına olan ikrama vesile olmasıdır.

………{{Ve vehebna lehüm min rahmetiNA ve ce’alna lehüm lisane sıdkın ‘aliyya; (Meryem/50)

………Onlara rahmetimizden hibe ettik ve onlarda Sıddıkiyet (Hakikati yaşayarak tasdik) ilminin yüce anlatım kuvvesini oluşturduk. (A. Hulusi)}}

………Ve vehebna lehüm min rahmetiNA biz bunlara rahmetimizden hibe ettik ve ce’alna lehüm lisane sıdkın ‘aliyya bir de bunlara doğruluk, sadakat lisanı verdik. Sadece sadık olması değil, hem sadık oldular hem de bu sıdkıyeti anlattılar, takdim ettiler.

………Ve vehebna lehu min rahmetiNA ehahu Harune Nebiyya; (Meryem/53)

………Biz Musa’ AS.. da rahmetimizden kardeşi Harun’u Nebi olarak hibe ettik. Bu da Hz. Musa’nın duasıydı. Ne demişti?

………{{Ve ehıy Harunu huve efsahu minniy lisanen feersilhu me’ıye rid’en yusaddikuniy* inniy ehafü en yükezzibun; (Kasas/34)

………“Kardeşim Harun var ya, lisan itibarıyla o benden daha rahat konuşur! Onu, destekleyici olarak benimle birlikte irsâl et. Şüphesiz ki ben, yalanlamalarından korkuyorum.” (A. Hulusi)}}

………Dilim biraz ağırdır, kardeşim Harun’u bana yardımcı olarak, işime ortak olarak ver diye dua etti. Allah’ta ona yardımcı, vezir olsun diye nebi olarak hibe ettik.

………{{Ve vehebna lehu İshak* ve Ya’kube nafileten, ve küllen ce’alna salihıyn; (Enbiya/72)

………Biz Ona İshak’ı bağışladık, fazladan da Yakup’u verdik… Hepsini sâlihler kıldık. (A. Hulusi)}}

………Ve vehebna lehu İshak* ve Ya’kube nafileten, ve küllen ce’alna salihıyn Yine Hz. İbrahim için buyurdu; Biz ona İshak’ı, Yakub’u hibe ettik, hepsi Salihlerdendi.

………{{Festecebna lehu, ve vehebna lehu Yahyâ ve aslahna lehu zevceh* innehüm kânu yusari’une fiyl hayrati ve yed’unena rağaben ve raheba* ve kânu leNA haşi’ıyn; (Enbiya/90)

………Biz de icabet ettik, Ona Yahya’yı hibe ettik ve karısını Onun için ıslah ettik (çocuk doğurmak için uygun hâle getirdik)… Muhakkak ki onlar hayırlı işlerde yarışırlar; ümitle ve korkarak bize dua ederlerdi, huşû duyarlardı.(A. Hulusi)}}

………Festecebna lehu, ve vehebna lehu Yahyâ Biz Zekeriya AS. ın duasına icabet ettik ve ona Yahya’yı hibe ettik. ve aslahna lehu zevcehu onun kısır olan hanımını da çocuk doğurmaya elverişli kıldık innehüm kânu yusari’une fiyl hayrat onlar hayır işlerinde yarışırlardı. -Allah hibe etmenin gerekçesini izah ediyor. Hayır işlerinde yarışırlar.- ve yed’unena rağaben ve raheba bir de umutla, korkuyla bize dua ederlerdi. ve kânu leNA haşi’ıyn onlar bize karşı haşyet içindeydiler.

………{{Velleziyne yekulune Rabbena heb lena min ezvacina va zürriyyatina kurrete a’yunin vec’alna lil müttekıyne imama; (Furkan/74)

………Onlar ki: “Rabbimiz… Eşlerimizden (veya bedenlerimizden) ve evlatlarımızdan (bedenî çalışmalarımızın semeresinden) göz aydınlığı (cennet yaşamını) oluşturacakları bize ihsan et; bizi, korunmak isteyenlere uyulası önder kıl” derler. (A. Hulusi)}}

………Velleziyne yekulune Rabbena heb lena min ezvacina va zürriyyatina kurrete a’yunin mü’minler şöyle dua ederler. ”Rabbimiz bize lütfunla, ikramınla bize hibe et. Eşlerimizden ve çocuklarımızdan bizim için göz aydınlığı olacak evlatlar ihsan et.”. vec’alna lil müttekıyne imama bizi ve evlatlarımızı muttakilere imam kıl. Yani sıradan insanlara, cemaatlere imam değil Muttakilere imam, önder, rehber kıl.

………Ayette görüldüğü gibi mü’minler, muttaki olarak yetişen evlatlar istiyor. Bu durumda bize düşen, evlatlarımızı muttakilere imam olacak şekilde yetiştirmemiz, Allah’tan duamızın da bu olması lazım. Yani Allah’tan evlat isterken böyle evlat istemek lazım. Tabii yetiştirirken de böyle muttakilere imam olacak şekilde yetiştirmek lazım.

………Ve vehebna li Davude Süleyman* nı’mel abd*innehu evvab. (Sad/30)

………Aynı şekilde Davud’a Süleyman’ı hibe ettik o ne güzel kuldu. O tesbih edip Allah’a yönelirdi buyurdu.

………Eyyub AS. için buyurdu;

………{{Vezkür ‘abdena Eyyub* iz nada Rabbehu enniy messeniyeş şeytanu Bi nusbin ve azâb; (Sad/41)

………Kulumuz Eyyub’u da zikret (hatırla)… Hani Rabbine: “Muhakkak ki şeytan (kendimi beden olarak hissediş) bana bitkinlik ve azap yaşattı” diye nida etti.

………Ürkud Bi riclik* hazâ muğteselün baridün ve şerab; (Sad/42)

………“Ayağını (hakikatinden kaynaklanan kuvveyle) yere vur! İşte yıkanıp, içeceğin serinletici su (hakikatin ilmi)!” (dedik).

………Ve vehebna lehu ehlehu ve mislehüm meahüm rahmeten minNA ve zikra liülil elbab; (Sad/43)

………Ona, bizden bir rahmet ve derin düşünebilen akıl sahipleri için hatırlatma olarak, ehlini ve onlarla birlikte onların mislini hibe ettik.(A. Hulusi)}}

………Ve vehebna lehu ehlehu ve mislehüm meahüm rahmeten minNA Biz Eyyub’a hem onun ehlini bir de mislini ihsan ettik, ikram ettik tarafımızdan bir rahmet olarak ve zikra liülil elbab gönül sahipleri için ikram olsun, ibret olsun diye.

………Allah’ın El Vehhab isminin, Allah’ın hibe etmesinin geçtiği ayetleri anlamaya çalıştık. Kulun da Vehhab olması gerekir mi? Evet. Nasıl ki Allah’ın hibesinde bir muradı varsa – ki muradı neydi? Salih evlatların yetişmesi idi, Muttakilere önder yetişmesiydi, salih yetişmesiydi-  hibeyi de hep bunlara yapmıştı.

………Kul nasıl Vehhab olur? Öncelikle kul her neyi yaparsa yapsın o mutlaka kendisine geri döner. Allah zerre kadar yapılmış bir hayrı asla boşa götürmez buyurdu. Hatta ayeti kerimede buyurdu ki;

………{{Ya büneyye inneha in tekü miskale habbetin min hardelin fetekün fiy sahretin ev fiys Semavati ev fiyl Ardı ye’ti BihAllâhu, innAllâhe Latıyfün Habiyr; (Lokman/16)

………“Ey evladım… Muhakkak ki o (yaptığın şey), bir hardal tanesi ağırlığınca olsa da, bir kayanın içinde yahut semâlarda yahut arzın içinde olsa, Allâh onu (hakikatinin sonucu olarak) getirir… Muhakkak ki Allâh Latiyf’tir, Habiyr’dir.” (A. Hulusi)}}

………Yaptığın iyilik hardal tanesi kadar olmuş olsa bile, ister göklerde olsun, ister yerin dibinde olsun, ister bir kayanın içinde olsun Allah onu mutlaka karşına getirir buyurdu. Bu durumda hibe etmesi söz konusu değildir. Hibe ederken karşılığında kat kat Allah’tan alır. En az on katını alır sonra Allah kendisinden ilave eder ikram eder. Ama hibeyi yapan kazanır.

………Kul nasıl hibe etmelidir? Hibe ederken karşısındakinden bir teşekkür bile beklememelidir. Çünkü Allah mü’minleri anlatırken onlar fakirleri doyururken derler ki; Biz sizi Allah rızası için doyuruyoruz. Bunun karşılığında sizden herhangi bir ücret istemediğimiz, beklemediğimiz gibi herhangi bir teşekkür de beklemiyoruz. Buyurdu. Mü’min budur. Kimin için yapmış? Allah için. Karşılığını Allah’tan istiyor, Allah’tan bekliyor.

………Kimse Allah’a bir şey hibe edebilir mi? Edemez. Hibe ederse yani kurban ederse ne olur? Dünyayı verir ama ahireti alır. Canını verince neyi alır? Can deyince onu sadece ölmek olarak anlamamak gerekiyor, hayatını verince, hayatını Allah yoluna vakfedince. Sıra Allah’ın Şehîd ismine geliyor inşallah. O zaman bunu anlamaya çalışacağız.

………Eğer vaktini, hayatını, zamanını Allah için Allah yolunda sarf ederse ne olur? Hayatını imanına şahit kılmış olur. Her gün şehit sevabı alır demektir bu. Şehit olmak için yaşamak gerekiyor ölmek değil.

………Allah yolunda kurban diyoruz, kurban deyince de ne anlamak gerekiyor? Kurb; yakınlık demektir. Hangi amelimiz bizi Allah’a yaklaştırdıysa bizim kabul olmuş kurbanımız odur. Kurban keseriz ama onunla belki Allah’a yaklaşmayabiliriz. Ama iki rekât namaz kılarız, iki kere Allah deriz, bakarsınız ki o bizi Allah’a yaklaştırmış. İşte bizim asıl kurbanımız o olmuş olur.

………Aynı şekilde bir yanlışı terk ederiz o yanlışı terk ettiğimizden dolayı Allah’a yaklaşırız. Bizim en büyük kurbanımız, bizi en çok Allah’a yaklaştıran amelimizdir, ya da terk ettiğimiz nefsimizin kötü halidir.

………İnsana hibe eden mutlaka kazanır, yani hibe etmek karşılığında insandan hiçbir şey beklememek demektir. Ama karşılığını Allah’tan bekler, beklemelidir Allah’ın bir verene bin vereceğini bilir, çünkü Vehhab olan O’dur. Sen onun için O’nun verdiğinden O’nun kullarına hibe edince Vehhab olan Allah’ta senin için tecelli edip sana daha fazlasını hibe eder.

………Mesela burada toplanıp Allah dedik, ibadet yaptık, rabbimizin el Vehhab ismini anlamaya çalıştık. Allah bunu bize hibe etti. Bir de ben geldim burada seni anlamaya, anlatmaya çalıştık şimdi bana ikram edin dersek nasıl bir şey olur? Sen gelip kazandın zaten, Hz. İnsan olmaya bir adım daha yaklaştın, biraz daha rabbini tanıdın, sevgisini kazandın. Gönlündeki güzellikler bir derece daha artmış oldu yani hibeyi aldın zaten. Bunun için Allah’tan karşılık istenir mi, beklenir mi? Bütün ibadetler için bu böyledir. Hepsi Allah’ın ikramıdır, hibesidir. O el Vehhab’dır, isimleri ile tecelli eder. Rahmet olarak tecelli eder, rızık olarak tecelli eder, af ve mağfiret olarak tecelli eder, günahını sevaba çevirerek tecelli eder ama hibe şeklindedir.

………Fakat bunun bir hikmeti vardır. Nedir o? Kulum kazansın, Hz. İnsan olsun, o makamı kazanması kolay olsun, Allah’ın güzellikleri onun üzerinde tecelli etsin diyedir. Bu nedenle hibe eder. Zahiri olarak hibe eder, manevi olarak hibe eder. Ama kul bunun farkında olmazsa ne der? Tesadüfen oldu der. Tesadüfen şöyle oldu, tesadüfen böyle oldu, tesadüfen ben şuraya gittim, şuraya uğradım, tesadüfen böyle olmuş bu şanssızlıktı vs. gibi ifadeler duyarsınız. Ne oldu? Tesadüfler, şans vs. İlâh oldu. Hayatta şans diye bir şey yoktur, tesadüf diye bir şey yoktur. Eğer biri buna inanıyorsa onun için her biri bir ilâhı olmuş olur.

………Ne buyuruluyordu ayeti kerimede?

…………ma min dabbetin illâ HUve ahızün Binasıyetiha… (Hud/56)

………Hiçbir canlı varlık yoktur ki biz onu perçeminden tutup hareket ettirmeyelim. Allah seni o şekilde yürüttü ise bil ki bir muradı vardır, sana bir şey verecek, ikram edecek, hibe edecek, öğretecek. Onunla mutlaka kazanırsın bu her an da böyledir. Ama tabii Allah’ın yürü dediği yerde. Allah kimsenin alnından, perçeminden tutup onu meyhaneye yürütmez. Nereye yürütür? İsminin zikredildiği meclislere yürütür. Biz de rabbimizden Vehhab ismi ile tecelli edip bize hibe etmesini istiyor ve dua ediyoruz.

………“Ya rabbi sen Vehhab’sın, sonsuz, sınırsız, sebepsiz yaratıp hibe edensin. Bizim senden istediğimiz sensin ya rabbi. Senden seni istiyoruz, rızanı istiyoruz, dostluğunu istiyoruz, cemalini istiyoruz. Senden senin sevgini istiyoruz, bizi sevmeni ve sevgine layık kılmanı istiyoruz. Biz hibeni hak etmiş olmasak ta, buna layık bir amelimiz olmasa da sen Vehhab’sın onun için bize hibe etmeni istiyoruz ya Rabbi. Bize zatınla, sıfatınla, el Esmaü’l-Hüsnanla tecelli etmeni istiyoruz ya rabbi. entel Vehhâbü’l Rahîm, entel Vehhabü’l Kerîm, velhamdülillahi rabbil alemin.” (Muhammed Hüseyin esma derslerinden derleme)

………**********************************************************************

………EL VEHHÂB

………El Vehhâb; bağışı bol, cömertliği sınırsız, nimetlerinin ardı arkası kesilmeyen, mü’min ya da kâfir diye ayırmaksızın hiçbir karşılık ve bedel beklemeden nimetlerini devamlı bağışlayan, ihsan eden demektir.

………Allah öyle bir Vehhab’tır ki kulu isyan da etse, günaha da dalmış olsa, hatta bağışlamam dediği şirk içinde bile olsa nimetleri azalmaz, kesintiye uğramaz.

………Vehhab hibe kelime kökünden gelir Hibe ise bağışlamak demektir Allah insanı en mükemmel şekilde halketmiş ve onu yeryüzünde halife tayin etmiştir. Kula düşen kendisine ait sanıp ta aslında halif kılındığı, fakat sadece ona belirli bir vakte kadar hibe edilmiş, Allah’ın kendi varlığına mazhar kıldığı bu varlık emanetini sayılı vakit gelip geçmeden sahibine teslim etmektir. Kul bununla mutlak mükelleftir.

………Em ‘ındehüm hazainu rahmeti Rabbikel Aziyzil Vehhâb. (Sad/9)

………Yoksa Aziyz, Vehhâb olan Rabbinin rahmet hazineleri (nimetleri) onların indînde mi?

          Allah’ın vermiş olduğu istidat ve kabiliyetlerine göre iktizası gereği rızıklandırır. El Vehhab bir sıfat ismidir. Bu isim ise Vehbi’dir. Bu özellikler Allah ve kul arasında özeldir.

………Cömertlerin cömerdi olan Allah dileklerine el Vehhab ismiyle tecelli etmesinden dolayı Allah resulünün ahlakıyla ahlaklanan kimselerin eliyle ihsan edip nimetlerini lütfeder.

………Ve minhüm men yekulü Rabbenâ âtinâ fiyddünyâ haseneten ve fiyl âhırati haseneten vekınâ azâben nâr; (Bakara/201)

………Onlardan kimi de: “Rabbimiz, bize dünyada da hasene Esmâ’nın güzelliklerini yaşamayı) ver, sonsuz gelecek sürecinde de hasene (nefsimizdeki Esmâ’nın güzellikleri) ver; (ayrı düşmenin) ateşinden bizi koru” derler.

………Ülâike lehüm nasıybün mimmâ kesebû* vAllâhu seriy’ul hisab. (Bakara/202)

………İşte bunlar kazandıklarının karşılığına ulaşacak olanlardır. Allâh, “Seriy’ul Hisab”dır (hesabı anında gören).

………Men kâne yüriydü harsel ahıreti nezid lehü fiy harsih* ve men kâne yüriydü harsed dünya nü’tihi minha ve ma lehu fiyl ahıreti min nasıyb. (Sûra/20)

………Kim sonsuz gelecek yaşamın nimetlerini isterse nimetleri ona fazlasıyla veririz! Kim de dünyanın nimetlerini isterse, ona ondan veririz… Sonsuz gelecek yaşamda onun için bir nasip yoktur!

………Yani bir insan ibadet ve amellerini sadece dünya ve dünya nimetleri veya cennet ve cennet nimetleri için yaparsa onun karşılıklarını ibadet ve amelleri doğrultusunda karşılığını alacaktır.

………Gerçek Hakk aşığı, arif olan kişi ise cennet, cehennem, dünya nimetleri değil Allah’a vuslattı. Onlar kul-mabut ve ibadetlerini birleyip tevhid eder dünyada ve ahirette karşılık beklemezler. Onlar Allah’ın verdiği ilimle el Vehhab ismine mazhar olup, maddi ve manevi cömertlikte yüksek makamlara ulaşırlar.  Onların tek amacı;

………Festekım kema ümirte ve men tabe meake ve lâ tatğav* inneHU Bi ma ta’melune Basıyr; (Hud/112)

………O hâlde sen hükmolunduğunca hakikati yaşa (istikamet sahibi olmak, hidâyetin açığa çıkması sonucu olarak hakikatin yaşanması, demektir. A.H.)! Seninle beraber, tövbe edenler de (hakikati yaşayamamalarına neden olan şeylere tövbe edenler)… Sakın taşkınlık yapmayın! Çünkü O, yapmakta olduklarınızı (B sırrınca) Basıyr’dir.

………İnnAllâhe ye’muruküm en tüeddül emanati ila ehliha ve izâ hakemtüm beynenNasi en tahkümü Bil’adl.. (Nisa/58)

………Muhakkak ki Allâh emanetleri ehillerine vermenizi ve insanlar arasında âdil olarak (herkesin hakkını vererek) hükmetmenizi emreder.

………Ayeti gereği Hakk ile Hakka ibadet edip Hakkın verdiğini yine Hakka verirler. Tüm yaşamları bu emir gereği hakikati yaşamaya çalışmaktır.

………Arif olan kul için Allah’ın verdiği emanetler iki çeşittir. Birincisi bu zahir âlemde insanlar arasında maddi ve manevi emanetlerdir ki bu emanetler itimat ettiği iyi bildiği, güvenilir kimselerle paylaşılan, verilen veya söylenebilen emanetlerdir.

………İkinci emanetler ise iç dünyasına ait, yani batıni emanetlerdir. Bunlar Allah’ın emirlerini yerine getirip yasakladıklarından sakınarak Allah resulünün ahlakıyla ahlaklanmaya çalışırlar. Allah aşkı, ResulAllah sevgisi ve muhabbetiyle kalpleri yanar tutuşur. Nihayetinde Allah lütfedip kendisine hidayet kapılarını açar. İşte bu emanetler Allah’ın kuluna verdiği en değerli emanetlerdir. Bu durum idrak ve yaşantısıyla anlaşılabilecek emanetlerdir ki edineceği Tevhid ilmi, istidadı, yaratılışı, kabiliyet ve hikmetini öğrenmek, anlamak, bilmekte ki amaç sadece Hakka vuslat içindir.

………Başka bir şekilde açıklarsak Batıni emanetler. Her şeyi, her fiili yaratanın Allah olduğunun idraki ile kendi fiillerini Hakkın fiillerinde fani etmektir. Her şeyi ile en mükemmel, en Kâmil olan Allah’tır. Kul bunun idraki içinde kendi sıfatlarını Allah’ın sıfatlarında fani kılma yolunda olmalıdır. Mevcut varlığın sadece Allah olduğunun idrakinde kendi vücudunu da Hakkın vücudunda fani kılıp fena fillâh olarak Hakkın kendisine verdiği bütün emanetleri asıl ve mutlak olan hakka verecektir. Allah, kendisine vuslat için biz kullarına gösterdiği yol budur.

..…….Küllü men ‘aleyha fan – Ve yebka vechu Rabbike ZülCelâli vel’İkrâm. (Rahman/26-27)

………Arzda (bedensel yaşamdaki benliklerin) kim varsa hepsi fânidir (her bedendeki nefs – bilinç ölümü tadar).

………Zül’Celâli vel’İkrâm Rabbinin vechidir (Esmâ mânâları) Bakıy olan!

………İşte bu hakikat sırrına mazhar olan kul hem fiillerinde hem de vücudi olarak Hakka fani olur, dünyevi yaşamında da Celâl ve İkram sahibi rabbini bilir ve bulur. Kemaleddin Abdülrezzak Kaşaniyüs Semerkandi hz. (Nisa/58) ayetini şöyle te’vil ediyor;

………İnnAllâhe ye’muruküm en tüeddül emanati ila ehliha ve izâ hakemtüm beynenNasi en tahkümü Bil’adl* innAllâhe ni’ımma ye’ızuküm Bihi, innAllâhe kâne Semiy’an Basiyra. (Nisa/58)

………Muhakkak ki Allâh emanetleri ehillerine vermenizi ve insanlar arasında âdil olarak (herkesin hakkını vererek) hükmetmenizi emreder. Muhakkak Allâh bununla size ne güzel öğüt veriyor. Kesinlikle Allâh Semi’dir, Basıyr’dir.

……...İnnAllâhe ye’muruküm en tüeddül emanati ila ehliha Tahkik Allah Teala Hazretleri emanetleri ehillerine, yani en evvel istidadın hakkını ödemek, sonra hepsinin iktiza eylediği kemalattan kuvânın haklarını kendilerine vermek, sonra sıfatları kendisine terk ile Allah’ın hakkını vermek, sonra tevhitte fani olup vücudu Hak’ka vermek suretiyle emanetleri sahiplerine eda etmenizi size emr eder. ve izâ hakemtüm beynenNasi en tahkümü Bil’adl Ve fenadan sonra bekaya rücu’ edipte insanlar arasında hüküm eylediğiniz vakit, eşya da Allah’ta kaim olarak sizden cevr ve zulmün sadır olması mümkün’ olmayacak surette Allah’ın adliyle muttasıllar, (ulaşan, kavuşan) adaletle kaimler, olmanız için adl ile hüküm etmenizi emr eder. Adilde derecelerin en azı ise sıfat-ı ilahiye de mahvolmaktır. Çünkü nefsiyle kaim olan kimse ebeden adle kadir olamaz. innAllâhe ni’ımma ye’ızuküm Bihi Allah Teâlâ Hazretleri bununla size güzelce nasihat eder. innAllâhe kâne Semiy’an Basiyra Tahkik Allah Teala Hazretleri, insanlar arasında muhakemelerde sizin sözlerinizi, o sözlerin hak ile olup doğru veya nefs ile olup fasid olduğunu işitici, amellerinizi, o amellerin nefisleriniz sıfatlarından mı, ve yahut Hak sıfatlarından mı sadır olduğunu görücüdür.”

………Aynı ayet ti İbn Arabi açıklarken; “Her hak sahibinin hakkını vermenizi ona vermenizi emretmektedir. Önce istidadın hakkını eksiksiz vermenizi, sonra bütün kuvvetlerin gerektirdiği kemalât olarak tüm haklarını eksiksiz vermenizi, sonra Allah’ın hakkını, sıfatları O’na eda etmek, ardından varlığı O’na eda etmek suretiyle vermenizi, böylece tevhid de fena bulmanızı emreder.

………Fenadan sonra beka bulmuş olarak geri döndüğünüz ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman, eşyada Allah ile kaim olur ve adaleti ikame edersiniz. Allah’ın adaletiyle nitelenirsiniz. Artık zulmün sizden sadır olmasına imkân yoktur. Adaletin en küçük derecesi sıfatlarda silinmektir. Çünkü nefisle kaim olan biri, hiçbir zaman adaletli olmaya güç yetiremez.”

………Allah Teâlâ insanlar arasındaki münasebetlerini, birlikteliklerini, çalışmalarını, konuştukları her kelamı ve ameli, gönüllerinden geçirdiklerini bile en ince ve hassas detayına kadar bildiğinden kişilerin nefislerinde mi yoksa Hakkın sıfatlarıyla sıfatlanıp hak sıfatlarıyla mı zuhur ettiğini işitir ve görür.

………Onun için Allah’ın hidayet nasip ettiği kulların nasıl duada bulunmaları gerektiğini de yine Allah işaret eder.

………Rabbenâ lâ tuzığ kulûbenâ ba’de iz hedeytenâ ve heb lenâ min ledünKE rahmeten, inneKE entel Vehhâb; (A. İmran/8)

………Rabbimiz, bize hidâyet ettikten (hakikati gösterip idrak ettirdikten) sonra şuurumuzu (nefsaniyete – egoya) döndürme ve bize ledünnünden bir rahmet bağışla. Muhakkak sen Vehhâb’sın.

………Kâşâni Hz. Bu ayeti açıklarken şöyle der; “Rabbenâ lâ tuzığ kulûbenâ ba’de iz hedeytenâ Ey rabbimiz, nurunla doğru yoluna ve zatınınnurlarıyla Cemâl-i Kerîmine, bizi hidayet buyurduktan sonra dünya muhabbetiyle ve heva galebesiyle aldanmak nefse ve sıfatlarına meyl etmek ve nefsin huzur ve lezzetleri ile kalmak sebebiyle Cenabına teveccühten ve kapında durmakla ve likanı istemekte çalışmaktan bizim kalplerimizi kaydırma. ve heb lenâ min ledünKE rahmeten Bize senin indinden sıfatımızı, sıfatınla ve zulmetlerimizi nurlarınla mahv edecek rahmetini, rahimiyetini bağışla. inneKE entel Vehhâb tahkik, sen çok çok bağışlayıcısın.”

………Hz. Süleyman rabbinin ne kadar cömert olduğunu bildiği için şöyle dua ediyordu;

………Kale Rabbığfir liy ve heb liy mülken lâ yembeğıy liehadin min ba’diy* inneKE ENTEl Vehhâb; (Sad/35)

………“Rabbim beni mağfiret et (birimselliğimi ört) ve bana, benden sonra kimseye gerekmeyecek (bana has) bir özellik hibe et… Muhakkak ki sen Vehhâb’sın” (diye dua etti).

………Biz de rabbimize şöyle dua edelim; Ya Rabbim, zatının nuruyla cemal-i izzetine hidayet buyurduktan sonra dünya muhabbetine bizleri daldırıp gaflete düşürme. Günahlarımızı setreyleyip rahimiyetinde bağışla. Amin. (Anonim)

………********************************************************************

………EL VEHHAB İSMİNİN BİZE YÜKLEDİĞİ GÖREV VE SORUMLULUKLAR:

………1 – Rabbimiz bunca nimeti bize karşılıksız olarak bahşetmiş, hibe etmiştir. Allah zengindir. Kullarının karşılık vermelerinden müstağnidir. Zaten kulların verebileceklerini veren yine O‟dur. Kulların elinde hiçbir şey yoktur. O, Hamid‟dir, kendi katında övülmüştür. Melekler O‟nu daima övüp yüceltirler. O‟nun övülmeye ihtiyacı yoktur. Ancak bizler Rabbimizi över ve yüceltirsek O da bizim kulluğumuzu övecek, kulluk derecemizi yüceltecektir. Bizler şükretmeye devam ettikçe O nimetini artıracak, bağışlarını bol bol bize gönderecektir.

………2 – Akıl sahiplerinin, “Ey Rabbimiz! Hidayetten sonra kalplerimizi eğriltme.” diye dua ettikleri gibi, biz de Rabbimize yalvarmalıyız. Çünkü Rabbimizin en büyük bağışı ve hibesi, hidayettir. İndirdiği kitabı, gönderdiği peygamberi, gösterdiği Sırat-ı Müstakim‟idir. Allah’tan bu bağışın devamını dilemeli, içinde bulunduğumuz hidayetin kıymetini bilmeli ve hidayetimizin artırılmasını temenni etmeliyiz. Eğer bizler bu nimetlerden sonra Allah’ın kitabıyla bağlantımızı kesersek Allah korusun kalplerimizin eğrilmeye ve yamulmaya yüz tutacaktır. Bundan sonra da ayaklarımız kayacaktır. Kullar eğrilmedikçe Allah onların kalplerini eğriltmez. Kullar kaymadıkça Allah onların kalplerini ve ayaklarını kaydırmaz.

………“..Onlar eğrilip yamulunca Allah da onların kalplerini eğriltti, yamulttu. Allah fasıklar topluluğunu doğru yola iletmez.” (Saf/5)

………3 – Rabbimizden bizlere hayırlı eşler, evlatlar ve zürriyetler bağışlamasını dilemeliyiz.

………“Zekeriyya Rabbine yalvararak şöyle demişti: Rabbim, bana tertemiz bir zürriyet bağışla. Şüphesiz sen duaları işitensin.” (Ali İmran/38)

………Rahman’ın gerçek kullarının duasıyla Rabbimize yalvarmalıyız:

………“Rabbimiz! Bize gözlerimizi aydınlatacak eşler ve zürriyetler bağışla ve bizi takva sahiplerine önderler kıl.” (Furkan/74)

………4 – Rabbimizden hüküm ve hikmet istemeliyiz:

………“(Musa:) Rabbim! Bana hikmet bağışla/hibe et ve beni Salihlerin arasına kat.” (Şuara/83)

………Seyyid Kutup: “İslam hükmetmiyorsa o İslam değildir; Müslüman hükmettirmiyorsa o Müslüman değildir.” der. Bizler hayatımızda Rabbimizin hükmüyle amel etmeyi, bulunduğumuz toplum içinde Allah’ın hükümlerinin hâkim olmasını, Rabbimizin Müslümanlara hüküm yetkisi vermesini istemeliyiz.

………Peygamberimiz (s.a.v) bir hadislerinde:

………“İslam’ın halkaları lime lime dökülecektir. Tıpkı bir ipin liflerinin teker teker koptuğu gibi İslam’ın halkaları da kopacaktır. İlk kopacak halka da hüküm halkasıdır. En son kopacak halka ise namaz halkasıdır.” buyurur.

………Hüküm gittikten sonra İslam’ın diğer kurum ve kuruluşları teker teker çözülmeye başlamıştır. Namaz da gerçek anlamda ayakta tutulup ikame edilmediği için gerçek fonksiyonunu kaybetmektedir. İslam; hayata hükmetmek, hayatın tamamını Allah’a teslim etmek amacıyla gelen bir dindir. Oysa bugün İslam adında pek çok din mevcuttur. Herkes kendi tabi olduğuna “İslam” demektedir. Ancak onların “İslam” dedikleri hayata hükmetmekten uzak, kalplerin arasında sıkışıp kalmış duygulardan ibarettir. Müslümanlar hükmeden bir İslam’a tabi olmalı ve Allah’ın hâkimiyetini kabul etmelidirler. (Dr. Ramazan SÖNMEZ- el-ESMÂÜ’L-HÜSNÂ)

………Ve ahiru davana enil hamdülillahi rabbil alemiyn”

………Çağrımız ve davamız Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd’adır.

“Euzu Billahiminesheytanirracim”

“BismillahirRahmanirRahiym”

Dear Qur’an friends, as you remember in our previous lesson we had studied the verses regarding people of the book and how we should behave accordingly as this community, the community of Muhammad. Qur’an had presented us how the people of the book have gone far in their religions. Qur’an was saying, la taglu fiy diynikum gayrel Hakk.. (77) Don’t overstep the boundries that which Allah drew. Don’t overstep the lines of Hakk.

So there’s a line in all constructions. No one can say something like, “If I believe indefinitely, I believe right.” Or “What does it matter, just believe in everything. What’s the harm in that?” No, there’s a completion a constitution and there are lines which defines the boundries and limits of everything. Every addition to that construct, every raise is like a sabotage to the union. That’s why both attacking and overstepping acts do corrupt, break and harm the perfectly balanced belief.

So is it all right to glorify our prophet and give him a position more than he’s supposed to? Wouldn’t it be better? Wouldn’t it be good if we love him like Allah? No, this is the definiton of insulting. You cannot say the same for the first community, “Wouldn’t it be better if we love them like we love the prophet?” No, this is overstepping.

That’s what the christians do. They took the pure and clean Islam unity and corrupted it with their love for the prophet. Actually the belief of trinity is not specifically about believing more than one god. No, Christianism cannot allow this to happen and no christian can accept that. But they claim that Allah shows His form on earth with different images. This is the line they cross. There’s no wicked belief on earth that come forward without a reason. All humanity are capable of doing horrible things and showing some wicked sensibility to justify their actions.

So Qur’an destroys this reasoning completely. And by telling us this, it also advises us to protect out prophets legacy, ourt beliefs, our books and and previous prophets and their previous books within the limits of belief. Otherwise we may end up in the same dilemma of theirs. Today we will continue our lesson with the 82nd verse of Maida Chapter.

82-) Letecidenne eshedden Nasi ‘adaveten lilleziyne amenul yahude velleziyne eshreku* ve letecidenne akrabehum meveddeten lilleziyne amenulleziyne kalu inna nesara* zalike Bi enne minhum kissiysiyne ve ruhbanen ve ennehum la yestekbirun;

Among man, you will indeed find the Jews and the dualists (those engaged in shirq) as the most severe in animosity towards the believers… And you will find the nearest of them in affection to the believers those who say, “We are Christians”… That is because among them (Christians) are men of deep knowledge and men who have renounced the world (submitted themselves wholly to Allah), who have no arrogance. (A.Hulusi)

Strongest among men in enmity to the believers wilt thou find the Jews and Pagans; and nearest among them in love to the believers wilt thou find those who say, “We are Christians”: because amongst these are men devoted to learning and men who have renounced the world, and they are not arrogant. (A.Yusuf Ali)

Letecidenne eshedden Nasi ‘adaveten lilleziyne amenul yahude velleziyne eshreku Among man, you will indeed find the Jews and the dualists those engaged in shirq as the most severe in animosity towards the believers.

ve letecidenne akrabehum meveddeten lilleziyne amenulleziyne kalu inna nesara And right after that, this explanation is added. And you will find the nearest of them in affection to the believers those who say, “We are Christians”.

zalike Bi enne minhum kissiysiyne ve ruhbanen ve ennehum la yestekbirun If we ask the reason of it, her we have. That is because among them Christians are men of deep knowledge and men who have renounced the world submitted themselves wholly to Allah, who have no arrogance.

Dear friends, this verse has a peculiar style. The shirq of christianism is the belief of trinity. Father, son and holy spirit belief is a total shirq. But in another sense arrogance is shirq too, so is lying. Remember there are forms of shirq which has ethical concerns in it. In this sense arrogance and lying are these kinds of shirq.

Interesting though, Qur’an never takes the trinity shirq in velleziyne eshreku form. It can never be described with these words. But all heathens of Mecca or idol worshippers are described with these exact words. velleziyne eshreku. This form is an expression related to the past and the use of it includes purpose. This expression is used to create a purpose knowingly.

So Qur’an hasn’t been carrying this ideology of trinity in Christianism to this level because it hasn’t been carrying a knowingly purpose. This is a very thin line of Qur’an. It doesn’t wipe all be seeing them all the same. Even if there’s a difference by essense, it never says, “It doesn’t matter. They are not muslims, so are the others.”

It’s not only an important point but a very important lesson for us that Qur’an teaches us about humans. Don’t wipe all out. Notice the difference, don’t ignore the difference. If this belief has the essense of right purpose, you cannot ignore it. It’s not up to you. More truly, try to understand it better. Don’t try to manipulate it and inform others the way you think. Try to know it as they described themselves. First try to understand, grasp the ideology, only after that make your judgement with the measures that Allah gave you.

So here about the Christianic trinity mentality, Qur’an chooses not to count them as regular heathens. Instead Qur’an sees their path as philosophical shirq on just image, not accepting mutliple deities. That’s the reason it doesn’t use the form velleziyne eshreku. And as an addition it says, “They are the ones closest to you.” Remember 77th verse. Their behaviours was given in 77th verse. Overstepping in religion. taglu fiy diyn.

Every religion has fanaticism in it. Groups which reach this fanatic level are called Gulat-i Islam. For example there’a a saying Gulat-i Shia. Also known as extreme groups. Rajit groups, extreme sects. Shia or general mentality in this case never accepts them. They are considered as gone astray.

People of Gulat also find their place in sunnet. There were fanatic groups in first community too. Religion always attracks these elements. That’s why Qur’an puts people of the book among the groups which reach to a fanatic level. Even more consider them as Islam’s overstepping fanatic groups. Because Islam is the name of all verses brought down to humanity so in this sense christianism and jewism are Gulat-i Islam, Islam’s fanatic groups.

At this point Qur’an opens a new topic and add the people of the book in this class. It never counts them equal with heathens. They are treated as a completely different group and they are also divided into two sections too. Jews are the ones who have the utmost hatred for believers. And people who say they are christians who are the most close to the book.

When giving this difference to our attentions, we also see this pattern at the end of verse. Among them, there are men devoted to learning and men who have renounced the world, and they are not arrogant. So the basic difference between a jew and christian is this. Arrogance in religion.

We should elaborate this further. Pride in religion, arrogance in religion. Making your beliefs as a closed faith, blessing yourselves and ignore everyone else. This is vanity.

Never accepting a truth beside yours. Rejecting all truths except the ones come from you. Denying the truth whether it’s in the West or the east. Remember we are the community of a prophet who accepts. Wisdom can be lost. Wisdom is a believers eversearched quality. He takes wherever he can find. That’s why the saying, “If a knowledge surfaces in China, go get it.”

Not every explanation is counted as wisdom according to Qur’an and its prophet. Wisdom is the light of truth. Qur’an chooses to name absolute reality and its knowledge, the wisdom. If there’s a reference or a hint about the truth even all across the world, it is be the place where we should go. There’s no denying that. Because the patern of the real truth belongs to noone. The real truth is open for everyone. Only being who owns the real truth and wisdom is Hakk. El Hakk. Allah. That’s why it’s common take for humanity and that’s also why no clan, no nation, no geographical presense can claim the truth for itself. Because of it’s nature you should own the truth not just a persons entrusted belongings but your Rabb’s entrusted possessions. You should treat it as a verse and hold on to it.

Jews haven’t done this like that. They shut themselves down all truth except theirs and the reason of their hatred fort his book has surfaced because of this. They had created a closed are as their religion. For them, there was only one religion existing. Nationality was a vital part for their religion that’s why there’s no missionary position is Jewism. There’s not because one cannot be a jew afterwards, or you cannot be a jew if you don’t carry the blood of sons of Israel.

What’s this? This is allocating the paradise solely to your race, solely to your religional nation. It’s basically taking Allah or in this case Yahve as your personal god of sons of Israel. He created them as first class. And the rest? Rest of humanity? You can see them in corrupted Tora of theirs. Rest of the clans shall bow down to you and kiss your feet.

With this logic they created a secret imperial order with one purpose above all, making all races, all nations, all clans and all cultures to bown down to them and serve them. This become the sole purpose of all jewish thinkers, philosophers, politicians and soldiers.

For that reason they use side organizations. Masons and Illimunati are some of them. Because there isn’t a position of recruiting. Their purpose is to recruit as many servants as they can. These side organizations are their hands on this matter. They don’t ask anyone to convert to Jewish because they had no right to become one of them. Outside their bloodline no human belong to the line of sons of Israel. Their positions outside is irrelevant to them.

Also the only reason of their disbelief in next prophet, even their book heralded his arrival, their ancient text informed them of him, many evidences proved his arrival is this. He’s not from us.

Qur’an brings a new perspective to this you and me concepts. In this sense the real truth doesn’t belong to you or us, the real wisdom is a common property, everyone can benefit from it and it should be taken wherever it may be found.

83-) Ve iza semi’u ma unzile iler Rasuli tera a’yunehum tefiydu mined dem’i mimma arefu minel Hakk* yekulune Rabbena amenna fektubna me’ashahidiyn;

And when they listen to that which has been revealed to the Rasul you will see their eyes overflowing with tears, for they recognize the knowledge revealed in the Truth… They say, “Our Rabb, we have believed… Write us down among the witnesses.” (A.Hulusi)

And when they listen to the revelation received by the Messenger, thou wilt see their eyes overflowing with tears, for they recognize the truth: they pray: “Our Lord! we believe; write us down among the witnesses. (A.Yusuf Ali)

Ve iza semi’u ma unzile iler Rasuli Topic continues here. When they listen to revelations received by Rasul, who are they? That group who call themselves Christians. People who recognize Hakk and bow down to Him, submit to Hakk rule, people who haven’t fallen into their desires in religion, who haven’t tried to take belief into their domain, people who haven’t claimed that they are the only ones that are saved.

tera a’yunehum tefiydu mined dem’i mimma arefu minel Hakk you will see their eyes overflowing with tears, for they recognize the knowledge revealed in the Truth. You see them crying.

Why crying? mimma arefu minel Hakk because they recognize the knowledge revealed in the Truth. Interesting is it not? Recognizing the truth. This is one of the greatest blessing that Allah has given to humanity. Recognizing the truth, Hakk when it is seen. What is the first condition of using this blessing then? Never closing your hearts and minds to the truth and wisdom at first place. yekulune Rabbena amenna fektubna me’ashahidiyn; They say, “Our Rabb, we have believed… Write us down among the witnesses.

There are many rumors on the reason of arrival of this passage and without any alliance as well. But it reeks a historical incident. There must be an event occured those days to be the main subject of this verse. Of course Qur’an never limits itself with a specific incident in history. But the first reason is always the starting point to start the arrival. By doing research I came across a specific event, most consistent fort his situation. Our true believer brother, great king of Ethiopia, Necashi; he sent a group of religion experts to Madina. Arrival of these 12 men to meet Rasulallah can be the reason of arrival of this verse. Taberi and some others also delivers this record from Suddi and not many argues of this incident too.

These religion figures came to answer Rasulallah’s call openly. Necashi, who sent them and gave his reference was also a believer and follower of Rasulallah. So a group of Christian religion experts arrived and came to Rasulallah openly but they returned back as christians. But don’t forget this. They returned back as Muslim Christians who give their faiths to Prophet Jesus.

I’m not going to make speculations over this matter further. There are many verses on this subject whether it can be possible or not. Even this chapter we have been studying, 40 to 52 verses of Al-Maida give us many clues on this. Remember the 48th verse ..li kullin cealna minkum shir’aten ve minhaca.. (48) “To each of you We prescribed a law and a method…” and following message is this. “So hasten to do good.” Allah wants us to race to do good deeds.

Arrival of this group is specific with date and time. And when they came to Rasulallah and heard the truths he was assigned to deliver, they bursted into tears. Because they recognize the truth, their faiths were witnessed with their tears in front of Rasulallah.

I don’t really know about becoming witnesses among the verses that were read though. Is there a verse regarding this communities becoming withesses. Hence the sentence, “Count us among the witnesses.” Like 143rd verse of Al-Baqarah.

Ve kezalike cealnakum ummeten vesetan.. (Baqarah/143) That’s how Allah makes you a balanced community. Balance. litekunu shuhedae alenNas so that you bear witness to humanity ve yekunerRasulu aleykum shehiyda and so that Rasulallah be witness to you, be an example to you. I wonder this verse was read in this meeting, considering the timeline, I have no reason to object this. My humble opinion, there were some passages were read from Qur’an and this verse was among them that’s why when they heard it, they said “O Rabb, write us down among the witnesses. We shall be witnesses too so that Rasulallah be witness to us.”

This was the attitude of that Christian group when they visited Rasulallah in Madina as guests, we see how they are close to the truth and their actions indicates that they are almost there to accept it completely. There are many jewish groups in that area where they witnessed many verses arrival, witnessed many incindent and events. But despite all those truths and all those years of becoming the center of many things, they came nowhere close to accept it. They constantly raised their heads and denied the truth.

So this difference is taken under consideration here. Qur’an makes its seperation based on this historical experience. People of different religions are seperated here based on their attitude in front of the truth. Naturally this seperation is justified like this.

84-) Ve ma lena la nu’minu Billahi ve ma caena minel Hakki ve natme’u en yudhilena Rabbuna me’al kavmisSalihiyn;

“Why should we not believe in that which has come to us from Allah, our essence with His Names, and the Truth, when we have been longing for Him to admit us to the company of the righteous!” (A.Hulusi)

“What cause can we have not to believe in Allah and the truth which has come to us, seeing that we long for our Lord to admit us to the company of the righteous?” (A.Yusuf Ali)

Ve ma lena la nu’minu Billahi ve ma caena minel Hakk again from their speech, Qur’an gives us these words. ““Why should we not believe in that which has come to us from Allah?” And their intentions follow this sentence. “Why shouldn’t we believe?

ve natme’u en yudhilena Rabbuna me’al kavmisSalihiyn seeing that we long for our Lord to admit us to the company of the righteous. This is the intention. We have no insistance over to be counted amont a specific group. Why we convert to christianism in the first place, because hakk is here. So if Hakk is here now, we also want to be among the believers and righteous. We believe this happenings purpose is this. If it’s not, if for any reason the purpose of Hakk is gone, we begin out search for Hakk and be there. As in we don’t claim “Hakk is with us.” We say, “We are with Hakk, we adjust ourselves accordingly. Wherever we see the truth we follow it there. Our membership is at Hakk, not to a name, not to a pattern, not the a title, not to a cliche, not to a label. Our purpose is only and only Hakk.

This is important. Here Qur’an informs us with these verses, only membership of believers, only lead we should follow is hakk, the truth.

85-) Fe esabehumullahu Bi ma kalu cennatin tecriy min tahtihel enharu halidiyne fiyha* ve zalike cezaul muhsiniyn;

 And for this Allah rewarded them with Paradises underneath which rivers flow, where they will abide eternally… Such is the recompense for the doers of good! (The recompense/result/consequence of good is good). (A.Hulusi)

And for this their prayer hath Allah rewarded them with Gardens, with rivers flowing underneath,- their eternal home. Such is the recompense of those who do good. (A.Yusuf Ali)

Fe esabehumullahu Bi ma kalu cennatin tecriy min tahtihel enharu halidiyne fiyha Their words, their speech of being among the Hakk believers, this mentality that liked by Allah, Allah promise them this. What is Allah’s promise? And for this Allah rewarded them with Paradises underneath which rivers flow, where they will abide eternally. They have been rewarded, Qur’an says. Fe esabehumullahu Bi ma kalu verse is clear as day in its words. They are rewarded. halidiyne fiyha where they will abide eternally.

ve zalike cezaul muhsiniyn Such is the recompense of those who do good. It can also be translated as recompense of the good. Only good people in nature can do good deeds. So, such is the recompense of the good.

86-) Velleziyne keferu ve kezzebu Bi ayatina ulaike ashabul cehiym;

But those who deny the knowledge of the reality and Our signs (the manifestations of the Names), they are the companions of hell! (A.Hulusi)

But those who reject Faith and belive Our Signs,- they shall be companions of Hell-fire. (A.Yusuf Ali)

Velleziyne keferu ve kezzebu Bi ayatina But those who reject Faith and belive Our Signs,

Qur’an works on both angles. Muspet and menfi come one after each other. Good example following the bad or vice versa, blessing and wrath, heaven and hell; they can all be seen from a single frame. That’s how you can make a sound decision, this double angled vision is for our decision. Qur’an works like this. That’s why the frame shows us the second scenario here, we gaze upon the bad now.

Velleziyne keferu ve kezzebu Bi ayatina But those who reject Faith and belive Our Signs, ulaike ashabul cehiym they shall be companions of Hellfire.

Here the passage ends. A new passage opens in front of us. But a new passage doesn’t necessarily means a new topic, unrelated altogether. Qur’ans miracle is in its presentation. It’s knowledge carries a perfect balance in its style. All sentences, all verses, all passages and chapters have perfect balance within. There are countless cross references, direct references, parallel references in all kinds of intricate forms. That’s why it’s a miracle speech. And now we continue this miracle speech with this verse.

87-) Ya eyyuhelleziyne amenu la tuharrimu tayyibati ma ehallAllahu lekum ve la ta’tedu* innAllahe le yuhibbul mu’tediyn;

O believers!… Do not forbid the pure provisions, which Allah made lawful to you, and do not transgress (by making unlawful what has been made lawful)! Indeed, Allah does not like the transgressors. (A.Hulusi)

O ye who believe! make not unlawful the good things which Allah hath made lawful for you, but commit no excess: for Allah loveth not those given to excess. (A.Yusuf Ali)

Ya eyyuhelleziyne amenu O believers!… Or like I mentioned in my previous translations, O you have the claims of being a believer, if you are honest in your claims and wish to prove it la tuharrimu tayyibati ma ehallAllahu lekum ve la ta’tedu Do not forbid the pure provisions, which Allah made lawful to you, and do not transgress.

At first glance, it may seem irrelevant with the previous passage. But look closely and focus. There’s a subtle but obvious connection. Previous passage was mentioning the christians who follow the Hakk and submit themselves the truth. Of course this also carries the reference of history from those days to here. But a contradiction also here for us to notice. Because these groups also belong to christianic agonism.

In Christianism mostly, religion experts, monks, priest and nuns; they own a specific class in society and they choose a path of agony, restricting themselves from several things Allah give permission of is a way to reach Allah. They thing the path of pain is a way to reach enlightenment. By banning themselves from licensed pleasures they try to reach the creator. More painfully they advice these to humanity as well, sometimes by force. For example, don’t get married if you want to get close to Allah. Don’t drink, eat, sleep if you want to reach Allah. Don’t talk to anyone, find a cave and live within.

In Anatolia you may find countless deserted caves that were used by these Christian self-agonizers. First christians were following this path in many occasions. So many cities had marks. From Alexandia to Amasia, you may still come across a deserted cave or buildings used as agonyhouses by these individuals.

So naturally Qur’an objects this. Qur’an says this. O believers; la tuharrimu tayyibati ma ehallAllahu lekum Do not forbid the pure provisions, which Allah made lawful to you. Don’t pull yourselves back from the things that Allah made lawful to you. Don’t forbid yourselves from clean and beautiful things.

We may see similar trends in Islam history especially in Rasulallah’s life in Madina. Many records show similar incidents. Groups including Osman bin Maznun, Caliph Ali, Abu Zer-i Gifari, Selam-ı Farisi and some others.

They also envied a lifestyle like this. One day they promised themselves, without consulting Rasulallah. They thought they know better and swore an oath not to eat meat anymore. More than that, they swore to leave their families, g oto a cave outside the city and try to get close to Allah by making prays and fastings day and night. Of course this news reached to Rasulallah and he summoned them, scolded them harshly and said;

– Innemen kablekum sheddedu ala en fusihim ve sheddedallahu aleyhim.

“Many communities before you tried to make things harder for themselves. Allah looked at them and make things even harder for them.” So don’t do anything unnecessary, so to speak.

“I do fasting, but sometimes I also may not. There are times I choose not to. I pray to Allah, worship Allah but I’m also with my family. I am close to my children. I too eat meat. So you consider me not a good example then? Whom do you take as your example? I am in front of you with my life yet you try to do things I wouldn’t do. You try to do things Allah hasn’t ordered.”

I mentioned above, overstepping the unity, as in “What harm could come from believing more, isn’t this better?” You cannot say that. You cannot say, “More is good.” on this matter. Hulul in actions, overstepping in actions. Don’t undermine your faiths with actions you cannot handle.

What happens then? You stuck in a terrible destruction. At first you feel like these actions make you closer to Allah. After a while you reach to a point where you cannot handle all these but you cannot give up either. Because it may seem disrespectful. You show yourself to public or seen by them as you are now so you cannot back up. Since the things in your past cannot be done in your future, this leads you to act with hypocracy. You then entitle yourself as hypocrite unintentionally. At last you begin to do things you won’t normally do and go beyond that and do worse, you fall into sin territory.

So why would anyone wants to take the title of hypocrite knowingly when the legit and licenced is already there for the taking?

Allah who knows human nature better than anything, cuts the line withot it begins. That’s why Qur’an says, “We haven’t ordered a spiritual class.” Remember the verse, “They invented their rules and they didn’t follow them.” This is the best explanation for this situation, isn’t it? They create first, invent some rules. Then; they choose not to follow them. You are the ones who invent it, at least follow your own rules. But they cannot.

They can’t because human nature is not suited for that. Allah put veins to human nature. Desire is a vein, lust is a vein, pleasure, sustenance is a vein. So these are the reactions, conclusions of these veins. You cannot deny them.

Religion, puts them in a line. It channels you to do these in legitimate borders. It never orders you to give them up completely. There’s a desire in life for life. This is a vein. If joy of life hasn’t been put in human nature, earth would have been a dungeon for people. People can never be attracted to other people. That’s why you shouldn’t try to cut these veins. What should you do then? Keep them open and flowing but rightfully. Without getting them infected. This verse which deny agonism also catches this contraversy.

Tayyibat. It includes everything clean and healthy according to verse. Habisat as the opposite includes all things bad and filthy.

That reminds me an interesting example. From Islamic records, prophethood times, this incident clarifies everything for us.

A clan came to Rasulallah to declare their submission, their faiths to Allah. An arabic tribe. But that tribe had a feature. They weren’t eating the hearts of the animal they cut. They declared them forbidden among themselves. They thought it may bring bad luck and consider this a situation of faith.

Do you know what did Rasulallah say to them? “As long as you don’t eat hearts, your faiths won’t be valid.” Very interesting, some might ask what is the connection of eating hearts and faith. In practical ways; none, nothing, there’s no connection. They are the ones who mix these two different concepts to each other to begin with. Rasulallah’s words set the terms to fix this false assumption altogether. It’s to remind them who is the real right to say the last word, is it you or Allah. This is important. Allah hasn’t said a filthy or dirty about a specific thing, so what gives you the right to say otherwise? Who gives you the power to declare this thing ugly, bad or forbidden? Only Allah has the final decision about a creation. Classification of material is Allah’s territory so one shouldn’t use this power of Allah unjustly. This is a form of shirq.

..men harrame ziynetellahilletiy ahrece li ibadiHI.. Araf/32 says this in Qur’an. Who banishes the blessings Allah created for His worshippers? An interesting expression, right? Who has the authority to put restrictions on blessings, sustenances, provisions which Allah gave to humanity? Forbidding good and clean things to people. Who has this right? Qur’an classifies these people as self claimed Rabbs beside Allah. That’s why Adiy Bin Hatem had objected it.

-But o Rasulallah, we didn’t bow down to our priests, we didn’t take them as Rabb, we didn’t worshipped them.”

Rasulallah answered, “No, it’s not like that. You haven’t understood it. The verse says this. ..ahbarehum ve ruhbanehum erbaben min dunillah… Tevbe/31 Yes, they took their rabbis, priests, their religion experts as Rabbs beside Allah.

This dialogue happened for this verse, between Adiy Bin Hatem and Rasulallah. Rasulallah says, “Haven’t you accept what they called good, good and what they call sin, bad? Weren’t those people the ones who set the right and wrong for you? This is the exact definition of taking them as Rabbs. This is a balanced approach which we mostly ignore or forget.

ve la ta’tedu. innAllahe le yuhibbul mu’tediyn; It’s only natural the verse ends with this sentence. but commit no excess: for Allah doesn’t love transgressors.

88-) Ve kulu mimma razekakumullahu halalen tayyiba* vettekullahelleziy entum Bihi mu’minun;

Eat of the lawful and good things Allah has provided for you… Protect yourselves from Allah, whom you believe is the essential reality of your being with His Names. (A.Hulusi)

Eat of the things which Allah hath provided for you, lawful and good; but fear Allah, in Whom ye believe. (A.Yusuf Ali)

Ve kulu mimma razekakumullahu halalen tayyiba* Eat of the things which Allah has provided for you, lawful and good; vettekullahelleziy entum Bihi mu’minun; but fear Allah, in Whom you believe.

In my earlier explanation I mentioned transgressing or outright rejecting Allah’s authority of setting and classification. So here we see the words, “Fear Allah, be respectful to Allah.” If you want to be respectful to Allah whom you show faith, then don’t transgress the boundries and don’t try to take over Allah’s classification authority. Because if you do, you become one of those transgressors.

89-) La yuahizukumullahu Billagvi fiy eymanikum ve lakin yuahizukum Bima ‘akkadtumul eyman* fekeffaratuhu it’amu ashereti mesakiyne min evseti ma tut’imune ehliykum ev kisvetuhum ev tahriyru rakabetin, femen lem yecid fesiyamu selaseti eyyam* zalike keffaretu eymanikum iza haleftum* vahfezu eymanekum* kezalike yubeyyinullahu lekum ayatiHI leallekum teshkurun;

Allah will not hold you responsible for oaths you make thoughtlessly! But you are responsible for the oaths you make intentionally and consciously! The expiation for breaking an oath made consciously is feeding or clothing ten needy people, or freeing one slave! Whoever lacks the means to do this should fast for three days. This is the expiation for breaking your oaths! Keep your oaths… Thus does Allah explain His signs to you, so that you evaluate. (A.Hulusi)

Allah will not call you to account for what is void in your oaths, but He will call you to account for your deliberate oaths: for expiation, feed ten indigent persons, on a scale of the average for the food of your families; or clothe them; or give a slave his freedom. If that is beyond your means, fast for three days. That is the expiation for the oaths ye have sworn. But keep to your oaths. Thus doth Allah make clear to you His signs, that ye may be grateful. (A.Yusuf Ali)

La yuahizukumullahu Billagvi fiy eymanikum A new passage has been entered by Qur’an. A passage about oaths and it says this Allah will not hold you responsible for oaths you make thoughtlessly! ve lakin yuahizukum Bima ‘akkadtumul eyman But you are responsible for the oaths you make intentionally and consciously!

Explanation comes with translation on this one. There’s also a close connection between this passage and the previous one. People cannot turn good to sin by giving oath. As I mentioned before Osman bin Maz’un and his friends had sweared on not to eat meat, to seperate from their family and to live on mountain. So even with an oath you don’t have the power to turn something clean and good for you to sin. You have to break that oath. So if you ask how can we break this oath, Qur’an explains it here.

This verse has two sides, in special it’s the way to break an oath but in general perspective it’s that all oaths, all promises given to Allah shall put a responsibility over people. You swear in the name of Allah, and you expect not to be counted responsible. That won’t happen. Because giving and oath is like talking for Allah; talking for Allah is a bone chilling situation. Qur’an warns us to stop there. You speak for Allah, you give Allah as your witness. That shouldn’t be so simple.

Why? To maintain the sensitivity between Allah and that person. This is the problem. This is all about maintaining the seriousness of this relation. Our Rabb doesn’t want us to break this line.

At this point the speech comes to oaths, as we studied 224 and 225th verses of Al-Baqarah we saw the depths of giving oaths. That’s why I don’t need to go deep on law aspect here. But I want to make a clear picture with this passage and the situation of Osman Bin Maz’un that I mentioned before. This is a reference for all true believers that they should maintatin their relations with Allah and not to carry this connection to some tinier and flimsy platform.

fekeffaratuhu it’amu ashereti mesakiyne min evseti ma tut’imune ehliykum The expiation for breaking an oath made consciously is feeding or clothing ten needy people. With the measures of what you give to your own family of course. That’s why all penances in Qur’an, all penances regarding feding or clothing poors, also fitre alms in Ramadan and all other alms, what is the mesaure of all these, this is the answer to all true believers, the measure is what you eat.

What you eat… Because it’s relative. Everyone eat by their live standards. So, you should give your alms and penances based on your life standards. If you live first class but when it comes to giving alms and helping poors suddenly you turn into third class, that won’t be right. It’s not ethical. That’s why it is said the average of what your family eat. Qur’an offers here to establish an average alms for you in case of a need arises to break a vow.

ev kisvetuhum Or clothing. It’s not just feeding the poor, we have an alternative here. Clothing the poor. ev tahriyru rakabetin or set a person free. This part is about the slavery institution which Qur’an hadn’t cut right awayon its arrival but widen the process through time. This is one of many ways to finish slavery. Qur’an spreads the process through years, centuries even, but it also prevents it to turn into a social scar.

I should also talk about vow situation. Vows and oaths are two parts.

1-Vows make in the name of Allah.

2-Vows make in other names beside Allah.

Vows make to something beside Allah has no place in our religion. It’s not valid or admissible whatever that name may be. Your honor, your pride something else, by religion it isn’t counted as an oath. But by ethical or traditions, it may be a part of that community so it might have a place in society. But by faith, a vow without counting Allah in isn’t a vow. It’s not true or right either. And since oaths are problems about faith, giving an oath to bind you to an earthly situation isn’t true altogether.

Vow means right. Figuratively it can also be used as right hand. Using the right hand for greeting has a weight here. Every vow is a contract. That’s why when you vow, you make a contract with Allah. So naturally you cannot give an oath or say a vow in the name of something else. It’s like you cannot give sacrifice to someone beside Allah, vows fall into the same territory. If it is, it has no value in religion.

So, what about the  vows made in the name of Allah. They divided into 3 parts within themselves.

1-Oaths that don’t require anything as penance which we mentioned at the beginning of this verse. There are some oaths that can be used figuratively, as speeches of habit. You may tell things like, “I swear, it was just like that.” “I swear, this happened.” These are the types of oath that don’t hold any weight.

2- Oaths that require penance. Certain vows which bound the people in future. If an oath is given to Allah verbally regarding something in future, this oath needs a penance in case of breaking it. Naturally if you fulfill the oath to its goal, no penance is required. But it should be legit in first place, as in you cannot swear on restricting yourself from good. In this case you must break it immediately and give penance. Otherwise there might be oaths to encourage yourselves which there’s no harm from them.

A sacrificial promise is an oath in this sense. Sacrificial promise is literally a vow so like all vows it should be fulfilled. Not because it’s a worshipping act, but because it’s a promise in nature. Since you give this promise to Allah, you should definitely fulfill it. If you promise Allah for a sacrifice, you should give that sacrifice in order to maintain a healthy connection with Allah.

3-Last oath type is the one we call false oaths. In Islamic law it’s called yemin-i gamus. There’s no penance for that. It’s a sin so heavy, you cannot save yourselves by just penance. Perjury is a sin and crime. That’s why just penance and repetance are not ways to ease this situation.

Of course like all sins, the door of repetance is open. But like all things every repetances have conditions. If there’s a gain from that false oath or perjury, that gain should be given away, if a harm happens by it, that harm should be eliminated. This is the condition of it, otherwise repetance is not an option to relieve your weight of sin.

femen lem yecid fesiyamu selaseti eyyamin Those who cannot find it shall fast for three days. It was counted above, you feed, you cloth or you set free. But there might be people who haven’t got that kind of power, they should do fasting for three days for penance. Ibn Mesut read this expression with this foot note, fesiyamu selaseti eyyamin…

selaseti eyyamin mutetabiatin as in three days in a row. This is an explanation for translation. And this translation is Ibn Mesut’s own Mushaf. There are people who accepts both the translation and the explanation of Ibn Mesut’s Mushaf, but there are some other who read the translation but think differently for the explanation. But many exprerts like Imam Azam Abu Caniph accepted this particular explanation and support this three days of fasting in one.

zalike keffaretu eymanikum iza haleftum there are the penances of those oaths you break. Penalties of broken vows. vahfezu eymanekum so fullfill your oaths, and if you swear an oath that you cannot keep, you should do these penances in return. Do this so you have an integrity at Allah’s floor. Don’t start a thing by counting Allah in and then pull yourselves back because of your laziness or fears, don’t use Allah’s name as a mere tool.

kezalike yubeyyinullahu lekum ayatiHI leallekum teshkurun; Thus does Allah explain His signs to you, so that you evaluate. Like I said, you cannot swear an oath on a name other than Allah. You shouldn’t forget that. The binding of an oath both morally and religiously is the name of Allah. And now Qur’an continues to a new passage.

90-) Ya eyyuhelleziyne amenu innemel hamru vel meysiru vel’ensabu vel’ezlamu ricsun min amelisheytani fectenibuhu leallekum tuflihun;

O believers… Intoxicants, gambling, objects of idolatry and divining arrows (fortune telling) are things of satanic abomination! Avoid them so that you may attain emancipation. (A.Hulusi)

O ye who believe! Intoxicants and gambling, (dedication of) stones, and (divination by) arrows, are an abomination,- of Satan’s handwork: Eschew such (abomination), that ye may prosper. (A.Yusuf Ali)

Ya eyyuhelleziyne amenu O believers.. innemel hamru vel meysiru vel’ensabu vel’ezlamu ricsun min amelisheytani Intoxicants, gambling, objects of idolatry and divining arrows of fortune telling are things of satanic abomination!

Yes, dear friends. What is the connection of this passage with previous one? Previous passage had a different topic, a group among christians; Qur’an wanted us to pay attention to their conflictions. They were forbidding themselves from good things like sins but they were also drinking wine like it’s an act of worshipping. That’s not going to work, Qur’an presents a basic logic here, it’s this. If you make something good as sin for yourselves, you may also make a sin like it’s a good thing for you too. That’s how someone mix the lines. That’s how Christians go astray.

Marriage one of the most clean and good things of life, and they put restrictions on that, they forbid themselves from marriage but then you will go and drink alcohol which is forbidden by Allah and you will do that as an act of worshipping. You will make that as an act of faith. This is the mixed lines. Forbidden goods and blessed sins.

Here the verse mentions meysir or gamble as we know it. All kinds of luck games where you may gain or lose something. It’s not the game itself though. It’s the consequence that makes a game, gamble. If a game leads to an end where lies a sin, that game is gambling and it’s forbidden. If not, then it’s not gambling, it’s just a game. It may be put some restrictions if it may lead to a similar end but forbidding directly is out of question here.

We also see ensab in verse. What is ensab, it’s actually an altar. The stone where the sacrifices been made for idols. The stone where the sacrificial rituals been made. But here we should take this meaning more figurative than literal. It’s making a sacrifice something or someone other than Allah. Forbidden naturally.

So you might say, we make sacrifices when we start building homes or when we finally get together with people we love, what about them? If these sacrifices have been made in the name of Allah, it’s legit. Because it has the nature of shukr, a thank you. But if the sacrifice has been made in the name of that building or person, this officialy enters the acts of heathens for sure. All those sacrifices we see around have been made as a gratitude to Allah.

I mentioned alcohols restriction process before in various verses. This verse is the last of that restriction process. It was a three verses situation as you remember. First restriction came by the form of Al-Baqarah/219. What was it saying?

Yes’eluneke anil hamri vel meysir* kul fiyhima ismun kebiyrun ve menafi’u linNas Baqarah/219

“They ask you about booze, things that intoxicate them, and gambling. Say; “Both things carry benefits for humans.” It’s true. Alcohol business was a strong one in those era many families were gaining a lot of money from it. There were benefits for sure. But the verse also continues “ But there are evils for them too.” Qur’an chose a delicate path here and the restriction process progressed step by step. This is the proof of Qur’ans caring for humanities inner and social situations. This is also the proof of Allah’s compassion.

Second restriction came by the form of Nisa/43. ..la takrebusSalate ve entum sukara.. This verse arrived to make a point for a situation. An imam had lead a pray while intoxicated and that’s when the restriction was widened.

Third and last verse on this subject is this. That’s why Mother Aisha says;

“If alcohol was restricted by the first verse, the community of Muhammad wouldn’t be able to handle it.” That’s why we see Allah’s compassion and understanding to humanity. It also sheds some light on our behaviours and how we should handle a similar situation.

fectenibuhu leallekum tuflihun; Avoid them so that you may attain emancipation. Permanent happiness. Not just a temporary joy of earthly life. Felah is the name of happiness both in this world and the next.

 91-) Innema yuriydusheytanu en yuki’a beynekumul adavete vel bagdae fiyl hamri vel meysiri ve yesuddekum an zikrillahi ve anisSalati, fehel entum muntehun;

 Satan seeks to sow animosity and hatred among you by means of intoxicants and gambling, and to keep you from the remembrance of Allah and from salat… Will you then desist? (A.Hulusi)

Satan’s plan is (but) to excite enmity and hatred between you, with intoxicants and gambling, and hinder you from the remembrance of Allah, and from prayer: will ye not then abstain? (A.Yusuf Ali)

Innema yuriydusheytanu en yuki’a beynekumul adavete vel bagdae fiyl hamri vel meysir As we see here again, Qur’an is a book of persuation. Allah doesn’t order people, Allah persuades the true path. We see it in this verse too. The reason of previous restriction is explained here.

Satan seeks to sow animosity and hatred among you by means of intoxicants and gambling, ve yesuddekum an zikrillahi ve anisSalati and to keep you from the remembrance of Allah and from salat.

You see it, aren’t you? Allah convinces you. Qur’ans history is a persuation history. Even Allah chooses this path to persuade people, we should also follow this path when we deliver Qur’an to other people. This is the way of Allah. Here we see examples of those harmful things we have been restricted with. The message is sent to peoples reasons, minds. Allah doesn’t say, “I forbid them, so they are forbidden.” He says, “I forbid them because of these things, I don’t have anything to gain from that, it’s forbidden because of you. If you use your heads, you forbid them to yourselves as well.”

But if you do this because you bow down to your desires, I should restrict them for your own protection. This order should be a veil in front of your weaknesses so that you won’t work to harm yourself, humanity. Don’t act against yourselves. Don’t sign your own execution. Qur’an says this here. The problem is explained.

fehel entum muntehun Will you then desist?

After the arrival of this verse, first community declared their final decisions. They said, “We gave up.” That’s that. It is said that after this decision the streets of Madina was like a river made byh alcohol. All kegs were broken. It was like, they were carrying all those big containers and broke them with joy. Because they were prepared they were convinced. This was the final hit of a long preparation process.

92-) Ve etiy’ullahe ve etiy’ur Rasule vahzeru* fein tevelleytum fa’lemu ennema ala Rasulinel belagul mubiyn;

Obey Allah, obey the Rasul and beware! If you turn away, know well (the responsibility) upon Our Rasul is only clear notification. (A.Hulusi)

Obey Allah, and obey the Messenger, and beware (of evil): if ye do turn back, know ye that it is Our Messenger’s duty to proclaim (the message) in the clearest manner. (A.Yusuf Ali)

Ve etiy’ullahe ve etiy’ur Rasule vahzeru Obey Allah, obey the Rasul and beware! fein tevelleytum fa’lemu ennema ala Rasulinel belagul mubiyn If you turn away, know well the responsibility upon Our Rasul is only clear notification.

From this verses speech style we understand that these advises aren’t just for Muslims but Christians as well. It’s a possibility. Verses indicates that Rasulallah cannot or should not force anyone to declare his faith. inel belag Only declaration. That’s why we should take this message like this. Rasulallah had no right or obligation to force anyone to faith, his only responsibility was notification, so we should follow the same path. Because you cannot force faith to anyone. That’s hypocracy. You cannot be a believer by force, but you can very well be a hypocrite. That’s the reason why Qur’an chooses the path of persuation.

93-) Leyse alelleziyne amenu ve amilus salihati cunahun fiyma ta’imu iza mettekav ve amenu ve amilus salihati summettekav ve amenu summettekav ve ahsenu* vAllahu yuhibbul muhsiniyn;

 If those who believe and practice the requirements of their faith continue to protect themselves, they will reach (a higher state of) faith and engage in practices pertaining to it… Then, protecting themselves with this understanding they will reach an even higher understanding of faith… With this understanding and as a result of their faith they will protect themselves accordingly… Continuing to protect themselves at this level of understanding will enable them to attain goodness (the station of observation)… Allah loves the doers of good. (A.Hulusi)

On those who believe and do deeds of righteousness there is no blame for what they ate (in the past), when they guard themselves from evil, and believe, and do deeds of righteousness,- then again, guard themselves from evil and believe,- then again, guard themselves from evil and do good. For Allah loveth those who do good. (A.Yusuf Ali)

Leyse alelleziyne amenu ve amilus salihati cunahun fiyma ta’imu iza mettekav ve amenu ve amilus salihati On those who believe and do deeds of righteousness there is no blame for what they ate (in the past), when they guard themselves from evil, and believe, and do deeds of righteousness.

This is an excellent explanation indeed. As long as you keep doing good deeds and believe. So this is the way of proving your faith. Good deeds. As long as you keep doing good deeds in the name of Allah, you won’t be hold responsible for your past actions.

summettekav ve amenu summettekav ve ahsenu* vAllahu yuhibbul muhsiniyn Continuing to protect themselves at this level of understanding will enable them to attain goodness.  vAllahu yuhibbul muhsiniyn; Allah loves the doers of good.

This is the reference for people who commit those crimes and sins we read above. It is said that what’s past is past. Allah won’t hold your responsible if you keep believing and doing good deeds. But if you deliberately do something to rebel against Allah, you will indeeds be responsible, we also understand this expression from this verse.

94-) Ya eyyuhelleziyne amenu le yebluvennekumullahu Bishey’in minas saydi tenaluhu eydiykum ve rimahukum liya’lemAllahu men yehafuHU Bil gayb* femeni’teda ba’de zalike felehu azabun eliym;

 O believers… Allah will try you with something of the game that you hunt with your spears so that it may become evident who fears Him, their unknown (which is unperceivable by them)! And whoever transgresses after this, there is a painful suffering for him. (A.Hulusi)

O ye who believe! Allah doth but make a trial of you in a little matter of game well within reach of your hands and your lances, that He may test who feareth Him unseen: any who transgress thereafter, will have a grievous penalty. (A.Yusuf Ali)

Ya eyyuhelleziyne amenu le yebluvennekumullahu Bishey’in minas saydi tenaluhu eydiykum ve rimahukum liya’lemAllahu men yehafuHU Bil gayb O you who believe! Allah does but make a trial of you in a little matter of game well within reach of your hands and your lances, that He may test who fears Him unseen:

We now entered a new passage. This passage is about hunting. Allah will test you by hunting restrictions. What is the relevance with the passage above? Interesting. A person cannot evaluate every restriction based on its benefit or harm. There are some restrictions that are here to test you. If you come across a restriction which you cannot comprehend or understand its reason-consequence relation, put that on the restriction class of testing you. That’s how I do most of things too.

This is the connection between this passage and previous one. Allah puts restrictions many of them are for a reason but there’s another category among them. That class is testing restrictions. A restriction type which doesn’t have any seen connection to a harm, no reason whatsoever but there to test humans, it’s to evaluate humans faiths. This is the peak of Allah-human relations. If your respect to Allah is at its high point, you might say, “I don’t like what you don’t like, my Rabb.” Or something like, “You don’t like this act, O Rabb. So I don’t like it either then. Why? Because of my love to you. Because I fear of upsetting you. I don’t like that thing because I don’t want to harm your love.” That’s it. We are tested to see if we can say this. Or the verse says we are tested for this. Moving on.

Actually this shows all restrictions are based on some legit reasons. It may not seem an act of forbidden at first. But Allah puts it there to test you. These type is mostly limited though. Like hunting restrictions. We will see it now.

femeni’teda ba’de zalike felehu azabun eliym; And whoever transgresses after this, there is a painful suffering for him.

95-) Ya eyyuhelleziyne amenu la taktulus sayde ve entum hurum* ve men katelehu minkum muteammiden fecezaun mislu ma katele minen ne’ami yahkumu Bihi zeva adlin minkum hedyen baligal ka’beti ev keffaretun ta’amu mesakiyne ev adlu zalike siyamen liyezuka vebale emrih* afAllahu amma selef* ve men ade feyentekimullahu minh* vAllahu Aziyzun zuntikam;

O believers… Do not hunt while you are in ihram (attire worn by the pilgrim to represent a state he enters, where he refrains from worldly activities and turns wholeheartedly to Allah)… Whoever intentionally kills game, the compensation is a sacrifice to be delivered to the Kaba, equivalent to the game that is killed, judged by two just men among you… Or in expiation, to feed the needy, or do the equivalent of that in fasting, so he may taste the consequence of his deeds… Allah has forgiven what is past… But whoever relapses, Allah will enforce the consequences of his deeds! Allah is the Aziz, the Zuntaqim (severely enforces the consequences of an action). (A.Hulusi)

O ye who believe! Kill not game while in the sacred precincts or in state of pilgrimage. If any of you doth so intentionally, the compensation is an offering, brought to the Kaaba, of a domestic animal equivalent to the one he killed, as adjudged by two just men among you; or by way of atonement, the feeding of the indigent; or its equivalent in fasts: that he may taste of the penalty of his deed. Allah forgives what is past: for repetition Allah will punish him. For Allah is Exalted, and Lord of Retribution. (A.Yusuf Ali)

Ya eyyuhelleziyne amenu O believers… Passage continues la taktulus sayde ve entum hurum Don’t kill any game while in the sacred precincts or in state of pilgrimage.

Content of this restriction is understood here. This restriction is for Mecca and its vicinity declared natural grounds and this restriction is put to honor the land. As you know, you call millions of people on earth to Abraham’s call. That’s your message to those millions. Be respectful to these lands you arrived. Don’t destroy any living being, its natural plant life. This is a natural call. But also carries enough motive.

Verse takes attention to land-human connecntion. Don’t destroy the lands you are on. Use it humanely. Don’t disrupt the nature of the land.

This land is dedicated to Prophet Abraham the father of unity faith. It’s not some common land. You are on the lands of Abraham. You are in Mecca. Abraham’s farm. You are his guest. Can you destroy the lands of your host? Would you kill the animals of a farm you are invited?

No, don’t do that. You are a guest of Abraham, a guest of Allah. Because Abraham’s call is Allah’s call. Allah had ordered him to do this call. So in fact you are a guest of Allah and these lands are under the protection of Allah. Abraham might be dead but Allah is eternal. Don’t insult Abraham’s legacy. Don’t destroy or kill here. Be respectful to it. This restriction is for game animals only, for hunting. It’s not about insects as the verse clearly say.

ve men katelehu minkum muteammiden Whoever intentionally kills game, fecezaun mislu ma katele minen ne’ami yahkumu Bihi zeva adlin minkum hedyen baligal ka’beti the compensation is a sacrifice to be delivered to the Kaba, equivalent to the game that is killed, judged by two just men among you. So this is the penance of action. You should deliver an animal in equal valueand two fair witnesses should see and decide for you. This penance is set to prevent further actions.

But even with this penance, the living beings there is totally destroyed. Think about it, what would it look like if this penance hadn’t been set? Back then, removing a stone in haram district to somewhere outside the zone hadn’t been lookes well, let alone touching it. Because these stones witnessed the arrival of revelations. So let the stones be there as witnesses.

This gives the person a sense of curiosity but also gives you a great sensation of sacrecy. This is the gift of this land for people. In this sense, it’s all about opportunities and consciences of believers. The amount in the verse, it isn’t mentioned, the amount of animal you should bring to Kaaba. Not a single explanation of this situation both in Qur’an and in any hadiths.

ev keffaretun ta’amu mesakiyne ev adlu zalike siyamen or by way of atonement, the feeding of the indigent, the poor; or fasting.

liyezuka vebale emrih* Why it is ordered to do so? The explanation for persuation arrived here. So that the person shall feel the weight of his actions. People should feel it in their hearts. afAllahu amma selef Allah erases history.

I remembered Halit bin Velid’s story here. After a long period of hostility, Halid comes to Rasulallah with his friends Abr Ibnul As and Osman bin Talha. He enters the place of Rasulallah and converts to Islam. He converted but his concerns didn’t go away. He was still anxious.

After Rasulallah helped him on his conversion and congratulated him, he asked of his sadness.

 “O Rasulallah, I had done many bad things against Islam. I caused a lot of trouble. (The reason of defeat in Uhud Battle was Halid’s leadership) How can I repay all that?”

This was Rasulallah’s answer there. “El Islam yecib bima kablehe”

Islam wipes clean all things before it.

After Halid heard that, his eyes shined brightly. I remembered that story here when I read the expression afAllahu amma selef Allah erases history.

ve men ade feyentekimullahu minh But whoever relapses, Allah will enforce the consequences of his deeds! vAllahu Aziyzun zuntikam; For Allah is the Aziz, Most Honorable and the Zuntaqim, Lord of Retribution.

96-) Uhille lekum saydul bahri ve ta’amuhu meta’an lekum ve lisseyyareti, ve hurrime aleykum saydul berri ma dumtum huruma* vettekullahelleziy ileyHI tuhsherun;

It has been made lawful for you to hunt and eat the fish of the sea as benefit for you and travelers… But forbidden to you is hunting on land while you are in ihram! Protect yourselves from Allah; unto Him you will be gathered. (A.Hulusi)

Lawful to you is the pursuit of water-game and its use for food,- for the benefit of yourselves and those who travel; but forbidden is the pursuit of land-game;- as long as ye are in the sacred precincts or in state of pilgrimage. And fear Allah, to Whom ye shall be gathered back. (A.Yusuf Ali)

Uhille lekum saydul bahri ve ta’amuhu It has been made lawful for you to hunt and eat the fish of the sea as benefit for you and travelers.

Zemahsheri translates this section as sustaining yourselves. This ve ta’amuhu has this meaning in literal form. But there’s a second opinion. Taberi, Razi, Kurtubi and many other translators choose this second form. Food of the sea. By that it contains all lives above and below water, even the ones on shore. Both opinions are valid and verse supports all forms for this.

meta’an lekum ve lisseyyareti, for the benefit of yourselves and those who travel ve hurrime aleykum saydul berri ma dumtum huruma* But forbidden to you is hunting on land while you are in ihram! So even in state of pilgrimage Qur’an doesn’t forbid you from sea hunts. vettekullahelleziy ileyHI tuhsherun Protect yourselves from Allah; unto Him you will be gathered.

97-) Ce’alellahul Ka’betel Beytel Harame kiyamen lin Nasi veshehrel Harame vel Hedye vel Kalaid* zalike li ta’lemu ennAllahe ya’lemu ma fiys Semavati ve ma fiyl Ardi ve ennAllahe Bi kulli shey’in ‘aliym;

Allah made the Kaba, the Sacred House, the Sacred Month, sacrificial animals and the garlands, a standing place for the people (for the endurance and continuation of people’s faith)… This is so you know that Allah knows what is in the heavens (the station of thought) and the earth (your body), and that Allah is Aleem over all things. (A.Hulusi)

Allah made the Kaaba, the Sacred House, an asylum of security for men, as also the Sacred Months, the animals for offerings, and the garlands that mark them: That ye may know that Allah hath knowledge of what is in the heavens and on earth and that Allah is well acquainted with all things. (A.Yusuf Ali)

Ce’alellahul Ka’betel Beytel Harame kiyamen lin Nasi So a follow up question, why these restrictions? Why forbid normal things in a specific place? Why somethings are forbidden in Hacc? Let’s learn the answer with its motives.

Allah made the Kaba, the Sacred House, the Sacred Month, sacrificial animals and the garlands, a standing place for the people. Ce’alellahul Ka’betel Beytel Harame kiyamen lin Nasi A symbol of stand.

How’s this a symbol of stand? Kaaba is a symbol of judgement days rehearsal. A cubic structure as your know. Most plain and simple building of earth. So what does it symbolize? It represents Abraham’s submission to Allah. “O Rabb. I wanted to build a memorial of my weakness to your grandeur. I dedicated my weakness to stone, my submission to you and my gratitude like this.” You should see it when you look at Kaaba.

Kaaba is also the certificate of submission for Abraham who jump into fire. It’s the signature of Abraham’s unconditional faith written on stone. That’s why every pilgrim when they do their pilgrimage, they write that signature themselves and say, “I too am joining Abraham’s cry that let loose to heavens and I too am crying to you o Rabb.”

veshehrel Harame vel Hedye vel Kalaid* zalike li ta’lemu ennAllahe ya’lemu ma fiys Semavati ve ma fiyl Ardi This is so you know that Allah knows what is in the heavens the station of thought and the earth, ve ennAllahe Bi kulli shey’in ‘aliym and that Allah has knowledge over all things.

98-) I’lemu ennAllahe Shediydul ikabi ve ennAllahe Gafurun Rahiym;

Know that Allah will most certainly enforce the consequences of bad deeds, yet Allah is the Ghafur, the Rahim. (A.Hulusi)

Know ye that Allah is strict in punishment and that Allah is Oft-forgiving, Most Merciful. (A.Yusuf Ali)

I’lemu ennAllahe Shediydul ikabi Know that Allah will most certainly enforce the consequences of bad deeds ve ennAllahe Gafurun Rahiym and that Allah is Oft-forgiving, Most Merciful.

99-) Ma aler Rasuli illel belag* vAllahu ya’lemu ma tubdune ve ma tektumun;

No more is the Rasul bound to do except provide the knowledge (of the reality and its requisites). Allah is aware of both that which you display and that which you conceal. (A.Hulusi)

The Messenger’s duty is but to proclaim (the message). But Allah knoweth all that ye reveal and ye conceal. (A.Yusuf Ali)

Ma aler Rasuli illel belag* There it is again. The Messenger’s duty is but to proclaim the message. vAllahu ya’lemu ma tubdune ve ma tektumun; But Allah knows all that you reveal and you conceal.

100-) Kul la yestevil habiysu vattayyibu velev a’cebeke kesretul habiys* fettekullahe ya ulil elbabi leallekum tuflihun;

Say, “The impure and the pure are not equal in worth… Even though the majority of the impure may appear pleasing to you”… So then, o intelligent ones of deep contemplation who have attained the essence, protect yourselves from Allah so that you may attain emancipation. (A.Hulusi)

Say: “Not equal are things that are bad and things that are good, even though the abundance of the bad may dazzle thee; so fear Allah, O ye that understand; that (so) ye may prosper.” (A.Yusuf Ali)

Kul la yestevil habiysu vattayyibu Say: “Not equal are things that are bad and things that are good, You cannot say good people and bad people are equal in life. There’s no similarities between an good faith and bad faith. Not in both lives velev a’cebeke kesretul habiys* Even though the majority of the impure may appear pleasing to you” Because wicked always finds a way to reproduce but good cannot improve its quantity that easily. fettekullahe ya ulil elbabi leallekum tuflihun; so fear Allah, O you that understand; so that you may prosper.”

May Allah surround us with a faith that lead us to eternal happiness.

“Ve ahiru davana velil hamdulillahi rabbil alemiyn” (Jonah/10) “Praise be to Allah, the Cherisher and Sustainer of the Worlds!” All products of our claims, causes and lives are for Allah and our last word to our Allah is “Hamd”.

“Esselamu aleykum.”

            {{((“Euzü Billahi mineş şeytanir racim”

“BismillahirRahmanirRahıym”

 El Hamdu Lillahi Rabbil’Alemiyn Vesselatü Vesselâmü alâ Resulüna Muhammedin ve alâ alihi ve ashabihi ve etba’ıhi ecmaiyn.

 Rabbişrah liy sadriy;

 Ve yessirliy emriy;

 Vahlül ukdeten min lisaniy;

Yefkahu kavliy; (Tâhâ 25-26-27-28)

 Rabbim, göğsüme genişlik ver, kolaylaştır işimi, düğümü çöz dilimden, ki anlasınlar beni.

 Rabbi edhılniy müdhale sıdkın ve ahricniy muhrace sıdkın vec’al liy min ledünke sultanen nasıyra. (İsra/80)

Rabbim girdiğim yere, girdiğimiz yere, sana, imana, Kur’an a, hakikate sadakatle girdir, çıktığım ve çıktığımız yerden sana, imana, Kur’an a, hakikate sadakatle çıkar ve bize bu sadakati koruyacak bir güç ver ya Rabbi. Amin, amin, ya mu’in..!))}}

Er Rezzâk; her çeşit rızkı daima veren, yarattığı rızkı yarattıklarına daim dağıtan. Re ze kâ kökü, rızk kökü bir vakte mahsus olarak yapılan iyilik demektir. Vakte mahsusluk düşmüş, daha sonra umumi olarak kullanılmış.

Er Rızk ezdişenue (Bir kabile ismi) lehçesinde şükür anlamına gelirmiş. Ne kadar güzel bir şey rızık şükürmüş. Rızk; iyilik ve ikram etmek, hayati ihtiyaçlarını tedarik etmek manasına geliyor. Rızk nafaka servet gelir kendisinden yararlanılan şey vurgusunu taşıyor.

Râzık; düz ismi fail rızık veren demek. Düz ismi fail süreklilik, çeşitlilik ve çokluk hakkında bilgi vermez ama Rezzâk geldimi bu düz ismi fail olmaktan çıkıp mübalağa ile ismi fail olur, süreklilik çeşitlilik ve çokluğa delalet eder. Yani ne demektir? Rızkı sürekli, her çeşidiyle sınırsız veren demektir.

Rızık dört türlüdür; Bedenin rızkı, aklın rızkı, kalbin rızkı, ruhun rızkı.

Bedenin rızkı yiyecek ve içeceklerdir, belki giyeceklerdir. Bu rızkın 2 şartı var helal ve temiz olması. Helal ve temiz olan her yiyecek giyecek içecek bedenin rızkıdır.

Aklın rızkı; Düşünceyi besleyen ilim, irfan hikmet aklın rızkıdır, zihin gıdalarıdır bunlar.

Kalbin rızkı duyguları besler, takva, sevgi, şefkat, merhamet gönül gıdalarıdır.

Ruhun rızkı; ruhu besler. İman, kulluk, îkan, taat, teslimiyet ruhun rızkıdır.

Hz. Aişe öyle diyor; Rızık deyince boğazından geçenler aklına gelenin aklına şaşarım. Nedense bizim de hep boğazımızdan geçenler geliyor aklımıza. Demek ki Hz. Aişe’nin aklına şaştığı bir toplumun içinde yaşıyoruz.

Vahiy rızıktır, Hz. Şuayb’ın ağzından naklediyor Kur’an dinler misiniz?

Kale ya kavmi eraeytüm in küntü alâ beyyinetin min Rabbiy ve razekaniy minhu rizkan hasena. (Hûd/88) buyrun ayete bakın. Diyor ki ey kavmim eraeytüm in küntü alâ beyyinetin min Rabbiy ya ben rabbimden apaçık bir hakikat delili üzere isem, ve razekaniy minhu rizkan hasena ve O beni güzel bir rızıkla rızıklandırmışsa ya?

Sizce ne olabilir Hz. Şuayb’ın beni rabbim güzel bir rızıkla rızıklandırmışsa, her halde bana size vermediği ekmeği bana verdi demek istemiyor burada. Yani siz arpa ile besleniyorsunuz, ben buğdayla falan demek istemiyor herhalde burada. Evet, nübüvvet ve risalet, vahiy. Vahiy güzel rızık diyor burada.

Yine şu ayette geçen hesapsız rızık gıda değildir: ve tuhricül hayye minel meyyiti ve tuhricül meyyite minel hayy. (A. İmran/27) O ölüden diriyi, diriden ölüyü çıkarır değil mi, eyvallah. Burada aslında kasıtta belli, yani adam peygamberimizin sülalesi olur, ölü olur, adam firavunun sülalesinden gelir diri olur. Diriden ölüyü, ölüden diriyi çıkarır. Kenan gibi bir ölüyü Nûh gibi bir diriden çıkaran, Azer gibi bir ölüden de İbrahim gibi bir diriyi çıkarır mı? Çıkarır, çıkardı mı? Çıkardı.

ve terzüku men teşâu Bi ğayri hisab ve O dileyen kimseyi sesapsız bir rızıkla rızıklandırmayı diler. Buradaki rızık ta sadece boğazdan geçen değildir, çünkü ayetin bağlamı boğazdan geçenler değildir.

Bedenin rızkı suyla, yağmurla ilişkili, ya Ruhun rızkı neyle ilişkili? Yeryüzü için yağmur ne ise yürek içinde vahiy odur. Yağmur gökten, vahiy arştan inen yağmurdur. Onun için çöle dönmüş gönüller göle dönsün istiyorsa insan vahyin altına gönlünü tutmak zorunda.

Rızık yetesiye yaratılır fakat insanlar onu adil paylaşmazlar. Açlık insanlar yüzündendir açlık Allah yüzünden değildir. Çünkü Mevlâ yarattığı kulun verir rızkın koymaz naçar. Vahyin inşa ettiği akla göre rızık evrenseldir. Kapitalizm bunun tersini söyler, rızık yetersizdir, yani açlık evrenseldir der kapitalizm. Açlığın sebebi rızkı adil paylaşmamaktır. Kapitalizm niye bunu der? Bazıları açlıktan ölüyorsa bu doğaldır demeye getirir sonunda da onun için. Yani doğa, çünkü açlık evrensel, sen gemini kurtarmaya, doymaya, hatta aksırıncaya, tıksırıncaya kadar tepe tepe yemeye bak, hatta yiyemediğini de demirbaş erzak olarak 20 yıl, 30 yılllığına depola. Depoladığının tarihi de geçince denize at.

Avrupa da böyle yapıyorlar biliyor musunuz? Süt ve süt ürünlerinden olağan üstü koşullara şartlara hazırlanmak, savaş şartlarında millet aç kalmasın diye çok yüksek miktarda depoluyorlar, günü geçtiğinde de onu getirip denize atıyorlar. Öbür tarafta da her yıl yetersiz beslenmeden ve açlıktan dolayı 80 – 90 milyon insan ölüyor. Birleşmiş milletler rakamları bu.

Açlık korkusunu en çok çekenler kimler? Açlar demeyin bana, tok olanlardır. Karnı aç olanları bir ekmek doyurur, gözü aç olanları dünyanın tüm fırınları doyuramaz. Karnı aç olanları doyurursunuz. Açlık korkusu açlığın kendisinden bin beterdir, açlık korkusu insana öz evladını dahi öldürtürmüş, cinayet işletirmiş. Biz bunu Kur’an dan öğreniyoruz. Ve lâ taktülu evladeküm haşyete imlak. (İsra/31) açlık korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin.

Oruç, açlığı özgürlüğe çevirme temrinidir. Açlık özgürlüğe çevrilir mi diyeceksiniz, eyvallah..! Bizim açlığımız bile özgürlüğümüze çevrilebiliyor, yani mü’min acıkınca özgürleşiyor, çünkü içgüdülerinize karşı özgürleşiyorsunuz, dirençli oluyorsunuz. Karının açlığı oruçluyu içgüdülerinin süvarisi yapar. Zaaflarına mahkûm olmak yerine zaaflarını mahkûm eder. Şimdi bu kişi açlığından dolayı nasipsizlikle itham edilebilir mi? Onun için aç kalan herkese Allah bela vermiştir demesin kimse. Bazılarına açlık nimeti vermiştir dersek daha doğru olur. Eyvallah..! Öyle insanlar vardır ki karnının tokluğu onu iç güdülerinin atı yapmıştır, böyleleri şehvete sahip olmak yerine şehvete ait olurlar, ruhu açlıktan kıvranmaktadır onların. Karnı tokluktan ruhu açlıktan kıvranmaktadır.

Rezzâk olan Allah bir canlının rızkını keserse o var olamaz. Kur’an da rızık kesmek diye bir ibare yoktur, rızık sınırlandırmak diye ibareler vardır, rızkını sınırlandırır kesmez. Keserse var olamaz, var olmak bir rızıktır çünkü. Zira insanlığın var olması Allah’ın varlığa sunduğu en büyük rızıktır. Var olmayı en büyük rızık olarak okumayanlar çevrelerinde ki varları saymak yerine yokları sayarlar.

İnsanoğlu ne garip bir varlık, varları saysa baş edemez, yokları sayar. Çünkü baş edebileceği kadar azdır da yoklar onun için. Bir de varları say? Dizi ağrıyormuş onu şikâyet ediyor, dizim var da ağrıyor desene. Çocuğu haylazmış onu şikâyet ediyor. Çocuğum var da haylaz desene önce..! yani Allah bir evlat vermiş. Şimdi serveti var sevetinden bir kısmını kaptırmış onun peşine düşmüş. Var da peşine düşmüşsün, önce bir var olanı hatırlasana..! Var olanı hatırlarsan ne faydası olur bunun? Elin kolun dökülmez, motive olursun, yani pes etmezsin varı görürsün. Varı gördüğünde umutsuzluğa düşmezsin bu az bir şey mi? Mücadele edersin Eyvallah..!

Fakir Allah’ın rızkını kestiği değil, rızkını sınırlandırdığı kimsedir. Allah kimsenin rızkını kesmez, eğer öyle yapsaydı o insan bir saniye yaşayamazdı, çünkü yaşadığı her saniye de rızıktır. Zira var olmakta bir rızıktır, aldığı her nefes rızıktır, yaşadığı her saniye rızıktır.

İrade rızkının şükrü Rızkı talep etmektir. Rızık veren Rezzâk’ın rızkı, rızık verilen mevzukun talebine bağlıdır. vAllâhu yerzüku men yeşau Bi ğayri hisab. (Bakara/212) (Nûr/38)

Dikkat buyurun burada men yeşau var, yeşa, fiildir eylem. Men nedir? İlgi zamiri, ismi mevsul. Peki, yeşa fiilinin öznesi hangisi? İlginçtir iki özneyi görür. Yeşa fiilinin iki tane gözü var gözünün biri bir özneye bakar, öbürü öbür özneye bakar böyle geldiği her yerde. Gözünün biri “hüve” gizli zamiridir Allah’tır yani, gözünün öbürü “men” dir. O zaman nedir? Evet, vAllâhu yerzüku men yeşau Bi ğayri hisab. Allah dileyen kimseyi hesapsız rızıklandırır, dilediği kimseyi hesapsız rızıklandırır, iki manada çıkar buradan yeşa fiili bu iki manayı da verir.

O zaman iki manayı birleştirirsek açılımı ne olur? Allah dileyen kimseyi hesapsız rızıklandırmayı diler. Anlatabildim mi? İşte bu güne kadar bu yeşa’ fiillerinin tek gözünü kör ettiğimiz için yudıllü men yeşa’; Allah dilediğini saptırır. Hayda..! öp babanın elini, Allah dilediğini saptırırmış, sapıklara gün doğdu, vallahi gün doğdu, hiç kimse hesap soramaz;

Niye sapıksın? Allah diledi, itirazın mı var git Allah’a, Allah diledi ben sapıttım itirazın mı var? Firavuna gün doğdu, Nemruda gün doğdu, ebu cehile gün doğdu, tüm çağların firavunlarına gün doğdu. Onun için Yezid’e de gün doğmuştu. Ne geziyorsun sen orada, Allah’ın iradesiyim diyordu. Zorbalıkla gel otur milletin başına Allah’ın iradesi ol. Niye öldürdün Hüseyin’i, Allah’ın iradesi.

Allah’a bundan daha büyük iftira olabilir mi? Rabbinize daha büyük bir iftira yapabilir misiniz insan olarak ve bu akaide dönüştü biliyor musunuz, bu ümmete akaid diye bu yutturuldu ve bu güne kadar bu akaidden en çok kim istifade etti biliyor musunuz? Zalimler. Çok işlerine geldiği için bunu desteklediler, finanse ettiler, zalim yöneticiler bu “akaidi”, bu zulüm akaidini finanse ettiler. Onlar için Kur’an ı çok okuyan ama hiç anlamayan makbuldü, onu da desteklediler. Çünkü sürü istiyorlardı ancak bir sürü olursa onlar rahat ederdi.

Niye sapıksın? Allah sapmamı diledi, bitti. Söyleyecek hiçbir şeyiniz yok. Onun için o “men yeşa’” lar var ya sıra orada. İki gözü var, bir gözünü kör edenin kendi gözü kör olur, onu da gördük zaten.

Rızkı paylaşmayıp yığdıkça yığanlara ne demeli? Rezzâk olana imanla ilgili bir sorunları var demeli. Dostlar, vallahi yığanı yıkarım diyor Allah. Ve tühıbbûnelmâle hubben cemma. (Fecr/20) ne olur yapmayın böyle. Kellâ izâ dükketil’Ardu dekken dekkâ. (Fecr/21) Allah bir sallar yerle bir olur.

Ne olur, çok kazanabilirsiniz ama biriktirmeyin, yığmayın, bu yasak. İhtiyacınız olanı kullanın, fazlasını ihtiyacı olanlarla paylaşın, Allah davasını destekleyin. Güvenmiyor musunuz? Onu verenin yarın da vereceğine güvenmiyor musunuz?. Bakın şu kalpsiz ve vicdansız dünya neden kalpsiz ve vicdansız oldu? Yığdıkları için.

İradeli varlıklara verilen en büyük rızıkladan biri iradedir, insan irade ile rızıklanmıştır. İnsan Allah’tan ilave bir rızık isteyecekse irade ve akıl rızkının şükrünü eda etmeli öyle değil mi? İrade bir rızıktır diyorum, irade rızkının şükrü rızkı istemektir, talep etmektir. Onun için tembelliğin adı tevekkül konulamaz, tevekkül tembellik değildir, tevekkül yatmak değildir oraya geleceğim.

Allah tealâ isterse kullarına gökten sofra indirir, fakat bu O’nun sünnetine aykırıdır. Onun için Hz. İsa’dan havarileri sofra  istediğinde Hz. İsa onların isteğinin kabul edilmeyeceğini zımnen Maide/112 -115 ayetleri arasında söylemiştir.

Bir de iradesiz varlıklar vardır onların rızkını da Allah verir. Sünnetullah gereği Allah hayvanların rızıklarını aramaları için bir iç güdü yerleştirmiştir. Siz hiç avını aramayan bir hayvan gördünüz mü? Ama gözleri de yoksa avı ayağına gelir. Bir de aslanların avı ayağına gelir. Aslan ne yapar biliyor musunuz? Aslanın en büyük özelliği nedir biliyor musunuz? Biriktirmez. Aslan biriktirmez. Açlıktan ölen ayılar çok görülmüştür de aslanlar görülmemiştir. Ayılar biriktirir, gömerler kokuttuktan sonra yerler.

Aslanlar biriktirmezler, o nedenle bakın taze yer, geriye kalandan da binbir mahlûkat istifade eder. Başında beklemez bunu ben öldürdüm, ben avladım, ben emek verdim afiyet olsun dercesine. Karnını doyurur ve gider.

Yaşama güdüsü en temel güdü, bu güdünün kendisi de bir rızıktır aslında. Allah hayvanlara türlerine göre avlanma yeteneği ve avlanmak için silahlar vermiştir. Rezzâk olan Allah aslan yırtıcı diş ve pençe, kartala gaga ve pençe, örümceğe ağ vermiştir. Bu da Rezzâk olan Allah’ın tecellisidir.

Kur’anî çerçeve; Rezzâk isminin geldiği tek yer Zariyat/58 ayeti tek yer. Mekkî bir sure Zariyat. Bu ne demektir? İman edenlere mesaj. İmanınız uğruna mal mülkünüzden oldunuz ey Mekke’li mü’minler, fakat buna üzülmeyin Rezzâk olan Allah var. Müşriklere bir mesaj; İman sizi rızkınızdan eder diye korkuyorsunuz değil mi? Baharat yolu üzerindesiniz,

Dünya da 3 yol var o dönemde biri ipek yolu, iki baharat yolu. İpek yolunu biliyorsunuz, bir Bağdat’a giden kolu var ipek yolunun, bir İstanbul’a gelen kolu var. Akdeniz den ta..! dolanıp daha sonra yukarılara, kuzeye doğru çıkan bir yol.

İki tane de baharat yolu var. 1. Baharat yıolu Hint’ten gelen Medâin üzerinden  geçip Bağdat’a gelen baharat yolu. 2. Baharat yolu Yemen den gelen, Yemen’e kadar denizden geliyor, Bazı gemiler giriyor kızl denize ta akabe körfezine kadar geliyorlar, bazıları kara yoluyla geliyor ki kervanlarla güneyden kuzeye doğru geliyor ta yine ak denize kadar ulaşıyor. Bu yol üzerinde Mekke var.

Mekke de bir şey yok, simsiyah taş. Ne ekin biter, ne orman var, ne göl var, ne ağaç var, ne hayvancılık olur, hiçbir şey olmaz. Ama refah içinde, tabir caizse göller bölgesinde bir ada, Refah içinde yüzen bir Mekke toplumu. Kâbe’ye borçlular Felya’budû Rabbe hâzelBeyt. (Kureyş/3) bu beytin rabbine ibadet edin, kulluk edin. Niye? Bu beytin rabbi sayesinde doyuyorsunuz.

Onlar ne yaptılar? Muhammed geldi, bir getirdi. Kâbe nin içinde 360 put koymuştuk daha da kontenjan vardı. Biz Muhammed’e dedik ki seninkini de koyalım. Ne sakıncası var 361 olur, çünkü bir müşteri daha çıktı. Mantık bu. Şimdi korkum şu ki batılıların mantığı da İslam’a böyle yaklaşıyorlar. Yani Müslümanları ve İslâm’ı nasıl müşteriye dönüştürürüz. Yani satılabilir bir nesneye dönüştürürlerse İslâm’ı, onlar da Müslüman olurlar diye korkuyorlar. Ama bu Müslüman olmak değildir, İsl3am’ı teslim almakla İslâm’a teslim olmak başka şeylerdir.

Bu anlamda korktular, yani ticaret elden gidecek, rızkımız elden gidecek diye Mekke müşrikleri. İşte onlara da mesaj var Rezzâk ismiyle. Nedir mesaj? Allah’ın rızkı ile bu günlere geldiniz ama Allah’ın manevi rızkı olan vahyi reddediyorsunuz. Karnınızın rızkını savunmak için ruhunuzun rızkını reddediyorsunuz ey Mekke’li müşrikler, bunu söylüyordu.

Allah Rezzâk olandır. Kur’an da Rezzâk isminin geldiği tek ayetin içinde yer aldığı pasajın konusu nedir biliyor musunuz? Kulluk, rızık temin etmek değil, toprağı işlemek, tüccarlık, ticaret yapmak, hayvancılık yapmak falan değil, kulluk. Dikkat buyrun okuyalım;

Ve ma halaktül cinne vel inse illâ liya’budun. (Zariyat/56) Ben görünen görünmez tüm iradeli varlıkları sadece bana kulluk etsinler diye yarattım. Cin ve insan, görünür ve görünmez iradeli varlıklara tekabül eder. Bizim zihnimizde bir cin tasavvuru var ve o tasavvurun dışına çıkmıyoruz. O tasavvuru da genelde cinciler belirlemiş. Bu cin tüccarları var ya, cin imalatçıları, onlar belirlemiş. Onun için bizim zihnimizde ki tasavvurla mutabakat halinde değil Kur’an da ki cin tasavvuru. Kur’an da ki cin kelimesi çok anlamlı bir kelime, tek anlamlı değil. Görünmeyen, bilinmeyen varlıkların tamamı bu kapsama girer bir. İkincisi sizin ilk defa gördüğünüz ve sizi şaşırtan varlıklar bu kapsama girer. Anlatabiliyor muyum? Bölgede bilinmeyen tanınmayan kabile de bu kapsama girer. Şu anda kâinatta bizden başka iradeli varlıkların olmadığını söyleyebilir mi insanoğlu, bu küstahlıktır.

Durun bakalım, eğer yaşarsak göreceğiz, Kur’an bu konuda ip uçları veriyor bizden daha iyilerin olabileceğini söylüyor. Dolayısıyla yarın yaşama elverişli gezegenler bulundukça.. kâinat çok büyük, insan için çok büyük. İnsana yıldız sistemi yeter de yani içinde bulunduğumuz güneş sistemi insan için yeterli. İçinde bulunduğumuz galakside 400 milyar güneş sistemi var. Şu anda bilinen evrende 400 milyar galaksi var ve halâ evren keşfedilmeyi bekleyen yerleri var.

Dolayısıyla siz nasıl büyük konuşursunuz, kendinizi biricik sayarsınız. Onun için Eşref-i mahlûkar sözü Kur’ana ait değildir, ahsen-i takvim sözü Kur’an a aittir. En güzel kıvamda demektir ahsen-i takvim. Eşref-i mahlûkat biraz iri bir laftır, insanın kendisine biçtiği bir roldür. Biraz da efendim böbürlenmektir işin içinde biraz kibir kokuyor. Mahlûkatı ne kadar tanıyorsun ki eşrefi olduğunu ilan ettin dur bakalım daha neleri var.

Onun için yani ahsen-i takvim Kur’an ın ifadesi. Kur’an ımız kıymete ne güzel kanaat ettiriyor bizi değil mi. Aslında dilimizi düzeltsek eğer problem kalmayacak öbür türlüsü olduğu zaman da gizli bir böbürlenme ve kibre kapılıyoruz bu sefer de anlatabiliyor muyum?

Onun için bu manada Ve ma halaktül cinne vel inse illâ liya’budun. (Zariyat/56) sadece kulluk için Ma uriydü minhüm min rizkın ve ma uriydü en yut’ımun. (Zariyat/57) evet, ben onlardan rızık istemiyorum, beni doyurmalarını da istemiyorum, onları ben doyuruyorum. İnnAllâhe HUverRezzâku ZulKuvvetil Metiyn. (Zariyat/58) işte isim geldi burada, Rezzâk ismi burada. Hiç şüphe yok ki Allah rızıkları sonsuzca, sınırsızca her çeşidiyle verendir, ZulKuvvetil Metiyn Metîn bir kuvvet sahibidir, yıkılmaz bir güç sahibidir. Peki, Allah’a kulluktan kimin çıkarı var? Allah’ın çıkarı yok, insanın çıkarı var bu belli.

Rezzâk; rızık verenlerin en hayırlısıdır. Allah’ın bir adı da hayr dır. Rızkı Rezzâk olandan isteyen hayr dan hayrı ister. İnsan bazen hayırlı olan rızkı unutur da daha az hayırlı rızkın peşine düşer mi? Düşer. Vakti gelmiş namaz hayırlı rızıktır. İş yerindesiniz değil mi? Vakti gelmiş namaz rızkını kasaya girecek para rızkına önceleyin. Cuma vakti değil mi? Cuma da bir rızıktır, namaz bir rızıktır, namaz rızkı ruhunuzun rızkıdır. Ruhunuzun rızkını bedeninizin rızkına önceleyin. Eğer Cuma vakti geldi siz Cuma vaktinde alış veriş yapmayı eğer Cuma kılmaya tercih ediyorsanız midenizi ruhunuzun önüne geçiriyorsunuz demektir.

Bu ne demektir dostlar? Şudur, tayfayı kaptan köşküne koyuyorsunuz, kaptanı nereye koymayı düşünüyorsunuz? Başı ayak yerine koyuyorsunuz, ayağı nereye koymayı düşünüyorsunuz? Onun için bu böyledir.

Bu yapılmıştı, ilk Kur’an nesli içinde böyle bir hadise oldu biliyor musunuz? Cuma/11. Ayetinin inmesine sebep olan olaydır. Peygamberimiz Hutbe veriyor ilk Kur’an nesli dinliyor. Dışarıda, Cabir Bin Abdullah’a ait kervan gelmiş, kervanın çıngırakları duyuluyor cemaat tarafından içeride.

Hayda..! Hurra..! cemaat boşaltıyor camiyi. Peygamberimiz orada hutbe veriyor. Bir avuç insan kalıyor içerde. Bir rivayete göre bir düzüne 12 kişi falan kalıyor ve bu ayet iniyor. Yani ve terekûke kaima seni öyle ayakta bıraktılar kendileri kervana koştular. Eyvallah, işte o Cuma ayeti Ya eyyühelleziyne amenû izâ nudiye lisSalâti min yevmilcumu’ati fes’av ila zikrillâhi ve zerulbey’a (Cuma/9) alışverişi bırakıp Allah’ın zikrine koşun emri bunun üzerine iniyor.

Allah rızık verenlerin en hayırlısıdır neden? İnsanlar rızık verir, en küçük bahaneyle başa kakarlar. İnsanlar rızık verir karşılığında hizmet beklerler, hiç olmazsa minnet beklerler teşekkür beklerler. Allah rızık verir bakınız, ha..! Allah ta bekler, peki teşekkür etmezseniz keser mi? Yo..! kesmez, kesseydi nefes alamazdık saniyemiz olmazdı var olamazdık. Onun için Allah rızık verenlerin en hayırlısıdır.

Güzel rızık helal ve temiz olandır Allah’ın size sunduğu rızıkların helal ve temiz olanlarından yararlanın diyor Maide/88 de. Hayırlı rızkın 2 şartı varmış, helal ve temiz. Temiz; Tayyib orijinal dilde. Genetiği değiştirilmiş gıdalara ne diyeceğiz hocam? GDO lu. Yiyeceğin haramlığı ile değil temizliği ile alakalıdır GDO, Tayyib oluşuyla alakalıdır. Bir yiyeceğin haramlığı ilahiyatın konusudur, bir yiyeceğin temizliği beşeri bilimlerin konusudur. Tıbbın, kimyanın, şunun bunun konusudur.

Haram yiyecek ile kazanılan enerji çıkacak haram kapı arar. Bu çok önemli, yani adam durmuyor ya..! elini bağlasanız günahtan tutamıyorsunuz, hatta kendisi de şikâyet ediyor hocam duramıyorum günah işlemeden diyor. Ağızdan haram giriyorsa harama çıkmadan duramaz. Temiz olmayan yiyecek ile kazanılan enerji iradeyi, aklı ve vicdanı kirletir. Temiz olmayan yakıtı depoya koyunca nasıl havayı kirletiyorsunuz, temiz olmayan yakıtı mide deposuna koyunca da aklı kirletiyor, vicdanı kirletiyor iradeyi kirletiyor.

Helal gıdanın ameli salihe dönüşme katsayısıyla haram gıdanın ameli salihe dönüşme katsayısı farklıdır. Mizaçların oluşmasında gıdanın payı sanıldığından da büyüktür. Mizaç zaten karışım demektir. Tek düze beslenenler çoklu düşünemezler tek düze düşünürler. Afrika’nın problemi de budur fi problemi diyelim genelleme yapmayalım. Onun için çocuklarımızın tek düze beslenmesine mani olalım. Çok çeşitli yemedikleri için çeşitli düşünemiyorlar, farklı yönlerden bakamıyorlar. Zira organlar işlevlerini ifa ederken harcadıkları enerjiyi besinlerden alırlar. Nasıl ki kirli yakıt çevreyi kirletirse kirli gıda da insan duygularını kirletiyor.

Gıda bir mahlûktur Hâlıkı Allah’tır, bu bağı kuran Hâlık’la mahlûk arasında ki bağı kuran şükretmekte zorlanmaz, hatta şükretmeden duramaz. Bu bağı koparan ise şükrü hatırlamaz. Besmele işte bu bağı kurmaktır BismillahirRahmanirRahıym dediğinizde (Su içerek) ben su ile Allah arasında bağ kurdum. Çünkü Allah Hâlık, su mahlûk. Yaratanla yaratılan arasında bağ kurduktan sonra aldığım bir yudum su sadece dünyamı değil ahiretimi de ilgilendirir. Sadece bedenimi değil manevi bedenimi de besledi, görünmez bedenimi de besledi. Sadece dünyama bir yatırım yapmadım o suyla ahiretime de bir yatırım yaptım. O bismillah’ı burada dedim ahirette içeceğim. Önüme cennet suyu olarak gelecek. Burada elhamdülillah diyerek yeriz, orada elhamdülillah’ı yeriz.

Hayvanları keserken Allah’ın adıyla ve Allah adına kesmenin esprisi budur. Hâlık ile mahlûk arasında ki bağlantıyı unutmamak, koparmamak. Allah’ın kurulması gerektiği, emrettiği bağlantıları koparmamak yani Bakara, Hac/28)..vs. surelerde ifade buyrulduğu gibi.

Temiz rızkı kirletmekte mümkindir, üzüm temizdir ama şarap yapılan üzüm kirlenmiş olur öyle değil mi? Temiz rızıkla beslenmek besleneni başkalarının önüne geçirirmiş. Kur’an söylüyor bunu. İsrail oğullarını gününün, döneminin insanlığı içinden öne geçirenin temiz rızıklarla beslenmek olduğunu söylüyor Kur’an (Casiye/16)

Allah insanları rızık açısından farklı yaratmıştır, 11 ayet var bu konuda. He ne ki yaratan O tektir, her ne ki yaratılan o çoktur. Hâlık tektir, mahlûk çoktur, çokluk çeşitliliğin sebebidir. Ben bunun üzerinde neden duruyorum biliyor musunuz dostlar, maalesef Hâlık’ın tekliğine vurgu yapıldığı kadar mahlûkun çokluğuna vurgu yapılmıyor, hatta hatta bırakın çokluğuna varlığın birliği iddia edilerek Hâlık – mahlûk farklılığı yok edilmeye çalışılıyor.

Allah tevhid edilir mahlûkat vahdet edilir. Allah’ın tevhidi, mahlûkatın vahdeti esastır. Allah ile mahlûkatın, Hâlık’la mahlûkun vahdeti ise ya hulûle ya ittihada dönüşür. İkisi de Kur’an ın reddettiği, Kur’an ın inkâr ettiği İslâm dışı bir yoldur. Hulül Allah’ın insanın içine girdiğini düşünmek, ittihad insanın Allah ile birleştiği. Ondan daha öte bir şey söylüyor varlığın tamamının içi içe geçtiği hepsinin Allah ile birleştiği.

Kur’an bunu merdut olarak reddeder. Hâlık ve mahlûk aynı saydığınızda panteizm diyoruz biz buna. Bunun İslâmî versiyonunu da vahdet-i vücut olarak savunuyorlar. Bu neyi getiriyor biliyor musunuz? Nihilizmin doğduğu yatak budur, evet hiççiliğin. Nihilizm anlamsızlığın ve ahlâksızlığın ideolojisidir, hiçbir şeyin anlamı yok, hiçbir şeyin amacı yok, hakikat diye bir şey yok, öyle de olur, öyle de olur, öyle de olur. Sen de haklısın, sen de haklısın, sen de haklısın. Sana göre ona göre buna göre, bana göre, hakikat diye, sınır diye bir şey yok, gücün yetiyorsa yap güç her şeydir. İşte nihilizmin sahte peygamberin dediği gibi ve ondan sonra ahlak, ahlaksızlıktır dersin. Bu da Nietzsche’ nin sözüdür maalesef. Güç ifadesinde aynen bunu söyler. Her türlü ahlâka karşı savaş açmaktır ahlak der.

 Dolayısıyla nereye varmaya çalışıyorsun, ne yapmaya çalışıyorsun. Her değeri yıktın yerine ne koymayı düşünüyorsun? Gücü koymaya çalışıyor. Dolayısıyla Panteizm ve onun her türlü rengi nihilizme açılır, ahlâksızlığa, Allah’sızlığa, anlamsızlığa, hiççiliğe, sınırsızlığa açılır. Hâlık’ın ve mahlûkun farklılığı esastır, Hâlık tektir mahlûk çoktur bu böyle.

 Buraya nereden geldik? Şuraya getirmek için geldim sözü. Çokluk çeşitliliğin sebebidir, çeşitlilik farklılığın sebebidir, farklılık ise zenginliktir. Biz çokluğu yok ettiğimiz için farklılıklara tahammülümüz azaldı. Yani bir tür vahdet-i vücud çu felsefe Anadolu’nun 1000 yılını dini düşünceyi şekillendirdiği için halkın dini düşüncesine en çok rengini veren bu felsefe olduğu için çeşitliliğe karşı tahammül eşiğimiz çok düşük. Bakınız onun içinde daima çokluğu, çeşitliliği yok etmeye çalışıyoruz geldiğimiz noktada.

 Biri vardır çalışmayı sever, öbürü vardır tembelliği sever. Biri vardır kafasını çok iyi çalıştırır öbürü vardır kafasını hiç çalıştırmaz. Biri vardır Allah’ın verdiği yeteneği kullanır, öbürü vardır Allah’ın verdiği yeteneği kullanmaz. Şimdi siz bu ikisinin aynı oranda servete sahip olmasının adalet olduğunu mu düşünüyorsunuz? Hayır, bunun adaletle alakası yok, zulümdür bu. Yatanla çalışana aynı vermek adalet değildir.

 Onun için adalet oran eşitliği değil hakkaniyyet eşitliğidir, fırsat eşitliğidir. Eşit fırsat verirsiniz o fırsatı biri değerlendirir öbürü değerlendirmez. Verirsiniz eline 3 kuruş, 3.000 kuruş eder, verirsiniz eline 3.000 kuruş 3 günde altından girer üstünden çıkar sizi bir de borçlu çıkarır. Şimdi bu ikisini nasıl aynı kefeye koyarsınız siz. Onun için dilediğinin rızkını genişletir dilediğinin rızkını daraltır. 11 ayet var bu konuda. Allah’ın açması da kapaması da elbette bir sınavdır tersini düşünen Karun’a baksın. Yani Allah rızkını açtığı kimseye iyilik ediyor daralttığına kötülük ediyor diyebilir miyiz?

 Hayır, bunu müşrikler böyle düşünüyordu. O zaman Karun’a bak derim. Kasas/82. Ayetini oku. Yani Karun serveti ile birlikte yere geçirdi. Nedir? Kendine çıkarmıştı, yani ben kazandım, niye paylaşayım. Mantığı buydu. Onun için ayette geçen metaa ve na’iym birbirinin zıddı Meta’ dünya nimetine denir, Na’iym ahiret nimetine denir. Meta’ da 3 şey yoktur, Na’iym de 3 şey vardır, Meta’; Bâkî değildir, Daim değildir, Sabit değildir. Na’iym de; Bâkîdir, Daimdir, sabittir. Fakat ikisinin de ortak bir vasfı vardır Bâki değildir. Daimle Bâki aynı kelime değildir. Niye Bâki değildir zira;

Küllü men ‘aleyha fan, Ve yebka vechu Rabbike ZülCelâli vel’İkrâm. (Rahman/26-27) rabbinin dışında hiçbir şey Bâki değildir dünya nimeti de, ahiret nimeti de. Rabbindir baki kalacak olan. O zaman. Eğer rızık, merzuk bile Bâki değilse rızık baki olur mu? Yani rızkın kendisine verildiği insan Bâki değilse kendisine verilen rızık Bâki olur mu?

Rızıkla ilgili bir başlık. Allah’ın haram kılmadığını kimse haram kılamaz. Eşya da asıl olan mübahlıktır, bu yüzden bir şey haram değilse helal kabul edilir. Onun helalliğine ayrıca delil aranmaz, haramlığına delil olmaması yeterlidir. Kur’an haramı helalleştirme ilkesine bir kez, helali haramlaştırma tehlikesine ise 10 kez dikkat çeker. Şeriat koyucunun Allah olduğuna Kur’an döner döner vurgu yapar. Din adamları sınıfı çıkaran kadîn inanç sistemleri bunu nasıl yaptılar biliyor musunuz?

Haramlar icat ederek yaptılar, sahte haramlarla yaptılar. Sahte haramlarla din adamları sınıfı icat etmenin alakası nedir diyeceksiniz, sahte haramlar icat ettiğiniz zaman millet artık dini haram icat edenlerden sormaya başlar, çünkü neyin haram olup olmadığını onlar belirliyor artık. Dolayısıyla onlara soracaklar. Eğer neyin haram olup olmadığını Allah belirleme yetkisine iman etseydi Allah’a sorardı. Eyvallah..! Din adamları sınıfını çıkaran kadîm inanç sistemlerinin problemi budur, sahte haram koyarak sapıtanlardan bahseden En’am/140. Ayetine atıf yapayım sadece. Mekkî müşrikleri bunu yaptılar burada da Maide/103. Ayetine atıf yapayım.

Uyarı geliyor Kul men harrame ziynetellahilletiy ahrece li ıbadiHİ vettayyibati miner rızk. (A’raf/32) Allah’ın kulları için ziynet olarak yarattığı güzellikleri kimmiş bakayım haram kılacak diyor rabbimiz. Haram kılma hakkı Allah’ın hakkıdır. Zira rızkı yaratan Allah’tır, yarattığı rızık üzerinde hüküm verme hakkı da Allah’ın hakkıdır. Allah’ın yarattıkları hakkında son sözü söyleme hakkı da Allah’ındır. Yunus/56-60 ayetlerine atıf yapayım ve geçeyim.

Rızık – İnfak ilişkisi; Rızkın hayırlısı daha büyüğünü getiren rızıktır değil mi? İnfak edilen rızık daha büyüğünü getiren rızıktır. İnfakı anlamanın ve sindirmenin yolu vahyin inşa ettiği bir servet tasavvurundan geçer. Mülk kimin diye sorunca mülk Allah’ındır, insan mülkün emanetçisidir diyen kazanır. Allah bunu dememizi istiyor.

İnfak imanın yoldaşıdır, Kur’an iman ile infakı yanyana anar. Kendilerine rızık olarak verdiklerimizden infak ederler der. Bakara/3 ayetinde. Bu Allah’ın kuluna iki kere ikramıdır, ilki rızık ikramı, ikincisi rızkı rızıklandırma ikramı, infak ikramı. İnfak ta Allah’ın bir ikramıdır.

Rezzâk olan Allah’ın tecellileri var, şükür en büyük tecellisidir, şükür imanın amelidir. İnsanın imanı da amel eder. Şükürsüzlük ta küfrün amelidir. Şükür güvenle alakalıdır, şükürsüzlük güvensizlikle alakalıdır. Allah’a güvenen şükreder, şükredene artırılır.

Takva ve ihlas rızkı celp eder, Allah’ın Rezzâk isminin takva ve ihlas sahiplerine özel bir tecellisi var. Takva rızkı getiren rızıktır. Takva verilen bir şey değil öznesi tarafından elde edilen bir şeydir. Eğer takva rızkını kesp ederseniz Allah maddi rızık kapılarını size ardına kadar açar. Neden? Dostlar, maddi olarak sıkıntı da olan kardeşler, ekranlarından bizi dinleyen Esma-i Hüsna dostları hepinize sesleniyorum Allah kapısız duvar yaratmamıştır, fakat yarattığı duvarların içinde kapıları gizler, zira insan iradeli bir varlıktır, arasında o kapıyı bulsun der. O kapıyı bulmak sana düşer, ama sakın Allah’ın kapısız duvar yarattığını söyleme, kapıyı bul ve aç bu da imtihandır, bu da iradenin hakkıdır, bu da aklın hakkıdır. Kapıyı bul ve aç. Ama sakın bu duvarda kapı yok deme zira Allah kapısız duvar yaratmamıştır A’raf suresini açın bakın cennetle cehennemin arasına çektiği duvarın içinde bile bir kapı vardır. Aynen öyle, yani cennetle cehennem arasına bile duvar yapıp kapı koyan rabbim senin ile rızkın arasına kapı koymaz mı?

Rızık talebi tevekkülün ön şartıdır. Rezzâk isminin tevekkül edenlere özel bir tecellisi vardır, Akif’imiz konuşsun mu?

Çalış dedikçe şeriat çalışmadın durdun,

Onun hesabına birçok hurafe uydurdun,

Sonun da bir de tevekkül sokuşturup araya,

Zavallı dini çevirdin bununla maskaraya.

                                       (M.Akif Ersoy)

Ancak bu kadar güzel söylenir ne diyeyim, evet sadaka ven nataka, söyleyen güzel söylemiş, doğru söylemiş.

Sahih bir tevekkül ile rızık arasında ilişki vardır, önce deveni bağla I’kılha sümme tevekkel, önce bağla sonra tevekkül et diyor peygamberimiz. Tevekkül arkasından yapmuru sürükleyen rüzgâra benzer. Rüzgâr yağmurun sebebidir. Peki rüzgârın sebebi nedir? Kanat çırpan kelebekler olabilir mi  mesela, kelebek etkisi olabilir mi? Peki kelebeklere kanat çırptıran nedir, kelebekleri hareket ettiren nedir? Bana sorarsanız birilerinin yere ektiği tohumdur. Onun için işi bilenler yağmuru görünce tohum ekmezler, işi bilenler tohumu ekerler göğe bakarlar, çünkü ekilmiş bir tohum toprağın duasıdır. Sen tohumu ek göğe bak, göğün rabbi işini bilir.

Men ve Selva üzerinden verilen bir ders; Rezzâk isminin tarihi tecellilerinden biri de İsrail oğullarına bahşedilen men ve selva. Bu Allah’ın ilah’i rehberliğe tabi olanların rızkına kefil olduğunun ifadesidir. Men ve selva, İsrail oğulları firavunun zulmünden Hz. Musa önderliğinde kurtuldu, tih sahrasına geldi, bugünkü sina sahrasına geldiler ve orada hiçbir şey yok. Ne yiyecek, ne içecekler. Oysa ki Mısır ‘da iken yedikleri önlerinde yemedikleri arkalarında idi. Envai çeşit Nil’in verdiği ürünle rızıklanıyorlardı. Orada ise hiçbir şey yoktu. Rabbimiz sabahları seherde salât için kalktıklarında çölde çöl kumunun yüzüne böyle ince bir tabaka halinde serilmiş kişniş tohumu gibi bembeyaz irmik gibi kumun üstünde bir tabaka bulurlardı. O hem ekmek yapılırdı, hem yağlı bir şeydi, aynı zaman da bir de bıldırcın kuş sürüleri göndermişti rabbimiz o dönemde. Aslında bunu yemeğe geliyorlardı bıldırcınlar, yani tahminim o, onlar da bunu yerken bıldırcınları topluyorlardı.

Aslında men ve selva nedir biliyor musunuz ekmek ve katıktır. Yani, zımnen bu demektir. Ekmeğini de katığını da göndermiş. Hatt bir de meyve suyunu da göndermiş, o da nasıl? Çöl inciri, kaktüs var ya, Adana da falan satılır, kaktüslerin incirleri, meyveleri vardır, harika olurlar. Özellikle yaz mevsiminde. Hem susuzluğu giderirler, hem meyve suyu hükmündedirler hem besleyicidirler. Onu da yanlarında bitirdi hazır meyve suyu bedava, daha ne olsun.

Ama ne yaptılar? Ve iz kultüm ya Mûsâ len nasbire alâ ta’amin vahidin fed’u lenâ Rabbeke yuhric lenâ mimmâ tünbitül’Ardu min bakliha ve kıssâiha ve fûmiha ve adesiha… (Bakara/61) Hani demiştiniz ki ey Musa biz bir tek rızıkla yetinemiyoruz. Ne yap? Soğanı sarımsağı bunun nerede. İşte buna Yahudileşme diyoruz.

Şimdi adam kapı gibi imanıyla bir mü’min bulmuş, onun yanında bir sürü meziyetleri var, vefası var, ilmi var, vs. Ama iki tane de eksiği var. Hani bunun soğanı sarımsağı? Hay senin soğan sarımsağın..! O da eksik olsun ya, men ve selvası var ya, Allah Allah. O da eksik olsun. Dost bulmuşsun, vefakâr bir insan bulmuşsun, güzel bir insan bulmuşsun..! Eee.. iki tane de kusuru var iki tane de eksiği olsun ne olur yani. Hani bunun soğanı sarımsağı…! İşte tam Yahudileşme dediğimiz hadise.

Rezzâk olan Allah’ın adananlara bir tecellisi var mı? Var. Allah’ın Meryem’e tecellisi buydu işte, Hz. Zekeriyya Meryem’in önünde rızkı bulunca kale ya Meryemu enna leki hazâ. (A. İmran/37) diyordu.

Bizim müfessirlerimiz boş durur mu? Hemen bu rızkın ne kadar cennetten getirdiler. Allah aşkına ya..! Müslüman aklı ne zaman normal çalışacak, bunu Allah’ın bizden almamızı istediği ibret? Bu ayetleri bunun için mi emretti. Yani şimdi oturupta cennetten rızık bize nasıl gelir diye düşünmemizi mi istiyor rabbimiz bununla? Yoksa şunu mu istiyor; Ey kul Allah’a adanırsan Allah seni muhtaç etmez, Meryem’e bak. Bunu mu diyor. Ne diyor şimdi? Bunu diyor tabii. Allah adanmışlarını rızıksız bırakmaz diyor.

Efendimize de öyle dememişmiydi; Ve lâ temüddenne ayneyke ila ma metta’na Bihi… (Tâhâ/131) Onlara verdiğimiz nimetlere gözünü dikme. Bu ayet indikten dört gün sonra diyor Hz. Aişe Allah resulü sevdiği hiçbir şeye doyası bakmadı, kırmızı deveyi severdi, atları severdi. Fakat onları gördüğü zaman bir ayıp işlemiş gibi yüzü kızarır kafasını yere eğerdi.

Aman Allah’ım..! şu hassasiyete bakar mısınız? Rabbimizle dost oldunuz mu, O Mevla’nız oldu mu? Acaba O dostu üzer miyim? Yani dostumun gözü yine başka yerlerde der mi..! budur hassasiyet.

Evet, Rezzâk isminin ahirette tecellisi var ve rızıkla ilgili öğütlerle son vereyim. Hz. Ali diyor ki; İnsan senin hangi sıfatına yönelirse ey Allah’ım, sen de insana o sıfatınla yönelirsin. Bunun altını çiziyorum yazabilenler yazsınlar. nehcü’l-belaga’dan) İnsan senin hangi sıfatına yönelirse, sen de insana o sıfatınla yönelirsin. Yani Allah’tan sadece rızık diliyorsan Allah’ta sana Rezzâk isminin sadece dünyevi şeyiyle yönelir onu verir, onu istediği için. Arkasını düşünmedin onu alınca ne yapacağını. Ya rabbi hayırlısını ver bile demedin.

Verir huzurunu alır, elinde paran çok olur gönlünde huzurun yok olur. Şimdi iyi mi ettin? İstedin de iyi mi ettin. O zaman aynı sözü söyleyen bir başka sözü hatırladım. Ben senin Allah olduğunu her istediğimi vermemenden anladım. Eyvallah..!

Ey Ademoğlu yiyeceğinden fazla kazandığın şeyde başkalarının bekçisisin. Biriktirdiğin şeyde diyor başkalarının bekçisisin. Bir adamın üzerine evinin kapısı kapanıp orada hapsedilse rızkı nereden gelecek diye sormuş ta bir askeri, ecelinin geldiği yerden gelecek demiş.

Rızık iki çeşittir: biri senin istediğin rızık, diğeri seni isteyen rızık, ona gitmesen de sana gelen rızık. Yılının endişesini gününe yükleme diyor. 365 günün endişesini bir güne yükleme diyor. Çünkü diğerlerini diğer günlerde yiyeceksin, yiyecek misin bakalım. Her gün o günde olan sana yeter. Yıl senin ömrünün parçası ise Allah Teâlâ yarın da sana ayırdığını verecektir. Yıl senin ömrünün parçası değilse sana ait olmayan bir şey için niçin endişelenesin ki?

Evet, iyi bil ki Azîz kardeşim kişinin zengin mi fakir mi olduğu ölünce belli olur. Dünya da çok zenginler var ki ahirette dilenci olacaklar. Eğer sen rızkı yiyesin fakat rızık seni yemesin istiyorsan elin kârda gönlün yar’da olsun. Eğer gönlün de kârda olursa yar’a ne kalır? Unutma Allah bir göğüste iki kalp yaratmamıştır. Gönül dünyasını yamamak için dininden yırtanın, dininin üstü açılır, dünyası da elden gider. Zira cam almak için elmas veren bu alışverişten kârlı çıkmaz. Rabbim Rezzâk isminin tecellisine bizi mazhar etsin, bizi helal ve hayırlı rızıklarla merzuk kılsın inşaAllah.

Amin, Ya Rezzâk ya Allah, her çeşit rızkı daima veren sensin. Kuşların rızkını ağızlarına koyan sensin, aslanın rızkını ayağına gönderen sensin. Bizi cennetle merzûk olanlardan eyle ya Rabb. Ya Rezzâk ya Allah ruhumuzu kulluk ve iman rızkından mahrum eyleme, aklımızı ilim ve irfan rızkından mahrum eyleme, kalbimizi takva ve şefkat rızkından mahrum eyleme. Bedenimizi helal ve tayyip rızıklarla merzuk eyle ya Rabb. Amin, ya Mu’iyn velhamdülillahi rabbil alemin.

“Ve ahiru davahüm enil hamdülillahi rabbil alemiyn”

Çağrımız ve davamız Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd’adır. 

Euzübillahimineşşeytanirracim,

Bismillahirrahmanirrahim

Ve kul Rabbi edhılniy müdhale sıdkın ve ahricniy muhrace sıdkın vec’al liy min ledünke sultanen nasıyra. İsra/80)

De ki; “Rabbim, girdiğim yere sıdk halinde girdir ve çıktığım yerden sıdk ile çıkart. Ledünnünden zafere erdirici bir kudret oluştur bende.

“Yâ mukallibel kulûb sebbit kalbiy alâ diynike.”

Ey kalpleri dilediği tarafa döndüren, kalbimi dinin üzere sâbitle!

 “Rabbiy zidniy ilmen ve fehmen ve iymanen ve yakıynen sadıka.”

Rabbim ilmimi, anlayışımı, imanımı ve sıdk üzere yakînimi çoğalt.

***********************************************************

ER REZZAK

Er Rezzâk; Maden, bitki, hayvan ve insan gibi gıdalanan herkesi rızıklandıran ve onlara rızık veren demektir.

Er Rezzâk’ın yaratıklarını rızıklandırmasında, onların iman veya küfür içinde bulunup bulunmamaları mühim değildir.

Rızık, Allah Teâlâ’nın bedenleri ayakta tutmak için yarattığı şeydir denilmiştir. Başka bir görüşe göre rızık, yararlanılan şey demektir. Buna göre rızık, Hakkın tevfikiyle Ebrâr ’ın nefislerini besleyen; Hakkı tevhit etmekle de Ahyâr ’ın kalblerini cilalandıran; ağnıyayı (Allah’tan başkasına muhtaç olmayan zenginler), rızıklandırmanın varlığıyla özel kılan; fakirleri (sadece Allah’a muhtaç olanlar) ise, er-Rezzâk’ı müşâhede ile şereflendiren şeydir.

Binaenaleyh, er-Rezzâk’ı müşâhede etmekle nimete ulaşan kimseyi kaybettiği rızıklar zarar veremez.

Bilinmelidir ki:

Rızık, iki türlüdür: Sûrî ve mânevî rızık.

Buna göre Sûrî rızık, cisimlerin ayakta durmasını temin eden rızıklardır. Mânevî rızık ise, ruhların ayakta durmasını sağlayan rızıklardır.

Buna göre birinci kısımdaki rızık, kesif ve süflî; ikinci kısımdakiler ise, latîf ve ulvîdir. Allah Teâlâ, ulvî rızıklar hakkında şöyle buyurmuştur:

“Gökte rızkınız ve sizlere vaat edilen şeyler vardır.” (Zariyat/22)

Buna karşın süflî rızık hakkında ise, şöyle buyurmuştur:

“Onların yiyeceklerini takdir etmiş, oraya herkes için rızık yaratmıştır.” (Fussilet/10)

Böylelikle Allah, bütün yaratıkların sûret ve mânâ olarak muhtaç olduklarını, buna karşın sadece Kendisinin müstağni olduğunu ortaya koymuştur.

Rızkın her iki kısmının da bir takım dereceleri vardır.

Mânevî rızıkların arasında rızıkların en üstünü ve ulvîsi, Vücûd-ı Hakkın kendisiyle zuhûr ettiği rızıktır; bu Vücûd, mümkünlerin sûretlerine sirâyet etmiş, var olan şeylerin mazharlarında zuhur etmiştir.

Bu mertebenin hakikatleriyle tahakkuk eden muhakkikin alâmeti, nazarını tekil veya çoğul varlıkların kabiliyetlerine yöneltmesidir. Ayrıca her yaratılmışın kendi mertebesinde elde etmiş olduğu veya istidadının gerektirdiği rızık diye isimlendirilen mânevî veya sûrî rızka da nazarını yöneltmiş olması gerekir.

Binaenaleyh rızıkların özellikleri ve eserlerinin neticeleri, rızıklananların kabiliyetlerinin farklılığına ve mizaçlarının çeşitlenmesine göre değişir.

Nice rızıklar vardır ki, bazı yaratıkların yaşamasına, bazılarının ölmesine neden olur. Buna örnek olarak, deniz canlılarını verebiliriz; deniz hayvanları, su rızkıyla yaşarlar, buna karşın sudan ayrılarak hava nedeniyle hayatlarını kaybederler.

Aynı şey, kara hayvanları için söz konusudur. Kara hayvanları, hava ile yaşarlar, suda ise hava bulunmadığı için hayatlarını kaybederler.

Bununla beraber, havada su bulunur, suda da hava bulunur, fakat hüküm baskın olana aittir.

Süflî-kesif rızıklarda meselenin böyle olduğu anlaşılınca, şu da bilinmiş olur ki: Ulvî hakikatlerdeki farklılık, daha fazladır ve bunun tecellîgâhları daha geniş; âhirette ise, en büyük dereceler ve en ayrıntılı rızıklar vardır.

Kâmil ârif, mârifetleri ehline indiren kimsedir. O, var olan şeylerin hakikatlerini derece farklılıklarına göre; teveccühlerinin gayelerine; kemâllerinin nihâyetlerine; özelliklerinin gereklerine göre oldukları hal üzere bilir. Böylelikle kâmil ârif, her hak sâhibine hakkını verir. (Sadreddin Konevi-Esma-i-Hüsna şerhi/73-75)

**************************************************************

ER REZZAK

ER REZZAK; Rızıkları, ve rızık verdiği varlıkları yaratan, rızıklarını onlara ulaştıran, rızıklarla faydalanmalarına temin eden hiç şüphe yok ki, O’dur!

Rızık iki kısımdır:

1  – Beden için olan, azıklar ve yemekler gibi zahiri nzık,

2  – Batınî rızık. (Yani ruhun rızkı).

Batınî rızık, marifetler ve mükaşefelerdir ki, bunlar kalbler için hazırlanmış en şerefli rızıklardır. Çünkü bunun semeresi, ebedî hayattır; zahiri olan rızkın semeresi ise belirli bir zamana kadar bedenin kuvvetini sağlar.

Bu iki rızık çeşitini yaratan ve erbabına isal eden (ulaştıran) şüphe yok ki, Allah’tır.. Lâkin onu, dilediğine bolca verir, istediğine karşı da azaltır.

TENBÎH:

Bu vasıftan kul’un hazzı (nasibi) iki şey olabilir:

1  – Bu vasfın gerçek sahibi Allah olduğunu bilmesi, O’ndan başka kimsenin müstahak olmadığını iyiden iyiye anlamasıdır. Böylece rızkı ancak O’ndan bekler. Bu hususta O’ndan başkasına itimat ve tevekkül etmez.

Hatem’ül – Esem’den (1) rivayet edilmiştir:

Bir adam ona sordu:

–  Nerden yiyorsunuz?

– Onun hazinesinden.

–  Sana gökten ekmek mi yağdırıyor?

–  Yeryüzü O’nun olmasaydı, elbette ekmeği gökten yağdırırdı.

–  Siz sözü tevil ediyorsunuz!

–  Çünkü o, gökten ancak kelâmı indirmiştir!

–  Anlaşıldı sizinle baş edemeyeceğim!

–  Çünkü batıl, hakla hiç bir zaman başa çıkamaz!

2  – Ona kılavuz bir ilim, öğretici bir dil, sadaka verip, de menfaat sağlayan bir el verdiğini bilmesidir. Bunlar, söyleyeceği güzel sözler, ve yapacağı güzel işler vasıtasıyla kalpler için şerefli rızkın temin edilmesine yol açarlar.

Allah bir kulunu sevdi mi, halkın ona olan ihtiyacını artırır.

(1) Ebu Abdurrahman Hatim bin Unvan El’Esen. (Vefatı H. 237 de) Birinci tabaka evliyadandır. Belh ehlindendir. Şakik Belht’riin talebesi ve Ahmed bin Hidraveyh’in üstadı idi. Yüksek halleri tabakat kitaplarında yazılıdır. Bak. Risale-i Küşeyrî sf: 56, Ne’fabat-ül Ons sf: 130, Tabakat ı Siilemî sf: 91 – 97, Tabakat-ı Şaranl C. 1. sf: 93 v.s. (İ. Gazali-Esma-i Hüsna şerhi/94-95)

*********************************************************************

ER REZZAK

Taalluk;

Âlemdeki mevcudat, var olmak için sana muhtaç oldukları gibi, sen de var olmak için bu isme ihtiyaç duyarsın.

Tahakkuk;

Rezzak, varlıkların bekası için, ihtiyaçlarını onlara ulaştıran demektir. Bu geniş anlamıyla rızık verme ruhların ve bedenin gıdası şeklinde gerçekleşir.

Tahaluk;

Bir kimse dinleyenleri mutlu eden bir konuşma gücüne sahip olduğunda, müstahlef olduğu bir alanda bilgi dağarcığındakileri bünyesini koruyacak şekilde kullanan kimse/kimselere verir. Bu şahıs bu adetini devam ettirdiği sürece rızkı gittikçe artar. Böyle bir niteliğe sahip olan birisi, Rezzak adının tahallukuna nazil olmuş demektir. (İbn. Arabi-Allah isimlerinin sırları ve manalarının keşfi/65)

…………………………………………………………………………

RIZIKLAR MERTEBESİ

Rızıklar iki kısım, maddi ve akli rızık.

Akıl ve nakil de bunu söyler.

Bir kısmı verilen iyiliği kabul eder,

O rızık gerçekte makbul.

Allah münezzeh, O’nun bilgileri sınırsız,

O bilgilerde hidayet ve dalalet var.

Şaşılacak bir işi içeren cinsel ilişki gibi,

Diller birleşir öpüşme olur.

Allah Meryem kıssasında şöyle der;

… küllema dehale aleyha Zekeriyyel mıhrabe, vecede ‘ındeha rizka* kale ya Meryemu enna leki hazâ* kalet huve min indillâh* innAllâhe yerzuku men yeşâu Bi ğayri hısab. (A. İmran/37)

“Zekeriya mihraba her girdiğinde orada rızık buldu. “Meryem, bu sana nereden geldi?” Meryem; “O Allah katındandır, Allah dilediğini hesapsız rızıklandırır.”

Başka bir ayette;

… ve men yettekıllâhe yec’al lehû mahrecen – Ve yerzukhu min haysü lâ yahtesib… (Tâlâk/2-3)

“Kim Allah’tan sakınırsa Allah onun adına çıkış yaratır ve onu bilmediği yönden rızıklandırır.”

Bu mertebenin sahibi Abdülrezzak diye isimlendirilir. Allah şöyle der;

Ve ma halaktül cinne vel inse illâ liya’budun.

Ma uriydü minhüm min rizkın ve ma uriydü en yut’ımun. (Zariyat/56-57)

“Cinleri ve insanları bana ibadet etsinler diye yarattım.

Onlardan rızık istemiyorum, beni doyurmalarını istemiyorum.”

Bu durum yedirilenin hakkıyla ilgilidir. Sahih bir kutsi hadiste Allah şöyle der; “Acıktım beni yedirmedin, susadım bana su vermedin. Kul şöyle der; Sen Âlemlerin rabbiyken nasıl olur da yer ve içersin? Allah şöyle der; Falan kulum acıkmıştı, falan kulum susamıştı onu doyurmadın veya senden su istediğinde onu içirseydin.”

Bu ifade; “Acıktım beni yedirmedin – susadım bana su vermedin” hadisinin anlamıdır. Allah kendisini susayan ve acıkan kullarının mertebesine yerleştirmiştir. Amel sahibi kutsi hadise göre aç olanı doyurmak amacıyla çalışır ve doyuranlardan olmak isteyebilir diye Allah insana şöyle der; “İnsanlardan beni doyurmalarını istemiyorum.” Burada Allah bir makamdan öteki makama intikal etmiştir.

Allah kullarına yükümlülük yurdunda makamları, halleri ve menzilleri öğretir ki onlara intikal edebilsinler. Sonra şöyle der;

İnnAllâhe HUverRezzâku ZulKuvvetil Metiyn. (Zariyat/58)

“Allah rızık verendir, metanet ve kuvvet sahibidir.

Manalarda metanet, cisimlerde ki kesiflik gibidir ve burada da rızka uygun kelime kullanılmıştır. Maddi rızık cisimlerin kendisi ile beslendiği gıdadır. Cisim onunla beslendiğinde parçaları çoğalır, artar ve kalınlaşır. Besili olmak nerede zayıf olmak nerede. Allah’ın gerçeği kendisinden anlayanlara talimi, edep öğretmesi ve açıklaması ne güzeldir.

Bilmelisin ki rızık manevi ve maddi rızık olmak üzere ikiye ayrılır. Başka bir ifadeyle rızık mahsus ve makul diye taksim edilebilir. Rızık, rızıklananın varlığının kendisiyle ayakta kaldığı her şeydir. Bu yönüyle rızık varlığın besini ve gıdasıdır. Allah;

Ve fiys Semai rizkuküm ve ma tu’adun. (Zariyat/22)

Rızkınız ve size vaad olunan şeyler göklerdedir.

Buyururken yeryüzü hakkında;

Ve ce’ale fiyha revasiye min fevkıha ve bareke fiyha ve kaddere fiyha akvâteha fiy erbe’ati eyyam* sevaen lissailiyn. (Fussilet/10)

“Orada (arzda = bedende) fevkinde sâbit dağlar (benlikler) oluşturdu, orada bereketler vücuda getirdi ve orada (istidatları itibarıyla) isteyenler için eşit olmak üzere varlıklarının devamı için gereken azıklarını dört süreçte ölçülendirdi.” (A. Hulusi)

“Orada besinler takdir edilmiştir.” (Fussilet/10) der. Onlar rızıklardır, onların takdiri iki açıdan olabilir. Birincisi nicelikleri, ikincisi vakitleridir. Yeryüzündeki rızık cisimlerin kendisi ile var olduğu besinlerdir. Bunların hepsi rızıktır. Yaratılmış her şey muhtaç olarak kalırken Hakk müstağnilik özelliğiyle ayrışır.

Rızıklar ve onların müşahedesi hususunda en üstün menzil, Hakkın varlığının kendisiyle zuhur ettiği mümkünlerin hükümlerinin suretleri ile tecelli suretleridir. Müşahede sahibi tecellide ki surette veya hakkın varlığında (Zuhur eden) mümkünlerin hükümlerinin suretlerine bakar. O suretin hak ettiği ve “rızık” denilen şeyi görür. Söz konusu suret rızkı baki kalmak üzere talep etmişti. Bu durumda kulun müşahedesi rızıklar mertebesi ise, rızkı ona verir. Bu durum emir ve halk âlemindeki varlıklara ve onların hakikatlerine göre iner.

Var olan şey rızkını bu makam sahibinden talep eder. Onların talep ettikleri en kesif şey rükünler içindeki türeyenlerdir. Onlar madenler, bitkiler ve hayvanlardır.

… ve ce’alna minelMai külle şey’in hayy.. (Enbiya/30)

“Allah her şeyi sudan, canlı yapmıştır.”

Her şey canlıdır çünkü her şey Allah’ın hamdini tesbih etmektedir. Tesbih ancak canlıdan meydana gelebilir. Her şey sudan ve havadan meydana gelmiştir ki, sudan ayrıldıklarında ölen deniz canlıları da buna dâhildir. Onların canlılığı suda ki havaya bağlıdır. Çünkü deniz canlıları bileşiktir ve bu sayede özel bir ilişkiyle havayı kabul edebilirler. O nispet havanın suyla artık hava adını yitirecek şekilde karışmasından ibarettir. Nitekim hava da bileşiktir, onda da su vardır ve bu sayede bileşik olarak var olur.

Fakat suyun hava ile bileşimi, artık su adını yitirecek şekilde özel bir karışımdır. Hayvanın canlılığı suyun havasına bağlı olunca bu özel hava kaybolduğunda su canlısı ölürken aynı şekilde kara canlısı da suda boğulduğunda ölür. Çünkü onun hayatı da suyun karıştığı havaya bağlıdır, yoksa havanın katışmış olduğu suya bağlı değildir.

Bu itibarla kara ve deniz canlısı olan bir canlı daha vardır ki o da ara bir varlıktır. Bu hayvan her iki havayı da kabul edebilir bir özelliktedir. Böylece havayla hayatiyetini sürdürdüğü gibi karada da hayat bulur. Bu hayvan suda yaşayabildiği gibi denizde de yaşayabilir ve hava sayesinde her iki yerde yaşaması mümkündür. Su onun canlı kalmasının ilkesidir.

Rükünler aleminde rızık yenilen ve içilen her şeyde havadır. Hava sayesinde bitki maden, hayvan, insan ve cin gibi beslenen her şey canlılığını sürdürür.

Nefes alıp verirken alemdeki nefeslerden yaratılan meleklere gelirsek, onların rükünlerden bir gıdası vardır, böyle olması da kaçınılmazdır. Melek nefes alıp veren kişiden onun kalbindeki düşüncelere göre ortaya çıkar. Nefes alan kişi bir lafız söylerse, nefes telaffuz ettiği lafza göre ortaya çıkar. Başka bir ifade ile sureti kelimede ki harflerin tafsiliyle birlikte ortaya çıkar. Bu ölçüyle harflerin özelliklerinden ortaya çıkan edilgenlik ve infialin niteliği gerçekleşir. Telaffuz etmeksizin nefes –bir lafız olmaksızın- çıkarsa, suretsiz bir mana olarak heyulani (Niteliksiz, belirsiz) bir şekilde ortaya çıkar. Ona suret verme işini ise teneffüs esnasında kulun içindeki haline göre Allah üstlenir ve o surette kendisini terkip eder. Nefes alıp veren mahal her şeyden soyutlanmışsa Allah nefesi duyuyu terk ettiği ve uykuda geçtiği anki halinin suretinde terkip eder. Misal olarak uykusunda rüya görmeyen ve duyuları açık olmayan uyuyanın nefes alıp vermesini verebiliriz.

Kul sözünü ettiğimiz mertebeye yerleştirilip yanında bulunana baktığında bekasının sayesinde gerçekleştiği rızkı o şeye ulaştırır. Çünkü onun yaratıcısıdır ve rızık ise tabiidir. Bir şeyin yaratıcısı gerçekte onun rızık verenidir. Eşyanın yaratılışı makamında bulunman ise Hakkın sana, senden meydana gelenleri, talep edenleri görür, onlara rızık verirsin Benzer şekilde ailenin senden talep ettiği rızkı elde etmek üzere de çalışırsın ve bu durum rızık verenin Allah olmasına zarar vermez.

Burada sebepleri ortaya koymaktan ve onları ispattan söz ediyoruz. Nitekim Allah onları onaylamış, ortaya koymuştur. Bir çok yerde Hak insana uykusunda veya uyku dışında olmak üzere herhangi bir surette tecelli ettiğinde tecelli edilen suretin ayrılmak özelliklerine bakmak gerektiğini söyledik. O özelliklere göre ve o yerde Hakka dair hüküm verilir. Çünkü Allah’ın o surette tecelli etmesinde ki hüküm, o hükümden başka bir hüküm değildir. Bu nedenle bilhassa o surette tecelli etmiştir. Bu itibarla hüküm suretlerin başkalaşması nedeniyle başkalaşır bunu bilmelisin.

Suretlerin rızkı da suretlerin değişmesi nedeniyle değişir.  Bir suretin gıdasının bağlı olduğu rızık başka bir suretin gıdası olmayabilir. Suretlerin gıdası onların rızıklarıdır. Bu bağlamda bazen manalar suret kazanabilir. Mesela bilgi; süt, dinde sebatkâr olmak ve kayıt şeklinde surete girer. Bir suretin rızkı kendisiyle kastedilen anlamdır. Rüya söz konusu olur ve tabirci suretle Allah’ın kastettiği anlamı doğru tabir ederse, bu tabir rüyanın rızkıdır ve bu sayede onun hayatiyeti ve sürekliliği devam eder. Onun sureti, görenin ve keşif sahibinin elde ettiğidir.

Hz. Peygamber tırnaklarından taşıncaya kadar süt içtiğini görmüş, “ey Allah’ın peygamberi bu rüyanın te’vili nedir” denildiğinde “bilgidir” diye cevap vermiş. Bilgi süt şeklinde ortaya çıkmıştır. Bilgi süt olunca Hz. Peygamber kendisini ondan içip tırnaklarından taşıncaya kadar dolmakla nitelemiş. Böylece öncekilerin ve sonrakilerin bilgisini elde etmiştir. O sütten dışarı çıkanlar insanlara ulaşacak şekilde Allah’ın kendisine ihsan ettiği bilgidir. Sonra kapta kalan kısmı Hz. Ömer içmiştir. Kaptaki fazlalık Hz. Ömer’in verdiği hükümde Hakka uymasının bir karşılığıdır. Hz. Ömer, Bedir esirleri, örtünme vb. hususlarda hüküm verirken hakikate uymuş, Allah katında diğer insanların elde edemediği lütfa mazhar olmuştur. Aynı durum Allah katında benzer makamın kendisi adına gerçekleştiği kimseler için geçerlidir.

Takva sahibi hakkıyla takva sahibi olunca, Allah onun için Furkan yaratır. “Furkan” kapalı ve mühim işlerde hakikat ile batılı ayırt etmeyi sağlayan bilgidir. Başka bir ifadeyle genel olan bilgi o bilgiyle ayırt edilir. Müteşabih muhkeme katılır. Allah Kur’an ı Kerimi müteşabih ve mücmel olarak indirmiş, sonra dilediği kullarına tafsil bilgiyi vermiştir. Rüyada tafsil bardakta artan kısım olarak görünmüş ve o kısmı Hz. Ömer içmiş –artan sütü içen oydu- içme mahalli sütle mamur olmuş bu nedenle adı – başka bir isim değil- (mamur olmak için aynı kökten) Ömer olmuştu.

Hz. Peygamberin rüyasının tam tabiri buydu Ömer B. Hattab bu konuda özel bir ayrıcalığa sahipti ve bunun nedeni isimde ki ayrıcalığı kadar rüyadaki suretle olan ilgisiydi. Bunun yanı sıra sahabe içerisinde Ömer adını taşıyan ve taşımayanlar da farklıydı.

Binaenaleyh rızık veren herkes, rızkın maddi ve manevi diye taksimine göre aynı zamanda rızıklanandır. Bu mertebeden Allah;

“Sizi imtihan edeceğiz ki öğrenelim.” (Muhammed/31) Der.

Ta ki öğrenelim ifadesi imtihanın rızkıdır. Yani Allah onu imtihan etmek ifadesinden var etmiştir. Bu bilgi kesin delil ortaya koyma amacı taşır. Allah kendisinden haber verirken;

“Kesin delil Allah’a aittir.” (En’am/149) Der.

Yani kuşkunun ve te’vilin girmeyeceği delil O’na aittir. Allah kendisini “ta ki bilelim” diyerek (bilgi kazanmakla) nitelediğine göre bu rızkın hükmü tüm suretleri kapsamıştır. Avın hepsi postun içinde.

 … Allah hakkı söyler ve doğru yola ulaştırır.” (Ahzab/4)

(İbn. Arabi- F. Mekkiyye/16.c-269-273)

*****************************************************************

         ER REZZAK

Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:

“Sen rızık vericilerin en hayırlısısın.” (Maide/114)

“Allah, dilediğine hesapsız rızık verir.” (Bakara/212)

“Kendi rızkını taşıyamayan nice canlı vardır ki, onu da, sizi de Allah rızıklandırmaktadır.” (Ankebut/60)

Râzik, “razaka” fiilinden ism-i faildir. Rezzâk ise aynı kökten mübalağalı ism-i faildir. Rızık, yararlanılan her şey anlamındadır. Çoğulu “er­zak” (rızıklar)tır.

Rızık, kaynağı Allah’tan gelen vergi, bağış demektir.

el-Halîmî Râzik ismini şöyle açıklar: “Râzik, bedenlerin ayakta dur­ması için zorunlu olan şeyleri insanlara veren, ihtiyaç duydukları nimetleri kendilerine ulaştıran demektir. Rızık, nimetlerin yokluğu nedeniyle hayatın durmaması için gereklidir.

Rezzâk, Kur’an-ı Kerîm’de şu âyette geçer:

“Hiç şüphesiz, rızık veren, O, metin kuvvet sahibi olan Allah’tır.” (Zariyat/58)

Rezzâk, çokluğa delalet eden mübalağalı ism-i faildir.

el-Halîmî, Rezzâk ismini de şöyle açıklar: “Rezzâk, rızkı peş peşe, bol ve geniş olarak verendir.”

el-Hattâbî ise şöyle açıklar: “Rezzâk, rızık vermeyi üslenen ve her can­lının ayakta kalmasını sağlayacak azığı verendir. Mübah olsun olmasın, her yönden gelen ve canlıya yarar sağlayan her şey Allah’ın verdiği rızıktır. Özetle canlıların varlıklarını devam ettirmelerini sağlayan her şey, her azık, rızıktır. Zira Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:

“Ve gökten mübarek (bereket ve rah­met yüklü) su indirdik; böylece onunla bahçeler ve biçilecek taneler, birbiri üstünde dizilmiş tomurcuk yüklü yüksek hurma ağaçları bitirdik. Kullara rızık olmak üzere.” (Kaf/9-11)

“Gökte rızkınız vardır.” (Zariyat/20)

Ancak alınmasına ve yararlanılma­sına müsaade edilen şeyler, helâl; müsaade edilmeyen­ler de haramdır. Fakat hepsi de rızıktır. (Beyhakî, a.g.e., s.  66; Kurtubî, a.g.e., 1/279-280..)

Allah’ın kullara verdiği rızık;

Allah’ın kullara verdiği rızık genel ve özel olmak üzere iki türlüdür.

1- Genel rızık: Varlıklarını devam ettirebilmeleri ve yaşayabilmeleri için bütün varlıklara ihtiyaç duydukları şeyleri vermesidir. Böylece rızkı onlara kolaylaştırır, bedenlerini bir düzene sokar ve büyük küçük her organa ihtiyaç duyduğu azığı ulaştırır. Allah’ın bu düzeni, iyi ve kötü, inanan ve inkâr eden her insan, cin, melek ve bütün canlılar için geçerlidir.

Rızık, mükellefler için bir başka açından da genel anlam taşır. Mükellefler ihtiyaç duydukları rızıkları helâl yoldan elde ederlerse, bunda bir günah yoktur. Ancak haram yoldan kazanırlarsa, günaha girer ve yaptıklarından hesaba çekilirler. Fakat her iki durumda da elde edilen şey, rızık olarak adlandırılır ve bu itibarla nimet sayılır. “Allah ona rızık verdi” denilince bu, mutlak rızık anlamındadır. Helal veya haram yoldan elde edilmiş olması fark etmez.

2 – Özel rızık: Bu, dünya ve âhirette yararı devam eden rızıktır. Hz. Peygamber’in kastettiği ve açıkladığı rızık işte budur. Bu rızık türü de iki çeşittir:

A – Kalplerin rızkı: Kalplerin rızkı, ilim, iman ve bunlara bağlı gerçeklerdir. Her kalp gerçeği bilmek ister ve buna son derece muhtaçtır. Bunun için yalnız Allah’ı ilâh olarak kabul eder ve sadece O’na ibadet eder. Böylece gönül zenginliğine kavuşur ve ihtiyaçları giderilir.

Kuşeyrî, bu tür rızık hakkında der ki: “Kalplerin rızkı işte budur: İlâhî ma­rifet ve bilgiler. Bu bilgiler, temiz ve kirli olmak üzere iki türlüdür. Temiz bil­giler, melekler vasıtasıyla kalplere giren bilgilerdir. Kirli bilgiler ise, şeytanlar vasıtasıyla kalbe giren bilgilerdir.

Yüce Allah zâhirî rızıkları dilediği kimselere az veya çok verir, sonra da bunu tamamen keserek, onları öldürür. İşte kalple­rin rızkı da aynen böyledir. Allah kimilerine öyle bol ilim verir ki, bu ilmin nuru yeryüzüne dağıtılacak olsa bütün yeryüzünü aydınlatır. Kimisine sadece kendisine yetecek kadar ilim verir, kimse onun ilminden yararlanamaz. Kimi­sine de hiç ilim vermez ve öylece yaşayıp ölür. Hayvanlarla arasında hiçbir fark olmaz.

B – Bedenlerin rızkı: Sahibine bir sorumluluk ve günah yüklemeyen he­lal rızıktır. Mü’minlerin Allah’tan istedikleri ve sadece kendilerine has olan rızık, bu iki rızık türünü de kapsar. Bu yüzden mü’min kul, kendisine rızık vermesi için Rabb’ine dua ettiğinde bu iki tür rızkı kastetmelidir. “Ey Allah’ım! Beni rızıklandır” dediğinde bunun anlamı şudur: “Ey Allah’ım! Kalbimi ilim, hidayet, marifet, bütün salih amelleri kapsayan iman ve güzel ahlâkla; bede­nimi de, zorluk, sıkıntı ve yorucu olmayan rahat helâl rızıkla rızıklandır.”

Bu ismi bilmenin faydaları;

1 – Bu isim bilinince kul rabbine dua etmeli ve O’na ibadet etmelidir. İbadet etmenin edeplerinden biri de, kulun istediği ve ihtiyaç duyduğu her şey için Rabb’ine yönelip O’na dua etmesidir. Hz. Musa (a.s.) Allah’tan, makamların en üstünü olan “Rabb’i görme”yi istemiş ve şöyle dua etmiştir:

“Rabb’im, bana kendini göster, sana bakayım” dedi” (A’raf/143)

Bir başka zaman acıktığında Rabb’inden ekmek istemiş ve şöyle dua etmiştir:

“Rabb’im, doğrusu bana indirdiğin her hayra muhtacım.” (Kasas/24)

Böylece Musa (a.s.) hem en değerli ve en üstün olanı, hem de en basit olanı

Mevlâ’sından istemiş ve bu­nun için kendisine yalvarıp dua etmiştir. (Razi)

Kul, Allah’tan başkasından rızık beklememeli, bu konuda O’ndan başkasına dayanıp güvenmemelidir. Hâtim el-Esamm’dan şöyle bir olay nakledilir.

Bir adam Hâtim el-Esamm’a: “Nereden yiyorsun?” dedi. Hâtim: “O’nun hazinesinden.” Diye cevap verdi. Adam: “Sana gökten ekmek mi yağıyor?” dedi. Hâtim: “Eğer yeryüzü O’nun olmasaydı gökten yağdırırdı.” dedi. Adam: “Sizler sözleri hep tevil ediyorsunuz.” dedi. Hâtim: “Biliyorsun ki, gökten sadece sözler iner.” dedi. Adam: “Seninle mücadele edecek gücüm yok.” deyince Hâtim: “Çünkü bâtıl, hakka karşı duramaz.” dedi. (Gazali)

2 – Buna göre her Müslüman, Allah’tan başka rızık veren bir mutlak Rezzâk’ın olmadığını bilmelidir. Eğer başkası, geçinmesi için rızık veriyor görünse de gerçekte o, kendisine verileni vermektedir. O hâlde sen de Allah’ın sana rızık olarak verdiklerinden başkalarına ver ki, Allah sana daha fazlasını versin. Yüce Allah bu gerçeği bize şöyle bildirmektedir:

“Her neyi infak ederseniz, O (Allah), onun yerine bir başkasını verir; O, rızık verenlerin en hayırlısıdır.” (Sebe’/39)

Bu yüzden azığından fazla gelen Zâhir rızkı elinde tutup saklama. Onu melekût âlemindeki hazinelerde saklamak üzere infak et ki, daha da artsın.

3 – Karnı tok olduğu hâlde sanki açlıktan kansız kalmış gibi açgözlü­lük eden ve daha fazlasını isteyen kimsenin durumu ne kötüdür. Oysa sen, muhtaç olduğun hâlde, aşırı düşkünlük göstererek rızık arama. Bil ki, düşkünlükle rızık araman sana takdir edilen rızkı kesinlikle arttırmaz. Sana ancak takdir edilen rızık ulaşır, fazlası değil. O hâlde kendini küçük düşürerek rızık aramaktan vazgeç, onurunu ve izzet nefsini koru. Hz. Peygamber şöyle bu­yurmaktadır:

“Ruhulkudüs kalbime ilham etti ki, hiçbir nefis, rızkını tamamlamadıkça ölmeyecek. O hâlde Allah’tan korkun ve güzellikle isteyin. Helâl olanı alın, haram olanı bırakın.” (Elbani)

Eğer bu tavsiye ve emirlere uyarsan, her yönden Rezzâk olana bağlanmış olur, verdiği rızıklardan hem sen tam faydalanırsın hem de ve başkaları senden faydalanır. Senin onlara yapacağın hayırlar eksilmez. Bu sayede senin Zâhir ve bâtın (açık ve gizli) rızkın da kat kat artar. Güç ve kudret sahibi padişahın katında doğruluk makamına oturursun. (Kurtubi) (İbn. Kesir-Kurtubi-Beyhaki- es Sadi- İbn. Kayyım el Cevziyye/152-155)

*********************************************************************

ER REZZAK Ramazan

“Yüce Allah rızk sahibi olan kimselere ilahi bir sorumluluk yüklemektedir. O da¸ sahip olunan rızkı başkalarına infak etmektir. Çünkü infak¸ sahip olunan nimeti¸ ihtiyaç sahipleriyle paylaşmaktır. Bu paylaşmayı ancak şükür ehli yerine getirebilir.”

Arapçada rızk’ sözcüğü; “haz” ve “nasip” anlamında isim olup¸ nasip etmek¸ rızıklandırmak manasına gelir. Bir başka açıdan rızkı Cenabı Allah’ın “canlıya zevk ve faydalanma nasip ettiği şey” diye tarif edilir. Şu halde rızk bir kimsenin ister özel mülkü olsun ya da olmasın; yenilen¸ içilen ve diğer şekillerde faydalanılan mallara dendiği gibi,  her biri bir inci mesabesinde olan evlatlarımıza, saliha eşimize, helal kazanç kaynaklarımıza,  ilim ve bilgilerimize de denir. 

Buradan hareketle söylemek gerekirse rızk; Dünya ve ahretteki bağış, kısmet/pay manasına geldiği gibi, mideye ulaşan ve onunla beslenilen gıda manasına da gelmektedir. Bütün bu anlamları kapsayacak şekilde Kur’an’ı Kerim’de şöyle buyrulur:

{{Ve enfiku min ma razaknâküm min kabli en ye’tiye ehadekümülmevtü feyekûle Rabbi lev lâ ahharteniy ila ecelin kariybin, feassaddeka ve ekün minessalihıyn. (Münafikun/10)}}

“Herhangi birinize ölüm gelip de; Ey Rabbim! Beni yakın bir zamana kadar geciktirsen de sadaka verip iyilerden olsam!’  demeden önce size rızk olarak verdiğimiz şeylerden Allah yolunda harcayın.”

Bu ayetten anladığımız kadarıyla¸ insana yarar sağlayan şey rızktır. Bu rızk yerine göre mal-servet, yerine göre ilim-irfan, yerine göre makam-mevki, yerine göre boş vakittir. Rızk sahibi olmak aynı zamanda varlıklı olmak anlamına gelir. Kur’an’da mü’minlerin niteliği anlatılırken:

…ve mimma rezaknahum yünfikun. (Bakara/3)

“Kendilerine rızk olarak verdiğimizden de Allah yolunda harcarlar.”

RIZIK, İNFAK VE ŞÜKÜR İLİŞKİSİ

Rızk, infak ve şükür kavramları arasında doğrudan çok yakın bir ilişki vardır.

Yüce Allah rızk sahibi olan kimselere ilahi bir sorumluluk yüklemektedir. O da sahip olunan rızkı başkalarına infak etmektir. Çünkü infak sahip olunan nimeti ihtiyaç sahipleriyle paylaşmaktır. Bu paylaşmayı ancak şükür ehli yerine getirebilir.  Şükür Allah’ın kullarına verdiği namütenahi nimetlerin bilinmesi infakla bu nimetlerin açığa vurulması neticede nimet verenin hatırlanıp bir an bile olsa gaflet etmeden O’nun akıldan çıkarılmamasıdır. Tek kelime ile şükür nimeti düşünmek ve nimeti vereni takdir etmektir.

{{Fezkürûniy ezkürküm veşkürûliy ve lâ tekfurun. (Bakara/152)

Öyle ise siz beni (ibadetle) anın ki ben de sizi anayım. Bana şükredin; sakın bana nankörlük etmeyin!}}

Eğer insan sahip olduğu nimetler karşısında Allah’a şükrederse, Allah da ona olan nimetini artırır.

{{Ve iz teezzene Rabbüküm lein şekertüm le eziydenneküm… (İbrahim/7)

  “Hatırlayın ki Rabbiniz size: Eğer şükrederseniz, elbette size (nimetimi) artıracağım…}}

Mesela ilim bir rızktır. Eğer ilmimizi Allah rızası için başkalarına anlatarak paylaşırsak ilmimiz artacaktır. Mal-servet bir rızktır. Eğer malımızı ve servetimizi üzerinde hakkı olan muhtaçlarla paylaşırsak malımız ve servetimiz artacaktır. Boş vakit bir rızktır. Eğer boş vaktimizi yararlı işlerle değerlendirirsek vaktimiz bereketlenecek ve artacaktır.

Bu misalleri çoğaltmak mümkündür. Şayet bugün hayatımızın her alanından bereket ortadan kalkmışsa bunun nedenini şükür ehli olmadığımızda aramamız gerekmektedir. Çünkü şükürsüzlük modern insanda manevî açlığı artırdığı için bir tür doyumsuzluk yaşanmaktadır.  Aç gözlülük almış yürümüştür. Hz. Peygamberden gelen bir rivayette:

“Açgözlülükten sakının. Önceki ümmetleri mahvetmiş; kan döktürmüş ve haramları çiğnetmiştir” (Müslim)

Diye bu tehlikeye işaret etmişlerdir.

Açgözlülük; hakkına razı olmayanların davranışıdır.

Açgözlülük; helal ve haram duyarlılığını hallaç pamuğu gibi savurmanın adıdır.

Açgözlülük; mutluluğu başkasının mutsuzluğu üzerine bina etmek isteyenlerin çirkin fiilidir.

Açgözlülük; insanı insanlık değerlerinden azat etmenin bir diğer adıdır.

Açgözlülük; mukaddesi olmayanların tavrıdır. Çünkü kutsalı olmayan kutsala tutunmayan bir insan yaşadığımız modern zamanlarda olduğu gibi her şeye sahip olmak uğruna bütün değerlerin ipliğini pazara çıkarır.

Yaşadığımız modern dünyada açgözlülüğü yaşam biçimi haline getiren küresel güçlerin özellikle İslâm coğrafyalarında ne büyük zulümler işlediklerini, ne çok ocaklar söndürdüklerini ve ne çok kan döktüklerini hep birlikte müşahede ediyoruz.

Kapitalizmin yaşam tarzı olan tüketim kültürü sadece yeme-içme alanıyla sınırlı kalmaz, “sahip olma” dürtüsüyle hareket ettiği için inançları bile tüketmektedir.  Açgözlülerin elinde din de bir meta haline dönüşür.

Tüketim kültürünün mayasında “açgözlülüğü” kışkırtmak vardır. Büyük alış-veriş merkezlerindeki insanlar üzerinde bir gözlem yapalım.  Mesela meyve-sebze reyonuna bir bakın. Gelen sebzeleri sıkıştırıyor, giden sebzeleri sıkıştırıyor. Tüketim mabetlerinde vecd hali yaşayan modern insanın açmazı bu.  Zira insanlar üretmeden ziyade tüketme peşinde koşuyorlar. Bitimsiz bir israf ekonomisi almış başını gidiyor.

Açgözlülük nihilist bir tavır olup, her şeyi mubah sayan, zevk odaklı yaşam biçiminin sarhoşluk halidir.  Açgözlülük, hız ve haz çağının motor gücüdür.  Muhammed Esed’in özgün ifadesiyle, bütün çağlarda insanlar tamahı, açgözlülüğü tanımışlardır, ama tamah ve açgözlülük başka hiçbir çağda bugün olduğu kadar ciğer sökücü bir hırs halinde kendini açığa vurmamıştır.

Gönül gözü aç olan insanın dünya gözü asla doymaz.  Çare; önce insanların kafasındaki “açgözlülük” zihniyetini, kanaat ve alçakgönüllülük ahlakıyla değiştirmektir. Bu da ancak gönül eğitimi yöntemiyle olabilir.

RIZKIN ANAHTARI ALLAH KATINDADIR.

İslâm’da genel manada rızk iki kısma ayrılır:

1 – Mutlak rızık;

2 – Tayin edilmiş rızık.

Mutlak rızık; Herkesin yararlandığı ot, su, hava vb. gibi şeyler, tayin edilmiş rızık ise insanın arayıp bulduğu ve helalinden elde ettiği özel mülkiyetidir.

Tayin edilmiş rızık insan için ayrılmıştır. İnsan bu rızkını elde etmek için bir kesp çaba ve gayret içine girmelidir. Bu anlamda Yüce Allah her canlının rızkını tekeffül etmiştir.

Ve ma min dabbetin fiyl Ardı illâ alAllâhi rizkuha ve ya’lemu müstekarreha ve müstevdeaha* küllün fiy Kitabin mubiyn. (Hud/6)

“Yeryüzünde hiçbir canlı yoktur ki rızkı Allah’a âit olmasın. Her birinin (dünyada) duracakları yeri de (öldükten sonra) emaneten konulacakları yeri de o bilir. Bunların hepsi açık bir kitapta (Levh-i Mahfuz’da yazılı)dır.”

Yüce Allah’ın en güzel isimlerinden birisi er-Rezzâk’tır.  İşte “Rezzâk” Allah’ın bir sıfatı olarak tekrar tekrar rızık veren, onu sürekli artırıp çoğaltan demektir. Rezzâk vasfı Kur’an’da sadece bir âyette Allah hakkında kullanılmıştır:

İnnAllâhe HUverRezzâku ZulKuvvetil Metiyn. (Zariyat/58)

“Şüphesiz Allah rızık verendir, güçlüdür, çok kuvvetlidir.”

Bu sebeple “er-Rezzâk” ismi sadece O’na izafe edilebilir. Allah’tan başkası adına kullanılamaz. Ama bu ismin/sıfatın başına abd/kul’ sözcüğü eklenerek  “Abdürrezzâk/rızık verenin kulu” anlamında insana isim olarak verilebilir.

Nasıl ki Yüce Allah kullarının hayatlarını sürdürmeleri ve bedenlerinin maddî ihtiyaçlarını karşılamaları için onlara yiyecek ve içecek cinsinden sayısız rızk veriyorsa aynı şekilde kalp ve ruh dünyalarının açlığını gidermek için onlara ilim, zikir, iman ve marifet gibi manevî rızkılar da vermektedir. Nitekim şu âyette manevî rızka dikkatlerimiz çekilir:

Kale ya kavmi eraeytüm in küntü alâ beyyinetin min Rabbiy ve razekaniy minhu rizkan hasena* ve ma üriydü en ühalifeküm ila ma enhaküm anh* in üriydü illel ıslaha mesteta’tü, ve ma tevfiykıy illâ Billâhi, aleyhi tevekkeltü ve ileyhi üniyb. (Hud/88)

“Şu’ayb şöyle dedi: “Ey kavmim! Söyleyin bakayım, ya ben Rabbimden gelen açık bir delil üzere isem ve katından bana güzel bir rızk vermişse! Ben size yasakladığımı kendim yapmak istemiyorum. Ben sadece gücüm yettiğince (sizi) düzeltmek istiyorum. Başarım ancak Allah’ın yardımı iledir. Ben sadece ona tevekkül ettim ve sadece ona yöneliyorum.”

Burada rızk, Risâlet ve nübüvvet anlamına gelir.

SONUÇ

 İster maddî ve isterse manevî rızık olsun mutlak anlamda rızkın yaratıcısı ve fâili er-Rezzâk olan Yüce Allah’tır. Müslümanların Allah’ın varlığına ve birliğine inandıkları gibi O’nun er-Rezzâk olduğuna da inanmaları gerekir.

… vAllâhu hayrurrazikıyn. (Cuma/10)

“Allah, rızık verenlerin en hayırlısıdır.”

Geçmişte ve günümüzde Müslümanlar iş yerlerinin en mütenahi yerine hüsnü hat örnekleriyle “er-Rızku Alellah”, “el-Kâsibu Habibullah” levhalarını asmışlardır. Eğer bu metinlerdeki mesaja,  lisanî ve fiilî imanları varsa, bunu asmakta ve bu ilkelere göre yaşamakta haklıdırlar. Çünkü İslâm’ın Aziz Kitabında şöyle buyrulur:

Ve yerzukhu min haysü lâ yahtesib* ve men yetevekkel ‘alAllâhi feHUve hasbüh.. (Tâlâk/3)

… ve men yettekıllhe yec’al lehu min emriHİ yüsra.. (Tâlâk/4)

“Kim Allah’tan korkarsa, (ittika) Allah ona bir çıkış yolu ihsan eder ve ona beklemediği yerden rızık verir.”

Bu âyet ne kadar muhteşem mesajlar vermektedir değil mi? Rızkın bereket kapılarının açılması, takvaya dayalı bir dindarlıkla bütünleştirilmiştir.

İşte bugün bizi İslâm yolunda çalışmaktan alıkoyan iki endişe kaynağı vardır. Bunlardan birisi rızk korkusu, bir diğeri de el ne der anlayışıdır. Öyle bir hayat yaşıyoruz ki dillerimiz  “er-Rızku Alallah/Rızık Allah’tandır” inancını dile getirirken¸ fiiliyatımız “er-Rızku Alelıbâd/Rızık kullardandır” anlayışını yaşatmaktadır.

İyi bir Müslüman İslâm’ı yaşama noktasındaki hassasiyetinin ölçüsü “eğer ben bunu böyle yaşarsan Allah ne der?” endişesi yerine “falan ne der, filan ne der?” endişesi taşırsa yeniden bir iman tazelemeye ihtiyacımız var demektir. Müslümanın hayatında böyle bir ikilem olamaz. Eğer olursa şu âyette anlatılan kimselerin durumu gibi olur:

Kul men yerzukuküm mines Semavati vel Ard* kulillâhu ve inna ev iyyaküm leâla hüden ev fiy dalâlin mubiyn. (Sebe/24)

“De ki: Göklerden ve yerden size rızık veren kimdir? De ki: Allah! O halde biz veya siz, ikimizden biri, ya doğru yol üzerinde veya açık bir sapıklık içindedir.” (Prof, Dr. Ramazan ALTINTAŞ yazısından derleme)

**********************************************************************

         ER REZZAK- HAYRU’R-RAZİKÎN

Rızk; “Kendisinden yararlanılan şey, yahut canlıların varlıkta kalması ve gelişmesi için Allah’ın canlıya sevk ettiği şey” Demektir. Rızk verene Râzık denilir. Rezzak bunun mübalağa ve tekerrür ifade eden fa’al şeklidir. Allah’ın sıfatı olarak; Rızkı çok ve tekrar suretiyle veren, rızka kefil olan ve her bir canlıyı yaşatacak zaruri gıdayı deruhte eden diye tanımlanır.

Rezzak; rızkı yaratan onu veren veya sebeplere bağlayandır. Herhangi bir mahluka rızkın ulaşmasına vesile olan insana râzık denilebilirse de Rezzak Allah’tan başkası için kullanılmaz.

Er Ragıp el Isfahani’nin tespitine göre rızk maddesi Kur’an da şu 3 anlamda varid olup Rezzak vasfı hepsine de şamildir.1 – Dünyevi veya uhrevi olan devamlı bağış,

2 – Nasip,

3 – Gıda.

Rızk Kur’an da nispeten çok kullanılan maddelerdendir. Fiil şekilleri sadece sülasi mücerredendir. Bu fiilin faili her zaman –sarih veya takdiri olarak- Allah’tır. Rızıklandırdık, rızıklandırdı, rızıklandırır, rızıklandır, bizi rızıklandırdı. Vb. Bu fiilin insanlara hiç izafe edilmeyişinden anlaşılıyor ki Kur’an a göre rızık; ya doğrudan doğruya veya sebeplendirme yoluyla Cenab-ı Allah’a aittir. İnsanlara verilen rızkı konu eden şeyler ise değişiktir. Ehlî hayvanlar, (Hac/28-34), Nebati ürünler (İbrahim/37) gerek insanların gerek büyün canlıların gıdaları (Ankebut/60), cennetliklere verilecek rızıklar (Nisa/40)(Bakara/25), Yağmur (Zariyat/22)(Mü’min/13) gibi.

En çok rastlanan durum rızkın konusunun tayin olunmayıp mübhem ve genel bırakılmasıdır. Bu ise rızıklandırmanın şümulünü genişletmektedir. Mesela;

“Kendilerini rızıklandırdığımız şeyleri gerekli yerlere harcarlar.” (Bakara/3), (Kasas/54) vb. umumi ifadesi rızkın içine bir çok şeyi dahil eder. Aynî mal, nakit para, gıda olacak şey, hatta bedeni kuvvetle yardım, bilgisiyle yardımcı olmak gibi.

Rızık Manevi nimet içinde kullanılır. Gelecek örnekte bu açıkça görülmektedir. Hz. Şu’ayb kendisini yalanlayan kavmine karşı;

“Ey kavmim, söyleyin bakalım. Eğer ben rabbimden bir delile sahipsem ve bana katından güzel bir rızık verilmişse ne yapmalıyım? Size yasak kıldığım şeylere aykırı hareket etmek istemem. Gücümün yettiğince ıslah etmekten başka bir dileğim yoktur. Başarım ancak Allah’tandır. (Hud/88) Burada rızık nübüvvet anlamına gelir.

Bu kökten kullanılan tek isim şekli rızk, mücerred (er Rızk-rızk) veya zamire muzaf olarak (rızkınız-rızıkları vb.) çokça zikrolunur. Yenip içilen şeyler (Bakara/60), eti yenen hayvanlar(Yunus/59), Yağmur (Casiye/5) (Zariyat/22), yerden ve gökten gelen yaşama vesileleri. (Nahl/73)(Şûra/12), uhrevi fazl ve nimet (Hac/58), teşekkür (Vakıa/82), Nübüvvet ve hidayet (Hud/88), her canlının hayatının kendisiyle kaim olduğu gıda (Hud/6), servet, mal ve mülk (Nahl/73) anlamlarını ihtiva eder.

Rızık fiiline muhatap olanla ise görüldüğü gibi çeşitli hayat tabakalarından bütün canlılar, bütün insanlar, şehidler (A. İmran/69) ve cennet ehlidir. Kaydetmek gerekir ki takdir ettiği yaşama süresince her canlının rızkını tekeffül eden Allah bu rızkı istediği kimse hakkında genişletir veya daraltır. (Zümer/52)(Sebe/39) vb. Ve bunun israfla heder edilmesine razı olmaz.

“Eğer Allah rızkı kullarının hepsine bol verseydi yeryüzünde azgınlık ederlerdi. Ama O dilediği bir ölçüye göre indirir. Gerçekten O kullarını pekiyi bilen, görendir.” (Şûra/27)

Bütün rızıkların sahibi ve yaratıcısı olan Allah elbette batıl tanrılar gibi rızka muhtaç değildir. ((Zümer/58)

Hayru’r-râzıkîn;

Allah’ın rızık veren olduğunu bildiren birinci vasıf Hayru’r-râzıkîn ilkin Sebe/39 ayetinde varid olur. Rızık verenlerin en hayırlısı demektir. Bütün Kur’an da 5 ayette Allah’ı tasvir eder. Hem Mekki (Sebe/39) (Mü’minun/72), hem Medeni ayetlerde varid olur. (Maide/114)(Hac/58)(Cuma/11)

Allah vereceği rızık hususunda tam kudret sahibi olduğundan, rızkı da tükenmek bilmediğinden, rızkının kesilme endişesi olmadığından başa kakmak, karşılığında bir şey beklemek gibi taraflar düşünülemeyeceğinden v.b. elbette O’nun rezzakiyeti bu niteliklerin zıddı ile mevsuf olabilecek mahlûkların, mevhum veya zahiri rızık verenlerin çok üstünde olacaktır. (Prof. Dr. Suad Yıldırım- Kur’an da ulûhiyet/238-240)

*****************************************************************

         ER REZZAK Hüseyin Akil

Er Rezzak; Yüce Allah’ın esma-i Hüsnasından bir isimdir ve O’nun sıfatlarından bir sıfatıdır. Bunun böyle olduğunu şu ayeti kerime bize bildirmektedir;

İnnAllâhe HUverRezzâku ZulKuvvetil Metiyn. (Zariyat/58)

Şüphesiz Allah, rızkı veren sarsılmaz kuvvet sahibi O’dur.

Lisanü’l-Arab adlı eserde bu kelime hakkında şu bilgilere yer veriliyor. Er Rezzak; rızıkları yaratan demektir. Çünkü yaratmış olduğu varlıklara rızıklarını veren ve o rızkı onlara ulaştıran O’dur. Rızıklar iki türlüdür;

1 – Açık ve ortadadır. Bu bedenler için gerekli olan rızıktır. Nitekim yiyecek ve içecekler bu türden olan rızıklardır.

2 – Batınîdir, gizlidir, görülmez. Bu da kalplere, nefislerle ilgili olan rızıktır. İlimler, bilgiler bu neviden olan rızkı oluştururlar. Rızık kendisinden yararlanılan ve faydalanılan şeydir Bu da Allah’ın verdiği şeylerdir.

Beyhaki diyor ki; Er Rezzak; her şeyin üzerinde kaim ve egemen olan, böyle olması hasebiyle de her şeyin rızkını ve mubah olsun, haram olsun insanların yararlanacakları şeyleri onlara sağlayan, bu konuda garanti verendir.

Er Rezzak; Kendisine has iki vasfı olan demektir. Bunlardan birincisi rızkı yaratmasıdır. İkincisi buna ihtiyaç duyanlara yarattığı rızkı ulaştırmasıdır. Çünkü o, rızkı sebebiyle kendilerine rızık vermesini murat ettiklerine hayat garantisi verir. Zira kendisi, zatı sebebiyle kaynaklarının tümünün dönüp kendisine dayandığını taahhüt ettiği, çoğaldığı yegâne yaratıcıdır. Bütün rızıkların tek kaynağıdır.

Kimileri bu cümlenin ne manaya geldiğini sormaktadır. Bunlara şöyle cevap verilir;

Er Rezzak; bizatihi kendisi rızkın kaynağıdır. Ancak rızkın kendisi göklerde ve yerdeki kaynakları, çıkış yerleri sebebiyle taahhüt eder, çoğalır. Aslında temel Allah’a dayanır. Çünkü Rezzak olan Allah gökler ve yer olmadan önce de vardı ve onların hepsini sebkat etmiştir. Gökler ile yer, rızıklar için temel kaynaklardır. Çünkü gökler ve yer olmasaydı ne biz, ne kâinat ve ne de sırtlarında ya da üzerlerinde rızıklandırdığımız şeyler olmaz, hiçbir şey ve hiç birimiz yaratılmazdık.

Bu bakımdan er Rezzak ismi rızık için kaynaklar yaratan kaynağın kendisidir. Çünkü gökleri ve yeri yaratmış ve bu ikisi için de rızıkta yaratmıştır. Sonra da onlardan rızka bağlı olarak insanı yaratmıştır. Böylece insanın da öteki yaratılmışlar gibi rızkıyla yaşayıp hayat sürsün, Rezzak olan Allah’ın ona verdiği nasiple hayatını devam ettirsin, böylece çeşitli müteaddit ve değişken ihtiyaçlarını karşılayarak devam etsin istemiştir. Sonrasında da ahiret hayatında dünyada yaptıklarının karşılığını ya sevap olarak görüp mükâfatlandırsın veya kötü amellerine karşılık cezalandırılmış olsun. Böylece ya güzel davranışlarının ve fiillerinin sonunda cennet ehlinden ya da kötü fiil ve davranışlarının sonunda ateş ehlinden olsun.

Er Rezzak ismi; razeke-yerzuku-rızkan kipinden ism-i faildir. Rızk kelimesi de aynı kökten gelen mastardır. Rızık ta sadece bir kaynaktan gelir, onun da kaynağı er Rezzak olan Allah’tır. Çünkü O Rezzak olmamış olsaydı o takdirde varlık aleminde ve irapta rızka da yer olmazdı. Bu itibarla rızık sadece Rezzak-ı A’zam olan Allah’tan yardım ister, O’ndan medet umar, O’nun Rezzak-ı A’zam olabilmesi için de mutlaka Hallâk-ı A’zam (en büyük yaratıcı) olması gerekir. İşte bütün bu güzel sıfatlar sadece Yüce Allah içindir ve yalnızca O’na hastırlar. Buna göre Rezzak bir tek iken, rızıkların kaynakları taaddüt eder.

Bazı kimseler kendisi sayesinde rızıkların taaddüt ettiği ve Rezzak’ın ise bir ve tek olduğu keyfiyetini bunun nasıl olabileceğini sormaktadırlar. Onlara verilecek cevap şudur;

Eğer ortada bir Rezzak olmasaydı o takdirde rızkın bir kaynağı olamazdı. Buna bağlı olarak ta eğer ortada her şeyi yaratan olmasaydı o zaman bizler de yaratılmazdık. Eğer ortada bir Musavvir (şekil ve suret veren) olmasaydı o zaman bizlerde şekillendirilemezdik. İşte bunun gibi eğer Rahman olmasaydı o takdirde kendisinden gelen rızıklara merhamet olunmazdık. Çünkü Rezzak olan Allah rızıkların kaynağıdır. İşte bizler de buna göre ellerimizdeki olanaklara göre öncelikli olarak aşağıda görülen hususlara uygun olarak rızıkların kaynaklarını tertip ederiz. Şöyleki;

Birincisi; “el Mastaru’l-Halik” yani yaratıcı kaynak; İşte bu ilk ve son Rezzak olandır ki bu da sadece Yüce Allah’tır. Çünkü O Evvel’dir, O’ndan önce gelen bir ilk yoktur. Zaten Yüce Allah’ın şu kavli de bunu göstermektedir.

Allâhulleziy halekaküm sümme razekaküm sümme yümiytüküm sümme yuhyiyküm… (Rum/40)

“Allah O’dur ki sizi yarattı, sonra da size rızık verdi. Sonra sizi öldürür, sonra sizi diriltir.”

İkincisi “el Mastaru’l-Mahlûk” O rızkın kaynağı olup rızıkların da kaynakları ondan taaddüt eder. Örneğin gökler, yer; halk için yaratılmış olan şeylerin tümü rızık kaynağıdırlar. Zira yüce Allah’ın şu ayeti de bu gerçeği vurgulamaktadır;

Bediy’üs Semâvâti vel Ard.. (Bakara/117)

“O göklerin ve yerin örneksiz yaratıcısıdır.”

Üçüncüsü; ”el Mastaru’llezi Yuhlak” Yaratılan kaynak. Bu da yüce Allah’ın yaratmış olduğu rızıklardan yardım alarak, onlardan faydalanarak elde olunan rızıklar demektir. Çünkü ilim sayesinde eşya keşfedilir, bu sayede onlar hakkında bilgi edinilir. Buna bağlı olarak izafetle Rezzak vasfını alan kul rızık ortaya koyar ve bu sayede hayatını güzelleştirir, değişik ve çeşitli ihtiyaçlarını karşılar.

Bunun içindir ki insan yeryüzünde araştırmalara girişti. Nitekim bunun sonucu olarak ta demiri, bakırı, altını, gümüşü vs. keşfetti. Yollar açarak hizmete sundu. Daha sonra kendisinden yaratılmış olduğu ve üzerinde rızıklandırıldığı yerden başını yukarılara, semaya kaldırdı. Gök ile yer arasında ki mesafeyi dürmeyi düşünmeye başladı. Nihayet bunun sonunda yer çekimi kanununu keşfetti. Ki bu sayede uzay savaşları mümkün hale geldi. Daha sonra da iki elinin yapageldiği imkân ile bunların durumları ve hayatı geliştirdi. Hala da eliyle olsun, aklıyla olsun aynı şekilde değişik bilim dallarında gelişmeleri devam ettirmektedir. Nitekim yüce Allah şöyle buyurmaktadır;

Velev besetAllâhur rizka li ıbadiHİ le beğav fiyl Ardı ve lâkin yünezzilu Bi kaderin ma yeşa’* inneHU Bi ıbadiHİ Habiyrun Basıyr. (Şûra/27)

“Bununla beraber Allah kullarına bol bol rızık seriverseydi, yeryüzünde azıp taşkınlık ederlerdi. Fakat dilediği kadar ölçü ile indiriyor. Şüphesiz ki O kullarından haberdardır, onları görendir.”

Eğer Allah rızkı yaysaydı, önlerine seriverseydi haksız yere azıp sapanların sayısı artardı. Kesinlikle yeryüzünde fesat ve bozgunculuk, kötülük yayılırdı. Netice olarak ta saçıp savuranların ve nimetin değerini takdir etmeyenlerin, Allah’ın faziletlerini ve ihsanını görmezden gelen isyankârların sayıları artardı.

Eğer rızık bakımından eşit olsalardı o zaman da çeşitlilik olmazdı, fa4rklılık ortadan kalkardı. Bundan böyle hiç kimse bir başkasına itaat etmez, hayatta keşmekeşlik baş gösterirdi. Halk arasında isyanlar çıkar ve kesinlikle hepsi de birbirleriyle kavgaya, savaşa tutuşurlardı. Hatta herkes kendi yanındaki değerlerle ötekilerine karşı üstünlük yarışına girerler, anlaşmazlık doğar ve bunun sonunda da hiç biri kendileri için yeryüzünde murat olunan halifelik gerçekleşemezdi.

Bunun içindir ki Er Rezzak olan Allah kendi dilemesi ve meişeti gereği rızık indiriyor Bununla kimini zengin kılarken kimisini de fakir kalmasını diliyor. Çünkü Rezzak olan Allah rızkı zaman içerisinde duruma göre indiriyor. Kullarından da bu rızıktan dilediklerine dilediği kadarını veriyor. Çünkü Allah kullarını bizden çok daha iyi bilmektedir. Eğer kimilerine fazla vermiş olsa verilen rızka karşı nankörlük edeceğini biliyor, bu nedenle de onun rızkını kısıyor. Kimine de verdiği takdir o kimsenin de verilen o rızkı ve imkânları hayır yollarına kullanacağını bilir ve onlara o şekilde verir.

Kulun konumu; Kul Allah tarafından akıllı bir varlık olarak yaratılmıştır. Böylece geniş ve bol miktarda rızık veren zatın varlığının kendi varlığından önce olduğunu, O’nun ezeli ve ebedi olduğunu kavramış olur. İnsanın Allah tarafından kendisine ihsan buyurduğu nimetleri ve rızkı kazanabilmesi de çalışmasına bağlıdır. Aksi takdirde çalışmadan bir şey elde olunamaz. O halde çalışmalı ve araştırma yapmalı ki rızkının kaynaklarını keşfedebilsin. Böylece o kaynaklardan rızkını elde etmiş olsun. Bu kaynaklar da ya yeryüzü ve gökler gibi temel olan iki kaynak olabilir veya bu iki kaynaktan yararlanılması suretiyle ikinci derece olan kaynaklardan elde etme gayreti olabilir.

Nitekim bitkiler, sular, kâinat ve cansız olan ve yerin üzerinde elde edilen ikinci derecede ki kaynaklardır. Yahut ta yer altında bulunan veya gök ile yer arasında olan kaynaklardan elde edilen rızıklardır. Bu bakımdan kul rabbinin kendisine ihsan ettiği rızık sebebiyle O’nun emir ve yasaklarına bağlı kalsın ve böylece rabbinin azabından sakınmış olsun, güzel öğütlerden de payına düşeni alsın.

Verilen rızıklar korunmalıdır. Onların genetik yapısıyla oynanmamalıdır. Gerektiğinde onların sadakasını, zekâtını vermeli ve kendisine rızık ihsan olunana dek te çalışmalıdır. Çünkü bunun gerisinde başkaları da bundan yararlanırlar.

Yine kulun konumu; Esasen rızık Allah tarafından ihsan olunan bir lütuftur. Onun varlığı, yaratılmışlardan öncedir. Bu nedenle insan rızkın Allah’ın bir lütfu ve nimeti olduğunu bilsin O nimetler oldukça boldur ama mutlaka güçlü olanlar tarafından çalışılarak elde edilmesi gerekir. Eğer çalışırlarsa o takdirde ihtiyaçlarını karşılayacak çok şeyler bulacaklardır ve çoğalmakla da bu giderek artacaktır.

Rızık aslında kayda bağlı olmayan genel ve mücmel olan mutlak bir şeydir. Burada yer alan “rızık” lafzından murat Allah’ın yaratmış olduğu kulları için mübah kıldığı şeylerdir. Ya da onlardan birine mülk olarak temlik ettiği şeydir. Zaten rızık ismini almakla mukayyet olunmuştur, kayıt altına alınmıştır. Nitekim yüce rabbimizin;

… ve mimma rezaknahum yünfikun. (Bakara/3)

Kendilerine verdiğimiz rızıktan başkalarına da dağıtırlar.”

Ayeti bu gerçeği dile getirmektedir. Çünkü infak/harcama tayyibat denilen tertemiz şeylerden yapılır. Bu itibarla Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiğinden hayır ve iyilik yollarına harcama yapanlar şu ayette de dile getirilmiştir.

Ve enfiku min ma razaknâküm min kabli en ye’tiye ehadekümülmevtü feyekûle Rabbi lev lâ ahharteniy ila ecelin kariybin, feassaddeka ve ekün minessalihıyn. (Münafikun/10)

“Her birinize ölüm gelipte; “Rabbim beni kısa bir süre için tehir etsen de sadaka versem ve iyilerden olsam” demesinden önce size verdiğimiz rızıklardan (Allah) için harcayın.”

Öte taraftan ayrıca rızık bir yönüyle mukayyet olmayıp yani kayda bağlı olmayıp mutlaktır. Çünkü rızık dendiği zaman bu ifadenin içerisinde her türlü sahip olunan, mal bunun içinde yer aldığı gibi en güzel kelime-i Tayyibe de bu yönüyle rızık kapsamına girer. Nitekim yüce Allah şöyle buyurmaktadır.

… ve men razaknahu minna rizkan hasenen fehuve yünfiku minhu sirran ve cehra… (Nahl/75)

“Tarafımızdan güzel bir rızık verdiğimiz, ondan gizli açık olarak harcayan hür bir insan.”

Kimi zamanda rızık denildiğinde ortada bir mübahlık ve temlik söz konusu olmaksızın bununla hayvanların yararlandığı şeyler de kast olunmaktadır.

Mademki yüce Allah hem Vehhab ve hem Rezzak’tır, o halde nasıl ki varlıkları yaratmış ise yarattıklarının rızkını da garanti etmiştir. Her ne kadar rızkımız Rezzak olan Allah tarafından garanti edilmiş ise de ancak insana düşen görevde vardır O da rızkını elde etmesi için sebeplere sarılmalıdır. Allah’a tevekkül de azimli ve gayretli olmalıdır. Kim kendini, nefsini buna alıştırırsa kalbi kuvvet kazanır. İçinde bir korkaklık olmaz, böyle bir yanlışa düşmez. Allah’ın izni ile imanı kuvvet kazanır. Nefsi ebedi olarak huzura kavuşur. Aziz ve Celil olan Allah’a olan güveni artar.

Gerçi tevekkül dendiğinde bu, bir yönüyle kanaatkâr olma anlamındadır. Bir başka yönüyle de rızıkta verilen garanti bakımından vefakâr olmadır. Çünkü varlıkları yaratan Allah, onların rızıklarını da garanti etmiştir.

Ancak bunu şöyle anlamalıdır. Kendi zan ve hesaplarına göre olmayan bir takım şaşkınlık uyandıracak derecede kendilerine verilen rızık, rızıklandıranlara vaad olunan bir vergi anlamında gelecek demek değildir. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır;

Ve fiys Semai rizkuküm ve ma tu’adun – FeveRabbis Semai vel Ardı innehu lehakkun misle ma ennekum tentıkun. (Zariyat/22-23)

“Gökte de rızkınız ve size vaad olunduğunuz şeyler var, işte o göğün ve yerin rabbine and olsun ki, o şüphesiz gerçektir, tıpkı sizin konuşmanız gibi.”

Sizin gökte de aramanız gereken rızkınız vardır. Kaldı ki size vaad olunan şeylerin takdiri değişik yönlerden ve yerlerden olabilir. Bütün bunlar sizin rızkınızın sebepleridir. Zaten bir başkasının da elinde değildir.

Ancak bunların gökte olmalarına gelince, bu sebeplerden kasıt ya yağmurun yağması sonucu kendisiyle yaratılanların hayat ve can bulduğu su iledir. Ya da ilim, hidayet, doğru yolu bulmak ve çocuk sahibi olmak türünden olan rızık yoluyladır. Çünkü saydığımız bütün bu şeyler semadan gelen rızık çeşitleridir.

Eğer söz konusu takdir olunan rızıklar bulutların taşıması yoluyla gelen yağmur sayesinde olacaksa, bu durumda sizin onlar üzerinde her hangi bir gücünüz ve egemenliğiniz yoktur. Onları siz kumanda edemezsiniz.

Eğer rızkınız il ilgili hususlar yarattıklarını dilediği gibi sulayan, suya kavuşturan Rezzak’ın elindeyse ve eğer başka şeylerden olan türlerden ise, zaten onlar hakkında ilahi takdir önceden sonuca bağlanmıştır. Her yaratılmışın rızkı ve eceli zaten çok önceden takdir edilmiştir.

İşte bu bakımdan gerçek düşünen akıl sahipleri, yüce Allah’tan rızık istemezler. Onlar yüce Allah’tan sadece bu rızkın kolay bir şekilde elde edilmesini ve kazanılmasını, bir de elde olunan bu rızkın bereketli ve hayırlı bir rızık olmasını ister ve temenni eder. Çünkü onlar bilirler ki; “Allah’ın, her yaratılanın ecelini önceden yazıp takdir buyurduğu gibi her yaratılanın rızkını da takdir buyurmuştur. İşte rızık konusunda kanaat etmek demenin manası budur. Kaldı ki bütün bunlarla beraber insana düşen görev, sebepleri değil aksine sebeplerin müsebbibini ve müsebbebini, o sebepleri yaratanın var ettiği yolları denemesi, onları beklemesi gerekir. Gereğini yaptıktan sonra da tevekkül etmesi icap eder. Tevekkülü terk etmesi doğru değildir. Çünkü bütün gayreti rızkı elde etmek için ortaya koymak gerçekten büyük bir zaafın ve eksikliğin neticesidir.

Yüce Allah’ın koymuş olduğu sünnetin, yolun mecralarına, O’nun gösterdiği çizgide hareket etmeye dikkat edip bakarsa şunu da bilmiş olacaktır. “esasen rızık, sebeplerin takdir edilmesine göre değildir. Bu bakımdan eğer böyle olsaydı o takdirde biz her zaman ahmak olan kimsenin rızıklandığını, daha çok rızık elde ettiğini ve aklı olanın, kafası çalışanın da yoksul kalacağını görürdük. İşte bu bakımdan Rezzak olan Allah, rızkı bizzat kendi zatına bıraktı. Takdiri bizzat kendisi yapıp bunu elde etmenin yolunu gösterdi. Çünkü eğer her akıl sahibi olan, kafasını çalıştıran bir kimsenin rızık sahibi olması ve her ahmak olanın da yoksun bırakılması gibi bir durum söz konusu olsaydı, o zaman insanın aklı sayesinde rızık sahibi olduğu sanılır, yanlış bir inanca sapılırdı. İşte böyle olmadığını görmeleri sebebiyle anlayıp öğrendiler ki Rezzak olan Allah bütün o şeyleri değiştiren ve düzene koyan yeg3ane varlıktır. Bu nedenle rızık için görünürde ki zahiri sebeplere güvenmemek gerekir. Nitekim Ebu Temmam şöyle diyor;

Eğer rızıklar akıl ve zekâya bağlı olsaydı o takdirde,

Helâk olurlardı zekâ ve akıl yoksunu bütün hayvanlar.

Rızık, Rezzak olan Allah tarafından işin manevi yönü olmaksızın sadece işin maddi yönleriyle yetinilen bir şey değildir. Mutlaka rızkın zorunlu olarak direkt ya da doğrudan bir rızık olması da söz konusu değildir. Çünkü korumak ve lütfetmekten tutun da inam etmek, ihsanda bulunmak ve daha nice şeyler gibi ikramlarda bulunmak ta Rezzak olan Allah’ın ihsanından ve rızkından dolayıdır. Çünkü Rezzak olan Allah şuhudu ile onu helak olmaktan korur.

Çünkü kulun intikal ettiği her durum kesin olarak yüce Allah’ın ihsanı sebebiyledir. Zaten bu da rızkın en üst mertebesidir. Çünkü o rızkı, o şekilde nakleden bizzat yüce Allah’tır. Nitekim in’am ın ihsan adını alması bundan ötürüdür. O sana sadece seni bildiğinden dolayı in’am da bulunur. Çünkü ilmi rü’yetin/görmesini ta kendisi olan zat sürekli olarak ihsanda bulunur. Zira O, seni devamlı görmekte ve seni her zaman bilmektedir.

Kaldı ki ihsan açısından rızık sadece yiyecek, içecek, mal, eşya ile sınırlanmış değildir. Çünkü bunlar dünya hayatının ziyneti ve süsüdürler. Beşer de yaratılışta bunları seven biri olarak yaratılmıştır. Bu itibarla insanların çoğu rızkı sadece bunlara hasretmezler. Çünkü Allah şöyle buyurmaktadır.

Züyyine linNasi hubbüş şehevati minen Nisai vel beniyne vel kanatıyril mükantareti minezzehebi vel fiddati vel haylil müsevvemeti vel en’ami vel hars* zâlike metaul hayatid dünya* vAllâhü ‘ındehu husnül meâb. (A. İmran/14)

İnsanlara kadınlar, oğullar, yüklerle altın ve gümüş yığınları, cins atlar, davarlar, ekinler gibi zevklerin sevgisi, çekici hale getirildi. Fakat bunlar dünya hayatının geçici nimetleridir. Oysa Allah akıbet güzelliği, O’nun yanındadır.

Bu bakımdan insanlar, özellikle kadın, çocuk, çokça altın ve gümüş sahibi olmada, cins atlara, deve, sığır ve koyunlardan oluşan hayvanlara sahip olma konularında bu şehevi duygu ve isteklerin sevgisi üzerinde yaratılmış olan bir varlıktır. Nitekim bu sevgiye ziraat ta dahildir. Fakat bütün bunlar sadece geçici olan fani dünyanın metaıdır, eşyasıdır. Çünkü bunlar yüce Allah’ın kullarına ihsan etmiş olduğu rızıklarla karşılaştırıp kıyaslanınca bir hiç olmadıkları görülecektir. Zira Allah kullarına nam, ihsan ve ikramda bulunduğu o kadar nimetler ve rızıklar var ki insanlar bunların farkından olmadıkları gibi o nimetin idrakinde bile değillerdir. O gördükleri şeylerin rızıktan sadece birazcık bir şey olduğunu bile bilmezler.

Bu itibarla bütün bunlar Allah katında olanlar ile asla kıyaslanamazlar. Çünkü Allah katında var olan rızıkları ve ikramı kulları için ahiret hayatına ertelemiştir. Bu nedenle insanların bütün çabalarını ve güçlerini bu geçici dünya hayatına harcamaları gerekmez. Çünkü dünya hayatının bu geçici olan şeyleri için gayret sarf etmeleri onları ahirette ki asıl rızıklardan alıkoymaktadır. Oysa ki ahirette ki rızıklar dünya hayatında ki altın ve gümüşten daha değerli ve daha hayırlıdır. Örneğin sıhhat ve afiyet Rezzak olan rabbimizin gökten indirdiği (Yağdırdığı) şu su gibi şeylerin tamamını insanlar, ağaçlar ve hayvanlar için rızık olsun diye indirmiştir.

Rezzak olan Allah’ın bir kısım kullarına bahşeyleyip bir kısmına ise bahşeylemediği rızık çeşitlerine gelince, bu türden olan rızıklara aslında sadece basiret ehli olanlar iltifat ederler. Bu konuda sadece akıl sahibi olanlar uyanık olurlar. Bunların değerini de ancak olgun bir akla, doğru bir anlayışa sahip olabilenler bilirler.

Dikkat edin ve aklınızı başınıza devşirin, İşte o nimet ve rızık sabırdır Çünkü yüce Allah bu konuda şöyle buyurmaktadır.

Ve ma yülekkaha illelleziyne saberu* ve ma yülekkaha illâ zü hazzın azıym. (Fussilet/35)

“O rütbeye ise ancak sabredenler kavuşurlar ve o rütbeye ancak (fazilette) büyük pay sahibi olan kavuşturulur.”

Bize sabrı da bir rızık olarak ihsan eden Rezzak olan Allah, verdiği rızık arasında buna ayrı bir yer vermiştir. Özel bir tür rızık olarak tahsis buyurmuştur. Bunun önemi Allah katında diğer rızık nevilerinden çok daha farklıdır, değer yönünden öteki rızıklarla asla kıyaslanamaz. Bu meziyet ve karaktere kavuşacak olanlar, ancak kendilerinde sabır özelliği yaratılmış olanlardır. Çünkü bunlar hatır hasletlerinden en büyük rızık payını alacak olan kimselerdir. Kemal derecesinde bir nefse ve ruha sahip olanlardır. Bütün bunlar bir yana ayrıca yüce Allah bu özellikte olanlara bunların dünyada çektiklerine karşılık sabretmelerinden ötürü ahirette çok büyük ecir tahsis etmiştir. Çünkü rabbimiz şöyle buyurmaktadır;

… innema yüveffessabirune ecrehüm Biğayri hisab. (Zümer/10)

“Ancak sabredenler mükâfatlarına hesapsız erdirilir.”

Sabredenler, öteki insanların hesaba çekileceği gibi ağır bir hesaba çekilmeyeceklerdir. Bundan anlaşılan husus şudur; “Sabır; nefsin pek katlanmak istemediği, çok ağır geldiği bir şeydir.” Çünkü burada nefis sabreden kimse tarafından sabretsin diye sabretmeye zorlanmakta ve icbar edilmektedir. Zira bunda meşakkat var, acı, elem ve keder vardır. Bu sıkıntıya tahammül etmesi ve yumuşak davranması gerekir. Nitekim tevazu göstermesi ve karşı karşıya kaldığı problemi saklı tutması da bunun bir gereğidir. Burada edep var, güzel ahlak var. İşte bundan dolayıdır ki bu özel bir rızıktır.

İnsan bu sayede halktan eza ve cefayı engeller ve bu amaçla halk adına eza ve cefaya katlanır. Doğrusu bunu başarabilmek öyle her kişinin işi değildir. Bu er kişinin işidir. Çünkü birçok kimseler karşı karşıya kaldıkları sıkıntılar sebebiyle bunalım geçirirler, sineleri sıkışır, adeta boğulacak olurlar. Kaldı ki burada kişinin, nefsini baskı altına alması, onu şiddet ve sıkıntılara karşı dayanıklı hale getirmesi icap eder. Umutsuzluğa kapılmaması gerekir. Zaten amellerin en değerlileri de nefsi en zor şeyler karşısında boyun eğdirmeye zorlamak ve onu mecbur bırakmaktır.

Bunun içindir ki yüce Allah, emir ve yasakları çerçevesinde hareket edip kötülüklerden sakınanlara, sadık ve dürüst olanlara, şiddet ve ağır baskı altında kalmak gibi durumlar karşısında sabretmelerini şart koşmuştur. Sabretmeleri durumunda da onlar sadık ve sakınan muttakiler olduğu gerçeğini kanıtlamış ve gerçekleştirmiş olurlar. Bu sayede Allah onların vasıflarını kemale erdirir, güzel amellerini olgunlaştırır. Zira yüce Mevla şöyle buyurmaktadır;

… vas Sabiriyne fiyl be’sâi ved darrâi ve hıynel be’s* ülâikelleziyne sadeku* ve ülâike hümül müttekun; (Bakara/177)

“Sıkıntı, hastalık ve savaş zamanlarında sabredenler var ya işte doğru olanlar onlardır. Takva sahibi olanlar da sadece onlardır.”

Bu durumda sabrın manası şudur; “Nefsi, heva ve hevesinin uğruna hareket etmekten menetmek, onu tutuklayıp hapsetmektir. Aynı zamanda onu Allah’ın rızasını elde etmesi için mücahede etmeye zorlamaktır.

Bu da kul, nasıl ve ne oranda bir imtihan ve bela ile karşı karşıya kalmışsa nefsini de o oranda, ona karşı direnerek cihad etmeye zorlamalıdır. Kul kendisini Allah’a itaat yoluna adayarak buna devam etmek suretiyle nefsi aşırılıklarından menedip engellemekle gerekeni yapmalıdır. Allah’ın huzurunda su-i edep, kötü ahlak kabul edilecek olan şeyleri yapmaktan, insanın tabiat olarak iğrendiği fenalıklardan geri bırakarak nefsi denetim altına alarak sabırla dayanma gücünü sergilemektir. Herkesle güzel muamelede bulunmak için gayret gösterip edepli olmak için de sabır göstermelidir.

Öte yandan sabır çeşitli manalara da gelir. Örneğin farklı tarzda ki heva ve heves, değişik tavırlar sergilemekten uzak durup sabretmek, kalbi kötülüklerden, heva ve hevesten arındırmak için sabretmek, birilerine karşı nefsin duyabileceği düşmanlık eğilimlerinden nefsi uzak tutmak suretiyle sabretmek, dünyayı süslemekten kaçınmak, sabrı gerektiren tehlikeli şeylerden uzak durmak, sebat konusunda sabırlı olmak, organları kötülüklerden uzak tutmaya sabretmek, nefsi kötü yollara gitmekten engelleyerek sabretmesini sağlamak gibi daha bir çok manaya gelmektedir.

Yine Hakka daim kalmak için nefsi sabra zorlamak, dil, kalp ve beden yoluyla yapılan muamelelerde nefsin üzerinde etkili baskı uygulamak ta sabrın bir çeşididir. Nitekim yüce Allah salih amel işleyen kullarını bununla nitelendirmiştir. Zaten amellerin salih amel olması içinde onlara sabırlı olmalarını şart koşmuştur. Kaldı ki rabbimiz Hak ve sabır ehli olanların dışında bütün insanların hüsranda olduklarını bildirmiştir. Asr suresi bu gerçeği şöyle açıklıyor.

“Euzü Billahi mineş şeytanir racim”

“BismillahirRahmanirRahıym”

1-) Vel ‘asri;

2-) İnnel İnsâne le fiy husrin;

3-) İllelleziyne âmenû ve amilus salihati ve tevâsav Bil Hakkı ve tevâsav Bis Sabr; (Asr/1-2-3)

Asra (zamana) yemin ederim ki, insan gerçekten ziyandadır. Bundan ancak iman edip salih amel (iyi işler) yapanlar, birbirlerine hakkı tavsiye edenler ve sabrı tavsiye edenler müstesnadır.

Şüphesiz Allah dilediklerinin rızıklarını genişletip daralttığı gibi dilediklerini de dilediklerine verir. Dilediği gibi artırır eksiltir. Yarattıklarına genişliği, bolluğu O verir. Ezelde haklarında kalem nasıl gerçekleşmişse, o gelip karşılarına çıkacaktır. Varsayın ki insan rızkından kaçmaya kalkışsa, tıpkı ölümden kaçması halinde nasıl ki her şeye rağmen ölüm gelip onu yakalayacaksa, ona yetişecekse, rızkı da gelip onu bulacak ve ona kavuşacaktır. Bu ikisinden asla kaçış yoktur. Çünkü kulun eceli bitmedikçe dünyada ki rızkı da asla kesilmez.

Kişinin eceli bitince dünyada ki rızkı kesilir ve ondan itibaren artık ahiret rızkı devreye girmeye başlar. Kişinin ahirete giderken ilk ahiret rızkı, dünyada ki son rızkıdır. Çünkü ahiret rızkının bir sonu yoktur, olmayacaktır.

Eğer bir kimse Allah’tan kendisine rızık vermemesini isterse Allah onun duasına icabet etmez, duayı kabul etmez. Kulu istemese de Allah o kimsenin rızkını yine yaratır. Bilinen eceli bitene dek Allah onun rızkını yaratır. Bu amaçla kul, itaat etmekten veya masiyetten kaçsa da Allah yine onun rızkını onun için garanti eder. Zira kul hayatta kaldığı sürece Allah onu rızıklandıracaktır.

Yine herhangi bir kimse dünya hayatının süslerinden olan ziynetlerden kendisi dışında başkalarına verilenlerin kendisine de verilmesini istese Yüce Allah yine bu konuda o kimsenin duasına icabet etmez, duasını kabul buyurmaz. Çünkü böyle bir durum yüce Allah’ın ezeli ilminde bildiği ve takdir ettiği gibi bişr hikmet gereği olarak verdiği hükmüne aykırı düşer.

Rezzak olan Allah’ı her türlü noksanlıklardan takdis ve tenzih ederim. O her türlü eksikliklerden Beri ve uzaktır. (Prof. Dr. A. Hüseyin Akil-Esma-i Hüsna şerhi/234-245)

*******************************************************************

         ER REZZAK

Rızkı verendir O, yaratılmışların hayatlarını idame ettirebilmeleri için rızık lazımdır ve rızıkta maddi, manevi olmak üzere iki türlüdür. Maddi rızık vücuda enerji vererek belli bir zaman boyunca canlı kalmasını sağlar. Manevi rızık ise bize ebedi hayat verir. İnsanları ele alacak olursak kişi, maddi rızkı sadece yiyecek, içecek, hava ve kıyafet olarak almamalı, anne, baba, koca, hanım ve çocuklarımız da birer rızıktır. Mallarımız ve ilmimiz dahi rızkımızdandır.

Tabiat kanunları olarak adlandırdığımız kategoriye dâhil olan her şey maddi rızka da dâhildir. Kâinatta anlamsız ve gereksiz hiçbir şey yoktur, her bir yaratılış hazinedir çünkü ayette;

“Rabbimiz, Sen bu kâinatı boş yere yaratmadın.” (A. İmran/190) Buyurulmuştur.

Bütün maddi rızıklar aslen temizdir. Ancak insan elinde kirletildiğinde arzu edilmez, menfur ve haram olur. Bu yüzden her şeyde bulunan rızık öğelerini aramalı ve bulmalıyız. Hiç gayret göstermediği için kendisine yazılan rızka mazhar olmayan kimse ebter olur ki bu bir lanettir. Ve yine bir kimse kendisine verilen temiz rızkı kirli elleriyle lekelerse o da haram yiyenlerden olur.

Manevi rızıklar kutsal kitaplardadır. Fakat bazıları esasen ter’ü taze olmalarına rağmen insan eliyle kirletilmişlerdir. Ancak en son kitap olan Kur’an’ı-Hakîm hariç. Onunla oynanmadığı gibi bir noktası dahi değişritilmemiştir. Maddi rızkımızı kazanmak için gayret göstermemiz gerektiği gibi Kur’an dan alacağımız manevi rızkımızda gayretlerimizin miktarına göre bir derece olacaktır.

Abdülrezzak o kuldur ki Allah kendisini zengin kılmıştır ve bütün o zenginliklerin gayrından değil ancak ve ancak Allah’tan olduğunu bilir. Abdülrezzak sadece maddi zenginliğe değil aynı zamanda hakikate varan bir ilme, kurtuluş yolunu öğreten bir dile ve muhabbet ve merhamet dolu bir kalbe ermiştir. Böyle bir kimse başkalarının da elinden rızıklarını rahatlıkla ve bolluk bereket içinde kazandığı bir kaynak haline gelir.

Bütün rızıklarımızın Allah’tan geldiğine hakikaten iman etmiş bir kimse ailesini ihtiyaç içinde bulursa sabah namazından sonra kıble cihetinden başlamak üzere evinin dört köşesinde onar kere ya Rezzak çekebilir. Allah Teâlâ ailesinin rızkını artırabilir. Bu ismi yazdırıp işyerlerine asanlar başarılı olabilirler. Cuma namazından sonra 100 kere ya Rezzak çekmek stresli ve sıkıntılı kişilere yardımcı olabilir. (T. Bekir Bayraktaroğlu-Esmaü’l-Hüsna/68-69)

Ve ahiru davana enil hamdülillahi rabbil alemiyn”

Çağrımız ve davamız Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd’adır.

Devam edecek

Euzübillahimineşşeytanirracim,

Bismillahirrahmanirrahim

Ve kul Rabbi edhılniy müdhale sıdkın ve ahricniy muhrace sıdkın vec’al liy min ledünke sultanen nasıyra. İsra/80)

De ki; “Rabbim, girdiğim yere sıdk halinde girdir ve çıktığım yerden sıdk ile çıkart. Ledünnünden zafere erdirici bir kudret oluştur bende.

“Yâ mukallibel kulûb sebbit kalbiy alâ diynike.”

Ey kalpleri dilediği tarafa döndüren, kalbimi dinin üzere sâbitle!

 “Rabbiy zidniy ilmen ve fehmen ve iymanen ve yakıynen sadıka.”

Rabbim ilmimi, anlayışımı, imanımı ve sıdk üzere yakînimi çoğalt.

**************************************************************

ER REZZAK;

Yaradan bütün mahlûkatını her an nice rızıkla rızıklandırmaktadır. Önce zâhirde, birçok yiyecek ve içecekle maddeni rızıklandırmaktadır, bu bir.

Sonra, ilimle bilincini rızıklandırmaktadır, bu da iki.

Daha sonra, her an yeni bir tecelli ile cesedinde ve mânânda tecelli etmektedir, bu da üç!

Bu daha derinleştikçe gider, ama şimdilik, biz bu kadar ile yetinelim; bu üç mânâ kâfi bize!

Ve bu rızık, her mahlûkatın fıtratına en uygun bir tarzda onu bulmaktadır. Şüphesiz ki bu rızık ile o mahlûkat, her an bir nebze daha tekâmül eder ve aslına yaklaşır!

Bu rızık umumi ise de, herkes ancak kabiliyeti ve istidadı miktarınca alır. Kabı büyük olan elbette daha fazla rızık almış olur. Tabii ki bu kişinin vüsatincedir.

“…ALLÂH DİLEDİĞİNE HESAPSIZ RIZIK VERİR.” (Bakara/ 212)

Âyetinde bu incelik vardır.

Efendimiz, yağmurun yağdığı üç çeşit topraktan bahsetmişti. Yağmur yağarken, hiçbir şeyi diğerinden ayırmaksızın, hepsine eşit şekilde yağar!

Eğer bu yağmur kayaların üstüne rast gelirse üstünden akıp gider, çünkü kaya ve taşların istidadı suyu emmek değil, üstünden akıtmaktır.

Bazı topraklar da vardır ki, suyu muhafaza eder de -havuz, kuyu gibi- halk onunla faydalanır, kendileri içerler, hayvanlarını sularlar, ekinlerinin sulanmasında yararlanırlar.

Bazen de verimli bir toprağa yağar ki, bu toprak suyu emer ve onunla nice nebatın yetişmesine vesile olur.

İnsanlar da fıtratlarına göre çeşit çeşittir.

Kimi hikmetten, Yaradanın uyarılarından anlamaz, dinlemez!

Kimi onlardan yararlanır; ancak kendisini kurtarabilir, başkasına faydası olmaz!

Kimi de onlardan kendisi faydalandığı gibi, pek çok insanı dahi faydalandırır!

Öyle ise kendini şöyle bir kontrol et bakalım, bunlardan hangisine daha ziyade benziyorsun? (Ahmed Hulusi)

**************************************************************

ER REZZAK

Rezzak İsm-i Şerifinin yaklaşık manası “Bütün mahlûkatın rızıklarını kâmil manada veren ve (Rızık manasındaki gizli) tüm ihtiyaçlarını karşılayan” demektir.  Hatta İsm-i Şeriften olması hasebiyle bu manaya “Kendisinden başka rızık verenin olmadığı, kendisinin dışındakilerin vesileler olduğu” manası da okunabilir.  Kuran’daki ifadesiyle;

İnnAllâhe HUverRezzâku ZulKuvvetil Metiyn. (Zariyat/58)

“Hiç kuşkusuz O (Allah) Rezzaktır, bol bol rızık verir. Kamil kuvvet ve tam iktidar sahibidir”

Evet, sadece O Rezzak’tır. Rızık O’na aittir. O’nun mülk ve sanatındandır ve ilmindendir. O’nun kudretindendir. Nitekim ayette de Rezzak İsminin tamamlayıcısı olarak “Kamil kuvvet ve tam iktidar” kelimeleri seçilmiştir. Rızık meselesinin Tevhit hakikatiyle doğrudan bir ilişkisi vardır. Bu hakikati meydan okuyan bir tarzda Kuran ilan etmektedir:

Ve ma min dabbetin fiyl Ardı illâ alAllâhi rizkuha ve ya’lemu müstekarreha ve müstevdeaha* küllün fiy Kitabin mubiyn. (Hud/6)

“Yeryüzünde rızkı Allah’a ait olmayan hiçbir canlı yoktur. O, onların karar kıldıkları yerleri de emaneten durdukları yerleri de bilir. Onların hepsi apaçık bir kitaptadır”

Varlıklar âlemindeki besin zinciri çokça söz konusu edilir. Seküler bir akıl ile bakıldığında bir de tam dikkat edilmediğinde, bir canlının besinini zincirin bir ön halkasının sağladığı varsayılır. Ancak, gerçekte zincirin her halkasının rızıkları bizatihi Allah tarafından özel şartlarda verilmektedir. Besin zinciri veya silsilesi başlangıç ve sonda açıkça görüldüğü gibi kesilmesinin yanında, ara kademelerdeki av ve avcı ilişkisinin beslenme için yeterli olmadığı görülmektedir. Bunu ilk zamandaki vahyin muhatabı olanlara ne kadar açık anlatır Kuran-ı Kerim:

Ve keeyyin min dabbetin lâ tahmilü rizkaha* Allâhu yerzükuha ve iyyaküm* ve HUves Semiy’ul Aliym. (Ankebut/60)

“Nice hayvanlar var ki, rızkını (Biriktirip yanında) taşımıyor. Çünkü onların da sizin de rızkınızı Allah veriyor. O, her şeyi işitendir ve her şeyi bilendir”

Üstelik Allah’ın her şeyi işitendir ve her şeyi bilen olduğu hüküm cümlesi olarak ayetin sonunda yer almaktadır.

Sonra Allah Rızkın yaratılması meselesini ilk insanın yaratılması meselesi gibi hüküm cümlesinde ele alan ayet-i kerimeyi vahy etmiştir

Ve nezzelna mines Semai maen mubareken fe enbetna Bihi cennatin ve habbel hasıyd.

Ven nahle basikatin leha tal’un nadıyd.

Rizkan lil ıbadi, ve ahyeyna Bihi beldeten meyta* kezâlikel huruç.(Kaf/9-10-11)

 “Bir de gökten bereketli su indirip de onunla bağlar, bahçeler ve biçilecek taneler biriktirmekteyiz. Tomurcukları birbiri üzerine dizilmiş uzun boylu hurma ağaçları yetiştirdik. Bunları kullara rızık olması için (Yetiştirmekteyiz). O su ile ölü toprağa can verdik, işte kabirden (Hayata) çıkış da böyledir” (Kaf, 9- 11).

O halde hakikat açıktır, güçlüdür “Yeryüzünde rızkı Allah’a ait olmayan hiçbir canlı yoktur”.  Evet, sadece O Rezzak’tır. O’nun dışında mutlak manada Rezzak yoktur.

Kısaca sözlükte gezinirsek, Rezzak kelimesinin kökeni olan isim ve fillerin farklı manalarıyla karşılaşmaktayız. Rızk için “Hayatı idame ettirme imkânları, var olma imkânları, birine hayatını kazanmasını sağlayan yani ekmeğini kazanma, geçim, maişet, gıda, nevale” gibi anlamlar verilmiştir. “Razeka” fiili için “Rızık vermek, rızıklandırmak, beslemek, yiyecek kazanmak”  anlamları verilmiştir. “Ruzika” fiili için “Sahip olmak, bir şey den yararlanmak” anlamları verilmiştir.

Kelimenin Arapçadaki lügat zenginliği bile yeni perspektifler açıcıdır. Mesela “Ruzika-rraculu bi  mevludin” Adamın bir erkek çocuğu oldu; RazekAllahü-şa’ba hayran” cümlesinde Allah kavmi iyiliklere gark etti manalarında kullanılmaktadır. Diğer yandan, yine rızık için “Kısmet, variyet, av” manaları da kullanılmıştır. Ancak, bu zenginlik lügat ve lafız zenginliğidir. Asıl zenginliği meselenin derinliğine indikçe daha fazla görmek mümkündür. Nasıl mı?

Bir kere Allah’ın Rezzak İsm-i Şerifinin tecellisinin ışığıyla beraber boyutları tamamen farklı bir dünyaya girdiğimizi hissediyoruz. Bu dünya içi esrarla dolu aydınlık ve yalın bir dünya..!

Olağanüstülükleri içinde barındıran olağan örtü taşıyan bir dünya.. !

İlk başta “Rızık” nedir sorusuna verilen cevaplar üzerinde düşünelim. Biz canlılar için ekmekten önce gelen hava ve suyu nasıl ihmal edebiliriz. Hayatta en başta ve en fazla ihtiyacımızın olduğu bu üç besin yani hava, su ve ekmektir. Bu üçünü de ne kadar az hatırlıyoruz? Ne kadar az fark ediyoruz değil mi? Bunu ancak büyük insanlar hatırlıyor en fazla. Sadi yazmış “Her du nefes şükür vacibest”. Her iki nefeste şükür vaciptir. Bu havanın sadece bildiğimiz ihtiyaçlarımızı karşıladığı kısmı için geçerli, ya bilmediklerimiz? Hava besin gibi yeniyor mu diyeceksiniz.

Son yıllarda yapılan araştırmalar gösteriyor ki, hava esrar içinde esrar barındırıyor. Bunlardan bir tanesi de besin olma keyfiyeti taşıyan faydalı gazların havanın muhteviyatından olmasıdır. Hatta aşırı betonlaşma ile dünyanın bazı bölgelerindeki faydalı gazların havaya karışmasını sağlayan “Yerkürenin terleme ve nefes almasının durduğu” bu açıdan o bölge sakinlerinin kaliteli ve besleyici havadan mahrum kaldıkları ifade edilmektedir.

Suda ne var? Çağdaş araştırmalar hava ve suyun içeriklerine ve fonksiyonlarına dair yeni şeyler söylüyorlar. Biz uzman değiliz. Sadece Rezzak İsminin bize en olağan gelen fark edemediğimiz tecellilerini tefekkür etmeye çalışıyoruz.

Şu en fazla bildiğimiz besinlerimizin tohum, bitki, tane, besin süreçlerini düşünelim dersek, ne muazzam dünya ile karşılaşırız. Adeta Allah’ın bütün isimlerinin tecellileri Rezzak İsm-i Şerifinin tezahürüyle bir nizam ve halka halinde Vahdet ve Vahidiyete kavuşmaktadırlar. Bu yüzden bazı İslam âlimleri rızıklandırma meselesini tevhit hakikatinin önemli bir ispatı olarak görmüşlerdir. Rızıklandırma yoluyla Vahidiyet tecelli etmektedir.

Rezzak İsmin başka tecellisi de rızıkları, gıdaları yiyen canlıların her birinin farklı farklı tatma, yeme ve hazmetme kapasitesidir. Eğer mevcut rızıkları tüketecek varlıklar olamasaydı, rızıkların ne faydası olurdu? Rızık gibi rızıklanmaya müsait ve müstait (Yetenekli) donanımda canlıların yaratılması da Rezzak İsminin bir tecellisi… Rızkı veren Allah onu yiyecek canlıları da yaratıyor, onlardaki özel sistemleri de… Aksini hayale havale edelim.

Vücudun besine ihtiyaç duyduğunda acıkma hissinin olması, susadığında susama hissinin olması ne muhteşem! Eğer olmasalardı ne olurduk? İnanın açlıktan ölürdük de bir şey yemek ve bir şey içmek aklımıza gelmezdi. Acıkma ve susama hissi biyolojik saatimiz olduğu kadar, vücut varlığımızın ikaz sistemleri.

Nihayet doyma hissi! Bu belki Rezzak İsm-i Şerifinin en esaslı tecellilerindendir. Doyma hissimiz olmasaydı, yığın yığın insan aşırı yemekten ölür giderdi. Hiçbir besin, vitamin ve mineral dengesini ayarlayamazdık. Hatta biyolojik realitesini iptal edip, sosyal ve siyasal bir açlıkla her şeyi sınırsızca yemek isteyenlerin hallerini acıyarak görüyoruz. “Kanaat bitmez bir hazinedir” hakikati gibi “Doymak da (Yani doyma hissi) en önemli rızıktır”.

Halkımız arasında “Rızkına mani olmak” sözünün dönüp duruyor olmasının bir hakikati olsa gerektir. Bu söz ilginç bir diğerinin halini düşünme halinin ifadesidir. Şairin dediği “Ecelsiz can almak” ile kısmetsiz rızık kesmek yani birinin rızkına mani olmak aynı mahiyette suç olarak görülmüştür. Zira can da rızık da bizatihi Allah’ın verdiği nimetler cümlesindendir. İnsan kendi canını bile alamadığı gibi başkasının canını hiç mi hiç alamaz. Aynen öyle de başkasının rızkına mani olmak bir yana kendi rızkını bile kesemez! Her ikisi de açık zulüm olarak görülmüştür.

Biz sofrası herkese açık olan, Peygamberimizin (s.a.v) atası İbrahim’in (as) neşet ettiği, dolaştığı, tebliğ yaptığı, hatta ateşlere atılıp selamete erdirildiği bir coğrafyanın milletiyiz.  Her yemekten sonra Halil İbrahim bereketi duası yaparız.

Birine dua ederken de Halil İbrahim bereketi dileriz. Çünkü bu sofra rızık kesme sofrası değil, rızık dağıtma sofrasıdır.

Bugün Ortadoğu ve İslam coğrafyası maalesef ve ne yazık ki, genç işsizliğinin, yoksulluğun, yetersiz beslenmenin, dengesiz servet dağılımının ve bundan kaynaklanan gerilimlerin yaşandığı, bu özellikleriyle ve göstergeleriyle dikkati çeken bir dünyaya dönüşmüştür. Hakiki ve mutlak Rezzak Allah’a yalvaralım ki, bu coğrafyaya Halil İbrahim sofrası ve bereketi nasip etsin.

Yine yalvaralım ki, bizlere biyolojik olduğu gibi başka boyutlarda da doyma hissi versin.

Ekmek ve su gibi aziz rızıklar verdiği gibi ruhumuz ve aklımızın, hissiyat ve insaniyetimizin beslenmesi için de bizlere rızk-ı cemil nasip etsin.

Tıpkı ervah-ı tayyibeye lütfettiği revayıh-ı tayyibe gibi. Bize Cennette yenilebilecek kadar temiz, kutlu ve bereketli rızıklar nasip etsin.

Öyle rızıklar ki, yemekten, söylemekten, hatırlamaktan, paylaşmaktan büyük mutluluk duyalım. (Mehmet Ali BAL)

***********************************************************************

ER REZZAK

Bismillahirrahmanirrahim

El Hamdu Lillahi Rabbil’Alemiyn Vesselatü Vesselâmü alâ Resulüna Muhammedin ve alâ alihi ve sahbihi ecmaiyn. Emma ba’d

Bugün Allah’ın izni ile er Rezzak ismini anlamaya çalışacağız. Bu isim Kur’an ı Kerîm de en fazla hem fiil, hem isim formatında geçen, isimlerden bir tanesidir. Bu isim fiilleri ile birlikte 128 defa geçiyor. Rezzak olarak bir defa geçiyor, (Zariyat/58)

Kur’an ın genelinde Allah’ın rızık vermesi ya çoğul olarak geçmiş, … hayrur râzıkîn. (ör: Cuma/11) Allah rızık verenlerin en hayırlısıdır şeklinde, Ya da fiil olarak geçmiş… yebsüturrizka.. (Ör; Zümer/52) Allah dilediğine bol rızık verir, dilediğini daraltır şeklinde.

Peki, anlamı ne demek? Rezzak kelimesinin türediği mastarın anlamı, kendisinden istifade edilen, faydalanılan her şey demektir. Bir şeyden faydalanıyorsan o bir rızıktır. Demek ki biz er Rezzak’tır dediğimizde veya rızık verenlerin en hayırlısıdır dedğimizde şunu söylemiş oluyoruz. Allah insanın faydasına olan şeyleri insana verendir. Kullarının muhtaç olduğu hayırları o kullarına eriştirendir demiş oluyoruz.

Bir Müslüman bu ismi bildiğinde ona ne faydası var veya bu isim Müslüman’ın hayatında ne şekilde tecelli eder dediğimizde önce Kur’an ı kerimde Allah rızık veriyor oluşunu kullarının kendisini birlemesi, tevhid etmesi gerektiğinin delili olarak sunmuştur. Yani Rezzak olan rızık veren kimse kulluk yapılması gereken ve ibadetlerinde birlenilmesi gereken Allah’ta aynı zamanda O’dur. Fatır suresinin girişinde Rabbimiz bütün insanlara şöyle sesleniyor;

{{Ya eyyühen Nasüzküru nı’metAllâhi aleyküm* hel min halikın ğayrullahi yerzükuküm mines Semai vel Ard* lâ ilâhe illâ HU* feenna tü’fekûn; (Fatır/3)

Ey insanlar… Üzerinizdeki Allâh nimetini düşünün! Allâh’tan gayrı, semâdan (beyindeki datadan) ve arzdan (beyin – beden yollu) sizin yaşam gıdanızı veren bir yaratıcı var mı? Tanrı yoktur, sadece “HÛ”! Nasıl (Hak’tan) sapıtırsınız!. (A. Hulusi)}}

Ya eyyühen Nasüzküru nı’metAllâhi aleyküm ey insanlar Allah’ın sizin üzerinizde ki nimetini hatırlayın hel min halikın ğayrullahi yerzükuküm mines Semai vel Ard yerden ve gökten Allah’ın dışında bir yaratıcı mı sizi rızıklandırıyor lâ ilâhe illâ HU O Allah’tan başka ibadeti hak eden bir ilâh yoktur feenna tü’fekûn nereye çevriliyorsunuz, ne için Allah’a şirk koşuyorsunuz. Niye amellerinizi, emeklerinizi Allah’tan başkasına takdim ediyorsunuz, Allah’tan başkası mı size rızık veriyor ki siz kulluk yaptığınız zaman Allah’tan başkasına kul olmaya kalkıyorsunuz.

Ankebut suresinde İbrahim AS. kavmine gelip onları tevhide davet ettiği zaman önce onların sapıklık üzere olduklarını, Allah’a iftira ettiklerini anlattıktan sonra onlara şöyle söylemişti;

{{İnnema ta’budune min dûnillâhi evsânen ve tahlükune ifkâ* innelleziyne ta’budune min dûnillâhi lâ yemlikune leküm rizkan febteğu indAllâhirrizka va’büduHU veşküru leHU, ileyHİ turce’un; (Ankebut/17)

“Allâh dûnunda putlara tapıyorsunuz; uyduruyorsunuz! Allâh dûnunda tapındıklarınız var ya, size bir yaşam gıdası veremezler! Yaşam gıdanızı (hakikatiniz olan) Allâh indînden isteyin… O’na ibadet edin ve O’na şükredin… O’na döndürülmektesiniz.” (A. Hulusi)}}

… innelleziyne ta’budune min dûnillâhi lâ yemlikune leküm rizkan sizin Allah’ın dışında ibadet ettiğiniz varlıklar sizin için rızık ellerinde bulunduramazlar febteğu indAllâhirrizka va’büduHU veşküru leHU rızkı Allah’ın yanında arayınız, Allah’a kulluk ediniz ve Allah’a şükrediniz.

Yani sen hem ihtiyacın olan rızkı Allah’ın yanında arayacaksın, hem de kulluğunu takdim ettiğin zaman sevdiğinde, korktuğunda, razı etmek istediğinde, dayanıp tevekkül ettiğinde bunları da Allah’a takdim edeceksin. Kaidemiz nedir? Rızık veren kimse kulluğu hak eden ilâh’ta O’dur.

Örneğin diyelim ki sen salih bir amel yapıyorsun, bunu yaparken kimin rızasını umarak bu ameli yapıyorsun bilmek zorundasın. Bunu Allah rızasını umarak yapmak istiyorsan doğrudur. Ama sen onun rızasını değil de insanların rızasını aramaya başlarsan, Ali benden razı olsun, Veli beni sevsin, falanca beni övsün, ben gittiğimde insanlar arkamdan güzel şeyler söylesinler şeklinde düşünerek bir salih amel yaparsan ne olmuş olur, doğru olur mu? Şimdi düşünün o salih ameli yaptığın bedeni sana veren kim? Allah. Seni bir rızık olarak bu hayra muvaffak kılan kim? Allah. Seni insanların içerisinde yaptığın amelleri diğer insanların da görmesini sağlayan kim? Allah. Bunların hepsi rızkın kapsamı, genişliği konularını işlerken gelecek, ki bu rızıkların tamamını sana veren Allah’tır. Eğer sen bir ibadeti Allah’ın rızasını umma ibadetini değil de başkasının rızasını umma niyetiyle yaparsan Sen Alemlerin rabbi olan Allah’a nankörlük etmiş olursun. Kim sana rızık veriyorsa sem kulluğunu ona takdim edeceksin.

İ. Ahmed’in rivayet ettiği bir hadiste; Yahya AS. İsrail oğullarını mescide topladı onlara dedi ki Allah bana 5 şey ile amel etmemi emretti. Bu 5 şeyi size bildirmemi de emretti.

1 – Sadece Allah’a kulluk edin ve hiçbir şeyi ona ortak koşmayın. Bunun benzeri şuna benzer dedi Yahya AS. Bir adam düşünün Altın veya gümüş malından bir köle satın almıştır ve ona demiştir ki; bu benim evimdir, bu da benim işimdir diye de göstermiştir. Köle ona çalışır, akşam olduğu zaman kazandıklarını sahibine değil, götürüp sahibinin dışında bir efendiye verir. Hanginiz kölenizin böyle olmasını istersiniz? Tabii ki hiç kimse istemez. Yahya AS. da diyor ki Allah’a şirk koşan adam misali işte bunun gibidir, bütün imkânlarını Allah’tan alır, fakat elde ettiği emeği yani kulluğunu, sevgisini, korkusunu, recasını, yaşamını, ölümünü Allah’a değil de O’nun dışındaki efendilere verir.

Er Rezzak olmasının tevhitle başka bir alakası şudur; Kâinatta insanlar kendisinden istifade etsinler diye onlara rızkı veren kimse neyin yasak neyin serbest olduğuna karar verecek olan da yine aynı zamanda O’dur. Hiç kimse Allah’ın rızıkları üzerinde tasarruf sahibi değildir.

En’am suresinde Allah Mekke’li müşriklerin bazı itikatlarını, bazı amellerini anlatıyor. Mesela bir tanesinde;

{{Ve ce’alu Lillâhi mimma zerae minel harsi vel en’ami nasıyben fekalu hazâ Lillâhi Bi za’mihim ve hazâ lişürekâina* fema kâne li şürekâihim fela yesılu ilAllâh* ve ma kâne Lillâhi fehuve yesılu ila şürekâihim* sae ma yahkümun; (En’am/136)

(O’nun) yarattığı ekinden ve hayvandan Allâh’a bir pay ayırdılar! Kendi zanlarınca şöyle dediler: “Bu Allâh’ın, bu da ortak koştuklarımızındır.” (Oysa) ortak koştukları için olan Allâh’a vâsıl olmaz! (Ama) Allâh için olan, onların ortak koştuklarına ulaşır… Ne kötü hüküm veriyorlar! (A. Hulusi)}}

 Bizim onlara verdiğimiz ekinlerden ve hayvanlardan bir payını Allah’a verdiler, bir payını da ortaklarına verdiler. Diyorlardı ki bunlar Allah’ın payıdır, bunlarda bizim ortaklarımızın payıdır. Bu birinci sapıklıkları. İkincisi;

{{Semâniyete ezvac* minedda’nisneyni ve minel ma’zisneyn* kul âzzekereyni harrame emil ünseyeyni emmeştemelet aleyhi erhamül’ünseyeyn* nebbiuniy Bi ılmin in küntüm sadikıyn; (En’am/143)

Sekiz çift/eş: Koyundan iki, keçiden iki (çift)… De ki: “İki erkeği mi haram kıldı, iki dişiyi mi, yoksa iki dişinin rahimlerinin iştimal ettiğini mi (sarıp içine aldığını)… Eğer doğru iseniz bana ilimle haber verin.” (A. Hulusi)}}

İkinci sapıklıkları; Hayvanları sınıflara ayırdılar, dediler ki, şu cins hayvanın sırtı erkeklere haramdır kadınlar buna binebilirler, bunun doğurduğu yavru kadınlara haramdır erkekler bundan yiyebilirler. Eğer ölü doğarsa hem erkekler yiyebilir hem de kadınlar diyorlardı. Böyle kendi kafalarına göre Allah’ın yarattıklarından şu olur bu olmaz, bu helal bu haram uyduruyorlardı. Allah bütün onların sapıklıklarını anlattıktan sonra dedi ki;

{{Kad hasiralleziyne katelu evladehüm sefehen Bi ğayri ilmin ve harremu ma razekahümullâhuftiraen alAllâh* kad dallu ve ma kânu mühtediyn; (En’am/140)

Cehaletten evlatlarını ahmakça öldürenler ve Allâh’ın kendilerine ihsan ettiği rızkı, Allâh üzerine iftira ederek haram yapanlar, gerçekten hüsrana uğramıştır… Gerçekten bunlar sapmışlardır ve hidâyetten mahrumdurlar. (A. Hulusi)}}

ve harremu ma razekahümullâhuftiraen alAllâh.. onlar, Allah’ın onlara verdiği rızıkları Allah’a iftira ederek kendilerine haram kıldılar.

Kim size böyle bir hak verdi? Bu rızık benim verdiğim ise bunun neresinin haram neresinin helal, kime haram kime helal olacağına da karar verecek olan yine benim diyor.

Yunus suresinde yine müşriklere Allah aynı şekilde sesleniyor;

{{Kul eraeytüm ma enzelAllâhu leküm min rizkın fecealtüm minhü haramen ve helâla* kul Âllahu ezine leküm em alAllâhi tefterun; (Yunus/59)

De ki: “Düşündünüz mü, Allâh’ın sizin için rızıktan inzâl ettiğini ki ondan bir kısmını haram, bir kısmını da helal kıldınız”… De ki: “Allâh size izin mi verdi, yoksa Allâh’a iftira mı ediyorsunuz?” (A. Hulusi)}}

Kul eraeytüm ma enzelAllâhu leküm min rizkın fecealtüm minhü haramen ve helâla* kul Âllahu ezine leküm em alAllâhi tefterun Deki gördünüz mü Allah’ın size semadan indirmiş olduğu rızıkları? Bazısını haram kıldınız, bazısını helal kıldınız. De ki; Helal-haram belirleme konusunda Allah ‘mı size izin verdi, yoksa siz Allah’a iftira mı ediyorsunuz. Rızık veren kimse bu rızkın hangisini serbest hangisinin haram olacağına karar verecek olan O’dur.

{{Ve min semeratin nehıyli vel a’nabi tettehızune minhu sekeren ve rizkan hasena* inne fiy zâlike le ayeten li kavmin ya’kılun; (Nahl/67)

Hurma ağaçlarının meyvelerinden ve üzümlerden hem sarhoşluk veren içecekler hem de güzel bir gıda edinirsiniz… Bu olayda da aklını kullananlar için bir ibret vardır.(A. Hulusi)}}

Üzümü, hurmayı yaratan kimdir? Allah’tır. Bunu kullarının önüne koymuştur. Bu üzüm, hurma şu halde iken bunu yiyebilirsiniz, şu hale dönüştüğü zaman artık bu içkidir, hamr dır, aklı örter onun için bu haramdır, bunu içmeyin deme hakkına sahip olan tek bir tane varlık vardır, o da alemlerin Rabbi olan Allah’tır.

Ama insanlar Mekke’li müşriklerin yaptığı gibi hadlerini aşarlarsa ve derlerse ki bu üzüm Allah’ın üzümüdür, lakin bu içkiye, aklı örten bir maddeye dönüştüğünde 18 yaşından büyükler kullanabilir, küçükler kullanamaz.

Veya kadını rızık olarak yaratan Allah’tır. Demiştir ki nikâh akdiyle onu kendine helal kılabilirsin, bunun dışında kadın sana haramdır.  Eğer biri çıkar Allah’a iftira eder, haddini aşar, sanki kadını yaratan oymuş gibi 18 yaşından büyükler istedikleri kadınla beraber olabilir, ama 18 yaşından küçüklere bu yasaktır derse bu aynı Mekke’li müşriklerin yapmış olduğu gibi Allah’a iftira ederek Allah’ın kendi mülkündeki tasarruf etmesine müdaheledir.

Demek ki Rezzak olanın Allah olduğunu bilen kişi haddini bilir, kulluğunu kime takdim edeceğini bilir, neyi yapıp neyi yapmayacağı konusunda kimden izin alması gerektiğini bilir. Onun için AllahMekkeli müşriklere, hem ibadet tevhidinde, hem de teşrii hakimiyet tevhidinde er Rezzak oluşunu, bu nedenle de birlenmesi gerektiğine delil olarak sunmuştur.

İkinci bir mesele ise Allah’ın er Rezzak oluşu hem bütün rızıkları Allah’ın vermesi, hem de varlıklar, insanlar arasında ayırım yapmadan rızık dağıtması demektir. Tüm varlığı yaratan Allah’tır, onların arasında ayırım yapmaz. Biz Allah rızık verendir dediğimizde genelde aklımıza gelen yiyecek içecek gelir, oysa böyle değildir. Rızık insanın kendisinden faydalandığı her şeydir. İster yiyecek içecek olsun, ister başka bir şey olsun. Mesela Şuayb AS. hud suresinde kavmine diyor ki;

{{Kale ya kavmi eraeytüm in küntü alâ beyyinetin min Rabbiy ve razekaniy minhu rizkan hasena* ve ma üriydü en ühalifeküm ila ma enhaküm anh* in üriydü illel ıslaha mesteta’tü, ve ma tevfiykıy illâ Billâhi, aleyhi tevekkeltü ve ileyhi üniyb; (Hud/88)

(Şuayb) dedi ki: “Ey halkım… Görmüyor musunuz? Ya Rabbimden kesin bir delil üstündeysem ve O bana kendinden güzel bir rızık verdiyse? Sizden yapmamanızı istediğim şeyde size ters düşmek istemiyorum… Gücüm yettiğince sizi düzeltmek istiyorum… Başarım ancak Allâh’ladır… O’na tevekkül (hakikatimdeki El Vekiyll isminin gereğini yerine getireceğine iman) ettim ve O’na yöneliyorum.” (A. Hulusi)}}

Kale ya kavmi eraeytüm in küntü alâ beyyinetin min Rabbiy ve razekaniy minhu rizkan hasena De ki; Ey kavmim eğer ben rabbimden apaçık bir delil üzere isem ve rabbim beni güzel bir rızıkla rızıklandırmış ise de mi bana böyle düşmanlık edeceksiniz. Benim getirdiğim daveti inkâr edeceksiniz.

Şuayb AS. Allah’ın ona verdiği kuvveti, nasip etmiş olduğu tevhidi, onu kendi milletinin dininden kurtarmasını güzel bir rızık olarak isimlendiriyor. Yani nasıl bedenin rızkı var yemek içmek gibi, kalbinde rızkı var, Allah’ı sevmek, O’na kulluk etmek, boyun eğmek gibi. Şuayb AS. rızık olarak bunu söylüyor.

Mesela Allah resulü İ. Tirmizi’nin rivayet ettiği bir hadiste şöyle dua ediyor; Allahümme innî es’elüke hubbeke ve hubbe men yuhibbuke ve hubbe amelin yukarribu ilâ hubbike.

(Allah’ım, her şeyden önce Senin sevgini talep ediyorum; sonra bana Seni sevenleri sevdirmeni istiyorum ve bir de Sana yaklaştıracak amelleri benim içim sevimli kılmanı diliyorum.)

Yani Allah resulüne göre bir insan doğru insanı seviyorsa bu bir rızıktır. Bir insan eğer Allah’ı seviyorsa bu bir rızıktır, çünkü doğru şeyi seviyor demektir. Mesela Ömer (Rd.) şöyle dua ederdi; Allah’ım bana kendi yolunda ölmeyi de beni rızıklandır ve peygamberinin memleketinde ölmeyi de beni rızıklandır. Yani Medine de ölmeyi bir rızık olarak görüyor. Şehadeti Allah’ın ona nasip edeceği bir rızık olarak görüyor.

Hatta çok ilginçtir Uhud savaşında Saad İbn. Ebu Vakkas ile Abdullah İbn. Cahş arasında geçen bir konuşma var, A. İ. Cahş diyor ki gel oturalım Allah’a bir dua edelim beraber ve elinden tutup kenara çekiyor. Önce Saad. İ. Ebu Vakkas dua ediyor diyor ki; Allah’ım yarın düşmanla karşılaştığımızda benim karşıma öyle bir adamı çıkar  –tabii bunu şu ifade ile söylüyor; beni öyle kuvvetli bir düşmanla-  rızıklandır ki, sonra da benim onu yenmemle rızıklandır ve ben onun bütün malını ganimet olarak alayım. İ. Cahş Amin diyor. Şimdi sıra sende sen dua et diyor; Ya rabbi yarın beni öyle bir düşmanla rızıklandır ki, öyle güçlü olsun ki ben onunla savaşayım, benim burnumu kulağımı vücudumu bütün uzuvlarımı parça parça koparsın. Yarın senin huzuruna geldiğim zaman sen bana senin bu halin nedir diye sorduğunda ben diyeyim ki senin rızan ve Resulünün yolunda bunları kurban ettim. Sen de diyesin ki evet kulum doğru söyledin. Beni bununla rızıklandır diyor.

1. İb. Cahş; bedeninde ki bir organın Allah’ın ona nasip etmiş olduğu bir güzelliğin Allah yolunda gitmesini, Allah’ın kendisine verdiği bir rızık olarak düşünüyor ve bu şekilde dua ediyor.
2. İbn. Mes’ud’un öğrencilerinden Alkame var. O Mescide girdiği zaman şöyle dua edermiş; “Ya rabbi beni salih bir arkadaş ile oturma ile rızıklandır.”

Bu örnekleri niçin anlattım? Rızık sadece yemek içmek değildir, sadece insanın ay sonunda eline almış olduğu maaş değildir. Rızık nedir? Senin dinine ve dünyana faydası olan her şey rızıktır ve bunların tamamı Allah’ın elindedir, onun için de Allah’tan istenmelidir.

Aynı zamanda Allah rızık verirken varlıklar arasında ayırım yapmaz. Ayeti kerime de buyuruyor ki;

{{Ve ma min dabbetin fiyl Ardı illâ alAllâhi rizkuha ve ya’lemu müstekarreha ve müstevdeaha* küllün fiy Kitabin mubiyn; (Hud/6)

Yeryüzünde hareket eden hiçbir canlı yoktur ki, onun yaşam gıdası (rızkı) Allâh’a ait olmasın! Bilir onun karar kılacağı hâli de (sonunu) ve geçici olarak yaşamakta olduğunu da… Hepsi apaçık bir BİLGİdir! (A. Hulusi)}}

Ve ma min dabbetin fiyl Ardı illâ alAllâhi rizkuha yer yüzünde hareket eden hiçbir canlı yoktur ki mutlaka onun rızkı Allah’a aittir.

Denizin dibinde ki balıktan semada uçan kuşa, annesinin karnında aciz bir şekilde bekleyen bebekten, küçük bir deliğin içinde yaşayan karıncaya kadar hepsinin rızkı Alemlerin Rabbi olan Allah’a aittir ve Allah her varlığa yetecek kadar rızkı da mutlaka yaratmıştır. Ankebut suresinde rabbimiz buyuruyor ki;

{{Ve keeyyin min dabbetin lâ tahmilü rizkaha* Allâhu yerzükuha ve iyyaküm* ve HUves Semiy’ul Aliym; (Ankebut/60)

Nice canlı var ki, yaşam gıdasını yüklenip taşımıyor… Onların da sizin de yaşam gıdanızı Allâh veriyor… “HÛ”; Semi’dir, Aliym’dir. (A. Hulusi)}}

Ve keeyyin min dabbetin lâ tahmilü rizkaha* Allâhu yerzükuha ve iyyaküm nice canlı vardır kendi rızkını taşıması mümkün değildir, onu da sizi de rızıklandıran Allah’tır. Diyor.

Allah rızık verirken haydi hayvanların hepsi Allah’a kulluk ediyorlar. Ama Allah fasık, facir olan insanlara, Şirk koşanlara bile rızıklarını zamanında ve yerinde ulaştırıyor. Yani düşünün adam Allah’a çocuk nispet ediyor, onun rızkı da geliyor. Adam sinirlendiğinde Allah’a küfrediyor, onun da rızkı geliyor. Allah’a meydan okuyor, onun rızkı da geliyor.

Bir hadiste Allah resulü buyuruyor ki; “işittiği eziyete Allah kadar sabırlı olan hiçbir varlık yoktur. Allah’a çocuk nispet ediyorlar, onlara yine de afiyet ve rızıklarını veriyor. (Buhari-Müslim)

Çünkü Allah bir söz vermiştir kullarına, hepinizin rızkı benim üzerimedir demiştir.

{{Ve ma halaktül cinne vel inse illâ liya’budun; (Zariyat/56)

Ben cini ve insi yalnızca (Esmâ özelliklerimi açığa çıkarmak suretiyle) kulluk etmeleri için yarattım! (A. Hulusi)

Ve ma halaktül cinne vel inse illâ liya’budun Ben insanları ve cinleri sadece bana kulluk etsinler diye yarattım.

{{Ma uriydü minhüm min rizkın ve ma uriydü en yut’ımun; (Zariyat/57)

Ben onlardan yaşam gıdası istemiyorum; Beni beslemelerini de istemiyorum. (A. Hulusi)}}

Ma uriydü minhüm min rızkın ben onların hiç birinden rızık talep etmiyorum. Diyor. Siz kulluğunuzu yapın, vazifenizi yerine getirin, hepinizin rızkı âlemleri rabbi olan Allah’ın üzerindedir ve Allah en facirinden en fasıkına kadar rızıklarını veriyor.

Soru; İnsanlar bu hakikati bilmediklerinde ya da bilip te farkında olmadıklarında ne oluyor? Aç gözlülük başlıyor ve insanlardan bir zümre, güçlü olanlar güçsüz olanlara karşı haddi aşmaya başlıyorlar. Mesela Mekke’li müşriklere Allah Kur’an ı kerimde diyor ki birkaç yerde;

{{Ve lâ taktülu evladeküm haşyete imlak* nahnu nerzükuhüm ve iyyaküm* inne katlehüm kâne hit’an kebiyra; (isra/31)

Evlatlarınızı yoksulluk korkusu ile öldürmeyin… Biziz onların da sizin de yaşam gıdasını veren, biz! Onları katletmek muhakkak çok büyük suçtur! (A. Hulusi)

Ve lâ taktülu evladeküm haşyete imlak açlık korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyiniz nahnu nerzükuhüm ve iyyaküm sizi de rızıklandıran biziz, onları da rızıklandıran biziz.

Mekke l, müşrikler çocuk olduğu zaman biz bunlara bakamayız diyorlardı, bir boğaz daha eklendi diye korkuyorlardı. Ne yapalım? En sonunda bu işi bir kanuna bağladılar, kız çocuklarını öldürelim dediler erkekler yaşasın dediler. Kız çocuklarını öldürmelerinin altındaki en temel sebep utanmadan daha ziyade açlık korkusudur. Yani bu büyüyecek, yük olacak masraflar artacak ve en sonunda biri ile evlenecek gidecek bize faydası olmayacak diye düşünüyorlardı.

Allah onlara diyor çocuklarınızı açlık korkusuyla öldürmeyiniz, sizi de, onları da rızıklandıran biziz diyor. Örnek veriyorum; sen ve eşin bir kazanıyor iki kişi bunu bölüşüyordunuz. Allah sana bir çocuk verdiğinde üç kişi oldunuz ama üç kişi bu biri bölüşmeyeceksiniz artık. Allah ya o bir kişinin rızkını da gönderecek bir kazanıyorken bir buçuk kazanacak, ya da Allah o biri bereketlendirip eskiden iki kişiye yeten bir bundan sonra üç kişiye yetecek. Ama insan haddini aştığında yani Allah’ın rızkı üstlendiğini unuttuğunda mutlaka zayıf, aciz gördüğü birilerine karşı haddi aşıyor.

Şu an dünyada Allah’ın yarattığı bir servet var, bir ekonomi Prof. Ünün yaptığı araştırmaya göre Allah’ın yıllık olarak yaratmış olduğu resmi olarak bilinenler 28 milyar insana yetecek kadardır. Dünyanın nüfusu kaç? 7- 8 milyar insan var, Allah her yıl ne kadar rızık yaratıyor? İnsanın ihtiyaç duyduğu gıda cinsinden 28 milyar insana yetecek kadar, yani neredeyse dünya nüfusunun 3 – 4 katı gıdayı Allah insan için yaratır.

Lakin ne oluyor biliyor musunuz? Olan şey şu; insanlığa yetecek gerekli rızkın %90 ını 6 – 7 tane aile alıyor, kalan %10 nu 8 milyar insan paylaşmak zorundalar. Allah’ın yaratmış olduğu bu rızkın %90 ını ABD, Avrupa vs. gibi ülkeler alıyorlar, bunların içinde de birkaç tane aile alıyor. Kalan bütün dünya %10 ile yetinmek zorunda kalıyor. Bu %90 ını alanlar yaptıkları açıklamalarda diyorlar ki, mesela en son Bill Gates, artık yanlışlıkla mı yaptı, bilerek mi yaptı bilmiyoruz, lakin kamera önünde bir konuşmasında dünya nüfusunun, dünyanın taşıyabileceği nüfustan daha fazla olduğunu ve aşı yoluyla bir de doğum kontrolü yoluyla dünya nüfusunu dengeleyebileceklerini, böylelikle dünyada ki servetin insanlara yetecek hale getirilebileceğini söyledi. Düşünün servetin %90 ını almalarına rağmen bu adamların gözü doymuyor. Hala aç kalmaktan korkuyorlar.

Bir başkası belki kameraların önünde bunu söylemiyor ama verdiği bir röportajda söylüyor; İçinde yaşamış olduğumuz dünya diyor, ancak bir milyar insana yetecek kadardır diyor. Bu ne demektir biliyor musunuz? 7 milyar insan helak olsun. Yani nasıl Mekke’li müşrikin kendi rızkını paylaştığı için kendi çocuğuna gücü yetip öldürüyordu, bu adamlar da 7 milyara güçleri yettiği için bu kadar insanı gözlerini bile kırpmadan öldürmeye hazırlar.

Bu neden kaynaklanıyor? Bir adamın karnından ses geliyorsa yani aç ise karnı gurulduyorsa, 2 lokma ekmek koyarsın ağzına ses kesilir. Ama bir adamın gözleri gurulduyorsa yani ses gözlerinden geliyorsa bütün dünyayı da o adamın önüne koysanız doymaz. Onun için dünyadaki açlığın sebebi dünyadaki toklardır.

Her gün 21.000 insan açlıktan ölüyor dünyada. Peki, dünyada ki obez sayısını biliyor muyuz? Dünyada 2.1 milyar obez insan var. Günde 21.000 insan ölüyorsa yılda yaklaşık 7.5 milyon insan ölüyor, ne için? 2.1 milyar insanın fazla tükettikleri için, o 2.1 milyar insanın gözü doymadığı için, sofraya oturdukları zaman doymayacağız, açlıktan öleceğiz düşüncesiyle 3 kişilik yemek yedikleri için o kadar insan ölüyor.

Şu soru çok fazla soruluyor ki özelikle Allah’ı inkâr eden insanlar diyorlar ki; Madem Allah’ın isimlerinden biri er Rezzak’tır, peki bu dünya da insanlar neden açlıktan ölüyorlar? Allah onların rızkını da verse ya. Hâlbuki ki Allah 21.000 insana değil 28. Milyar insan yetecek kadar rızık yaratıyor zaten, ama insanlardan bazısının aç gözlülüğü ve zalimliği, bazısının da mustazaflığı tercih edip bir kader olarak sükût etmesi, bu içinde bulundukları vakaya razı olmaları onları aç bırakıyor. Yoksa peşinden koşsalar bu olur mu?

Mesella Afrika’yı düşünün, Afrika ülkelerinde bir şehir çok lüks. Yani ülkenin diğer taraflarında su yok, yol yok, sağlık yok açlık var. O lüks şehrin de tamamı lüks değil, sadece bir semti lüks genelde. Orada lüks AVM ler, özel okullar var, restoranlar var. Özelliği ne peki oranın? Siyah nüfus yok orada. Yani mutfakta geride çalışanlar siyah, asıl parsayı götürenlerin hepsi beyaz. Beyaz nüfusun sayısı ise komik düzeyde 1.000 bile geçmiyor. Mücevheri çıkaran bunlar, petrolü alan bunlar.

Somali de insanlar açlıktan ölüyor, Somali sahillerinden çıkan balıklar dünyanın lüks otellerinde 100- 200 dolara servis ediliyor. Bunları tutan adamlar ise açlıktan ölüyorlar.

Şimdi Afrika’da ki bu insanlar buna razı olmasınlar, bir geminin içerisinde 10 tayfa var beyaz, 100 siyah köle var. Vursunlar ellerini masaya bu bizim hakkımızdır desinler. Ne işiniz var sizin bizim memleketimizde, bizim balıklarımızın sizin sofranızda ne işi var desinler. Ama onlar bu zillete razı oldukları için, Allah’ın şeriatından yüz çevirdikleri için zilletten kurtulamıyorlar. Kaderdir, böyle oldu saçmalığına inandıkları için aç kalıyorlar. Ama kendi hakları olanı isteseler, ellerini masaya vursalar Allah dünya nüfusunun 4 katı rızık yaratıyor. Yani şöyle bir durum yok; Allah onların rızkını kendi memleketlerinde yaratmış, lakin onlar kendi rızıklarının peşinde koşmayıp içinde bulundukları duruma razı olunca 1.000 beyaz o insanların rızıklarını tüketiyor.

Bugün dünyada 150 milyon ton buğday bozulup çöpe dökülüyor. Bu şu demek, bu adını saydığımız ülkeler de şöyle bir korku var. Diyorlar ki ya önümüzdeki yıllarda büyük bir dünya savaşı çıkarsa, deprem veya afetler olur, volkanlar patlarsa o zaman gıda olmazsa biz ne yapalım diyorlar. Önlerindeki 20-30-50 yılın gıdasını depoluyorlar.

Bu miktarı bir düşünün, 21.000 açlıktan ölen insanların değil 100 lerce milyon insanın doyacağı kadar yiyecek denizlere dökülüyor, büyük kazanlarda yakılıyor. Niye? Bunun tarihi geçti diyorlar, bu bozuldu, ambara yenisini koyalım diyorlar. Bu kadar adaletsizliğin olduğu böyle bir dünyada elbette ki insanlar açlıktan ölecekler. Onun için ne lazım? İnsanlığa adalet lazım.

Allah yaratıyor, bakın yaratmış olduğu güzelliklere, Allah’ın isimleri zaman ve mekânla kayıtlı değildir, sürekli işliyor, sürekli ihsan ediyor, lakin insanlardan bir grup insan aç kalmaktan korktukları için dünyanın kalan kısmına karşı zulmediyorlar. Yani eskiden Mekkeli bir müşrik çocuğunu öldürüyordu gücü yettiği için, bu günün müşrikleri ise milyarlarca insana güçleri yetiyor ve onları öldürmeye teşebbüs ediyorlar.

Allah’ın er Rezzak olması ile ilgili bir başka mesele; Allah insanların rızkını yaratır ve her insana Allah rızkını belli bir oranda verir. Kur’an ı kerimde er Rezzak ile ilgili ayetlerin birçoğunda dilediğine rızkını genişleterek, dilediğine ise daralttığını söylüyor.

{{Evelem ya’lemu ennAllâhe yebsüturrizka limen yeşau ve yakdir* inne fiy zâlike leâyâtin likavmin yu’minun; (Zümer/52)

Bilmediler mi ki Allâh yaşam gıdasını dilediğine yayar, genişletir, (dilediğine de) daraltır! Muhakkak ki bu olayda iman eden bir toplum için elbette işaretler vardır. (A. Hulusi)}}

Mesela Kur’an da 9 farklı yerde şöyle buyuruyor; Ör;

{{Allâhu yebsütur rizka limen yeşau min ıbadiHİ ve yakdiru leh* innAllâhe Bi külli şey’in ‘Aliym; (Ankebut/62)

Allâh, kullarından dilediğine yaşam gıdasını arttırır ve (dilediğine de) kısar! Muhakkak ki Allâh Bi-küllî şey’in (hakikatinde olarak) Aliym’dir. (A. Hulusi)}}

Allâhu yebsütur rizka limen yeşau min ıbadiHİ ve yakdir Allah kullarından dilediğine rızkı genişletir, dilediğininkini de daraltır. Diyor Rabbimiz.

Şimdi burada soru şu; Niçin Allah kullarından bazısına rızkı biraz daha fazla veriyor da bazısınınkini daraltıyor, bunun hikmeti ne olsa ki? Mesela sen ve arkadaşın aynı saatte dükkân açıyorsunuz, beraber çalışıyorsunuz, yoruluyorsunuz. Akşam olduğu zaman sen iki katı kazanıyorsun, o senin kazancının yarısı kadar.

Bu zikrettiğimiz 9 ayetin her birinin sonunda bunun hikmetini bildiriyor. innAllâhe Bi külli şey’in ‘Aliym çünkü O Allah, her şeyi bilen Allah’tır. Yani bu Allah’ın bilgisi dışında insanlara dağıtılmış olan değildir. Neyin neye uygun olduğunu, kimin ne kadar ile hem kendisine zarar vermeyeceğini, hem de çevresindekilere zarar vermeyeceğini Allah biliyor.

{{Velev besetAllâhur rizka li ıbadiHİ le beğav fiyl Ardı ve lâkin yünezzilu Bi kaderin ma yeşa’* inneHU Bi ıbadiHİ Habiyrun Basıyr; (Şûra/27)

Eğer Allâh, kullarının yaşam gıdalarını yayıp genişletseydi, arzda elbette azarlardı! Ne var ki dilediğini bir ölçü ile indirir… Muhakkak ki O, kullarında Habiyr’dir, Basıyr’dir. (A. Hulusi)}}

Bir ayetin de sonunda buyuruyor ki;

inneHU Bi ıbadiHİ Habiyrun Basıyr şüphesiz ki Allah kullarına karşı Habîr ve Basîr dir. Yani hem onların ne halde olduklarını görendir, hem de onların bütün hallerinden haberdardır diyor.

Allah kullarına rızkı farklı şekillerde dağıtıyor, hiç kimse neyin kendisi için hayırlı, neyin kendisi için şer olacağını bilemez. Bir çok insan var ki Müslümanların arasında da çokça yaşanmış olan bir şey, Adam fakir iken çok güzel bir Müslüman, Allah rızkını birazcık genişletip önünü açtığında, yürü kulum dediğinde önce Müslümanlığını, sonra İslâm cemaatini, sonra dinini, sonra akaidini her şeyini terk ediyor. Şimdi sorsak desek ki çok rızık bu adama faydalı oldu mu, bir hayır getirdi mi? Hiçbir hayır getirmedi. Tam tersi Allah kendisine nimet verdiğinde görevini çok güzel yapan infak eden Müslümanlara faydalı olan bir insandan Allah elindeki imkânları çekip aldığında, ona fakirliği takdir ettiğinde unutturan bir fakirliğe düşüyor. Allah resulü de duasında Ya rabbi unutturan fakirlikten sana sığınırım dediği gibi unutuyor. Hatta bazısı kadere isyan etmeye başlıyor. İş o noktaya geliyor ki intihara gidecek kadar kadere isyan ediyor.

Demek ki eğer insan elinden geleni yapmışsa, yani rızık talep etmek için çabasını ortaya koymuşsa, koşturmuş, aramışsa ve buna rağmen Allah sonunda ona bir şey takdir etmişse insanın da çok fazla zorlamaması lazım. Bilmesi lâzım ki Allah’ın ona taktir ettiği onun için hayır olandır, Allah’ın taksimatına razı olmalıdır. Çok zorlayan veya haddi aşan insanlar Allah istediklerini kendilerine verdiğinde maalesef Allah’ın verdiği ile Allah’a ortak koşmaya başlıyorlar.

Sen bunu bildiğin zaman, yani benim rabbim rızkı kullarının arasında dağıtır, istediğine daraltır, istediğine genişletir. Lakin bu bir hikmete mebnidir, yani rasgele yapmaz.  

Bu sana ne fayda sağlar? Allah seni zenginlikle de imtihan etse, fakirlikle de imtihan etse her durumda da vacibini yerine getirirsin. Zenginsen şükredersin, fakirsen sabredersin. Allah bazen insanın önünü açar hele şükrediyor mu, etmiyor mu diye. Allah Süleyman AS. a verdikçe verdi, sonunda Süleyman AS. ne dedi?

“hazâ min fadli Rabbiy liyeblüveniy eeşküru em ekfür. Neml/40)

Bu Rabbimin fazlındandır. Şükür mü yoksa nankörlük mü edeceğim diye beni denemesidir. (A. Hulusi)”

Allah bunları bana imtihan için verdi, hele ben şükür mü edeceğim, yoksa Allah’a karşı nankörlük mü edeceğim. Allah bunu görmek için bu kadar nimet verdi.

Bazen de Allah senin sabır edip etmediğini görmek, senin içinde kini açığa çıkarmak ister, elindeki imkânlarını elinden alır. Sen bu hakikati bildiğin zaman sorumluluğunu bilirsin, Allah’ın işine karışmazsın. Vermişse şükredersin, vermemişse sabır gösterirsin, O’nun kaderine rıza gösterirsin.

Allah resulü bir hadisinde buyuruyor ki; “Sizden biri Allah’ın kendisine mal ve yaratılış yönünden üstün kıldığı birine bakacaksan kendisinden üstte olana bakmasın, altta olana baksın” diyor. (Buhari-Müslim) Tirmizi’nin rivayetinde sebebini şöyle açıklıyor; “Çünkü bu Allah’ın nimetini küçümsememek için en uygun olan davranıştır.” Diyor.

Yani bir dağılım var, hepimiz bunu hissedebiliyoruz. Bu ilim konusunda olsun, yaratılış konusunda olsun vs. Birine rabbim boy vermiş, cüsse vermiş, diğerinden almış. Birine mal vermiş, diğerinden almış, birinin yüzüne bakıyorsun ay gibi bakmaya doyamıyorsun, bir başkasına ise Nemrut suratı vermiş kaçmaya çalışırsın. Yani bazısını bazısına üstün kılmış. Ayette de zaten bunu belirtiyor;

“… refe’a ba’daküm fevka ba’din deracatin liyeblüveküm fiyma ataküm… (En’am/165)

.. size verdiklerinde (Esmâ kuvvelerinde) sizi denemek (o özelliklerinizi kuvveden fiile çıkarmak) için, kiminizi kiminizin üstünde mertebelere yüceltendir. (A. Hulusi)”

Şimdi bu dağılımda şeytanın kula yaptığı şey şudur o da sürekli sizden üstün olanlara bakmanı sağlar. Niçin? Seni şükürsüzlüğe düşürmek için. Çünkü kendinden daha iyileri gördüğün zaman şikâyet edersin, halinden razı olmazsın. Peki, Allah resulü ne diyor? Şeytanın senin ayağını kaydırmasına karşılık sana şükür üzere kalmanın yolunu gösteriyor. Başını yukarı kaldırma diyor Allah resulü, aşağı indir. Yani senin elinde bir problem varsa iki elinde problem olan adama bak. Senin bir ayağında problem varsa iki ayağında problem olana bak. Sen bir ayağında problem varken iki ayağı sağlam bir maraton koşucusuna bakarsan tabii ki kendi halinden şikâyet edersin. Ama iki ayağı kesilmiş olan, başkasının yardımı olmada yürüyemeyen adama bakarsan ki Allah’ın sana takdir ettiği o nimete şükredesin. Onun için bunu hiç unutmayalım. Şeytan sürekli kafamızı yukarı çeker, yani hep kendinizden daha iyi durumda olana baktırmaya çalışır.

Mesela arabayla gidiyorsun yolda, Allah sana bir araba vermiş. Senin normalde kime bakıp şükretmen lazım? Yaya yürüyen adama bakıp şükretmen lazım. Allah’a hamd olsun ki bunu bana musahhar kıldı demen lazım. Ama sen kendi arabandan çok daha değerli modeli yüksek arabaya bakarsan, ya millet dünya da yaşıyor, biz ne haldeyiz millet ne halde diye şükürsüzlüğe, isyana doğru kayarsın.

Zaten şükürle nankörlük çizgisi de burada başlıyor. Allah’ın verdiklerini görenler genelde Allah’a şükrediyorlar. Ama Allah’ın vermediklerini görenler genelde nankörlük ediyorlar. Kur’an da da Allah buyuruyor;

Kutilel’İnsanu ma ekfereh. (‘Abese/17)

Kahrolası insan ne kadar da nankördür.

Mesela birini alın karşınıza deyin ki neyin var neyin yok, durumun nedir? Hiç kimse size demiyor; Elhamdülillah, elim var ayağım var, sıhhatim var, hanımım var çocuğum var, evim var, işim var, aç değil açıkta değilim Allah’a şükürler olsun diyeni çok az duyarsınız.

Yahu işte borçlar var, senetler var ödeyemiyoruz, evle ilgili sıkıntılarım var, kiralar çok pahalı, bir araba aldım sürekli arıza çıkarıyor perişan olduk vs. böyle nankör. Allah’ın sana verdiklerini saymaya kalksan sayamazsın.

… ve in te’uddu nı’metAllâhi lâ tuhsuha.. (İbrahim/34)

Allah’ın nimetlerini, rızıklarını saymaya kalksanız sayamazsınız. Diyor Allah.

Allah’ın verip te sayamadıklarınızı görüp sayısız şükür etmek yerine Allah’ın bir elin parmak sayısınca verdiği musibeti ki oda seni kâmil insan etmek, günahlarını dökmek, derecelerini yükseltmek, azmaman, yoldan çıkmaman içindir. Sen bu halde iken sabah akşam oturup kalkıp birkaç musibeti zikrediyorsun. Böyle yüce, bu kadar nimet veren bir Allah şükredilmeyi mi hak eder, yoksa sürekli şikâyeti isyanı, nankörlüğü mü hak eder. Onun için bunu bileceğiz. Allah’ın bize vermediklerine değil, verdiklerine sürekli bakacağız ki böylece Allah’a karşı nankörlük etmiş olmayalım.

Allah’ın Er Rezzak ismi ile ilgili bir başka mesele ise, dedik ki Allah insanların rızıklarını yaratır, lâkin Allah kimsenin rızkını getirip te ağzına düşürmez. Mesela çocukta Allah’ın verdiği bir rızıktır, ama sen evinde akşam yatıp sabah kaktığında yastığın üzerinde bir çocuk bulmuyorsun, evlenmen lazım. İş yerinde kazandığın para bir rızıktır. Evde otursan iş yerini açmasan, ticaretini yapmasan sabah kalktığında yastığın altında para bulmuyorsun. Allah’ın bir sünneti var, bu sünnet dairesinde işler işliyor. Allah senin rızkını yaratıyor, senin onu elde edebilmen için ne yapman lazım? Çalışman lazım.

Buradaki mesele Allah’ın senin için yarattığı rızka seni ulaştıracak olan yolun meşru bir yol olmasını istiyor. Yani rızık ta helal olacak, o rızka ulaşmanı sağlayacak yolda aynı şekilde Allah’ın meşru gördüğü bir yol olacak.

Birçok insan rızkı verenin Allah olduğunu bilir, takdir edilen rızkın kendisine geleceğini de bilir. Lakin onu elde etmek için sabır gösteremez, Allah’ın meşru kılmadığı yoldan o rızkı elde etmeye çalışır. Peki, Allah resulü ne buyuruyor?

“Ruhü’l Kudüs Cibril bana şöyle vahyetti; bir nefis ecelini tamamlamadan ve rızkının tamamını elde etmeden kesinlikle ölmez. Öyleyse Allah’tan korkun ve rızkınızı güzel bir şekilde talep edin. Sakın rızkınızın size ulaşması ağırlaştı, rızkınız daraldı diye Allah’ın haram kılmış olduğu yollarla elde etmeye çalışmayın. Çünkü Allah’ın yanında olan sadece Allah’a itaat edilerek elde edilebilir.”

{{Abdulkadir Geylani Hz. Oğluna öğüdünde diyor ki; Ey oğul! Sakın sakın! Sen sen ol, dünyalık hususunda kimseyle çekişme, didişme. Kimsenin elindeki kısmete mani olmaya kalkışma. Zira herkesin nasibi mutlaka kendisini bulur. Eğer kaderde elinden alınması varsa, o da olur. Bu senin isteğinle olmaz.

Kadere razı olmak; kavga, çekişme ve didişme sonunda dünyalık elde etmekten daha güzeldir. Zira Allah’ın takdirine razı olmak her hal ü kârda hayatı güzelleştirir, tatlılaştırır, huzurlu kılar.}}

Yani haram yoldan sen çalıştın çabaladın baktın ki rızık az geliyor. Sakın bu durum seni haram yollara, gayri meşru yollara götürmesin. Niçin? Çünkü rızık yazılmış zaten. Haram da işlesen Allah’ın sana takdir ettiği gelecek, helal yoldan da kazansan Allah’ın takdir ettiği sana gelecek. Yani tercih ettiğin yol senin rızkının miktarını değiştirmeyecek.

Mesela bir adam uyuşturucu satıyor, çok para kazanıyor, oysa emin olun ticaret yapsaydı aynı parayı yine kazanacaktı. Yani eroin satan bir adam ticaret yaptığı zaman rızkı azalmayacak, Allah ona ne takdir etmişse onu kazanacak ama yolu Allah sana bırakmış. İstiyorsan meşru yolu seçersin özgür iradenle, istersen gayri meşru bir yol seçersin.

{{Hz. Ali (r.a.)’nin yaşadığı şu olay buna en güzel örnektir: Hz. Ali (r.a.) efendimiz, namaz kılmak için mescide gittiğinde devesini bir gence emanet bırakmış, fakat namazı edâ edip döndüğünde, devenin yerinde olmadığını ve yular sız başıboş dolaşmakta olduğunu görmüş. Genci de etrafta bulamamış; yeni bir yular almak için çarşıya gittiğinde, kaybolan yuların biraz önce bir genç tarafından on dirheme bir tüccara satıldığını öğrenir.

Tüccar da bu olaya çok üzülmüştür. Hz. Ali (r.a.) on dirhemi satıcıya verip yularını geri alırken : “ O gence yazıklar olsun, dedi. Ben bu parayı, deveme baktığı için o gence verecektim. Ama o acele etti, helâl rızkını harama çevirdi.” Buyurdu.

Allah’ın bize bahşettiği güç ve kuvveti, iyi yönde de, kötü yönde de kullanabiliriz. Kulun isteği ne ise Allah onu yaratır. Önünde iki bardaktan birisinde alkol, öbüründe ise şerbet bulunan bir kimse, bu iki bardaktan hangisini isterse, Allah kulun elini o bardağa uzatma kuvvetini verir. Şerbet içmek isteyenin eli zorla alkole götürülmez. Helâl rızık kazanmak isteyen kişi de, kaderi tarafından zorla tefecilik yapmaya zorlanmaz.}}

Buna mukabil Kur’an ı kerimde Allah buyuruyor ki;

…ve men yettekıllâhe yec’al lehû mahrecen.

Ve yerzukhu min haysü lâ yahtesib… (Tâlak/2-3)

Kim Allah’tan hakkı ile korkarsa, rızık talep ederken –Meşru şekilde rızık talep etmek takvanın sınırlarındandır, Allah’tan korkmak, sakınmaktır.- Allah mutlaka onun darlığında bir çıkış kapısı açacak ve onu hiç ummadığı yerden rızıklandıracaktır. Diyor. Bu kimin vaadidir? Bu âlemlerin rabbi olan Allah’ın vaadidir. Yani sen rızkın daraldı, önünde iki yol var. Helal yoldan rızık talep ettiğin zaman rızkın az olacak –bu sana göre tabii- Haram yoldan rızık talep ettiğin zaman rızkın artacak gibi düşünüyorsun.

Allah resulünün dilinden diyor ki böyle bir şey yok. Seçtiğin yol rızkını ne artırır, ne de azaltır. Ama benim bir vaadim var, ikramım ödülüm var. Nedir o? Eğer haram yola tevessül etmezsen sabreder ve takva ile Allah’ın takdir etmesini beklersen ben mutlaka bir çıkış kapısı açarım ve seni hiç ummadığın yerden rızıklandırırım diyor.

Bununla ilgili birkaç örnek verelim; Musa AS. geldi İsrail oğullarına geldi dedi ki; Allah burayı terk etmenizi emrediyor. Yani ben firavuna gittim, daveti ulaştırdım, kabul etmedi. Allah’ta İsrail oğullarını al ve bu beldeyi terk et.

Şimdi İsrail oğullarının önünde iki yol var. Yusuf AS. dan bu yana Mısır’a yerleşmişler, iş kurmuşlar, servet edinmişler. Ya bunların hepsini bırakıp gidecekler, ya da diyecekler ki biz bu kadar mal mülk edindik, sen bizi sonu belli olmayan bir yolculuğa devam ediyorsun, biz seninle gelmek istemiyoruz diyecekler. İsrail oğulları bazısı istemeye istemeye de olsa Musa AS. ile birlikte Mısır’ı terk ettiler. Bir çölün ortasında duruyorlar. Şimdi ne yaptı onlar? Allah’tan korktukları için biriktirdikleri ne kadar mal, mülk servet varsa hepsini orada bıraktılar, çölün ortasına geldiler.

Çölde nereden rızık bulacaksın, Allah çölü yaşam yeri kılmadığı için su bulsan ekmek bulamazsın, ekmek bulsan gıda bulamazsın yanında. Allah dedi ki;

Ve zallelnâ aleykumulğamâme ve enzelnâ aleykümülmenne vesselvâ, külû min tayyibati mâ rezaknaküm … (Bakara/57)

Sizi bulutlarla gölgeledik ve size semadan kudret helvası ile bıldırcın eti indirdik.. Yani sen Allah’tan korkup emirlerini yerine getirirsen ki bütün sebepler tükendi diyelim, hiçbir yiyecek yok. Nereden bulacaklar? Allah gerekirse sana gökten sofra indiriyor senin önüne koyuyor, hiç ummadığın yerden rızıklandırıyor. Yeter ki geçim kaygısıyla Allah’ın emirlerine muhalefet etme.

Bunun bir de tam tersini düşünün. İsrailoğulları bir sahil kasabasında yaşıyorlar, Allah onları imtihan etmek istiyor. Diyor ki Cumartesini sizin dini bayramınızdır, bu günde avlanmayacaksınız.

{{Olayın insanları bir sahil kasabasında yaşayan Yahudi cemaatinden bir topluluktu. Bunlar peygamberlerinden haftanın bir gününün kendileri için istirahat kılınmasını ve maişet (geçim )meşgalesi ile o gün uğraşmamalarını istemişlerdi. Ve bunun üzerine Cumartesi günü onlar için ibadet günü kılınmıştı}}

Ves’elhüm anilkaryetilletiy kanet hadıratel bahr* iz ya’dune fiys sebti iz te’tiyhim hıytanühüm yevme sebtihim şürre’an ve yevme lâ yesbitune lâ te’tiyhim* kezâlike nebluhüm Bi ma kânu yefsükun. (A’raf/163)

O İsrail oğullarına sor, şu denizin kenarındaki sahil kasabasını sor orada neler olmuştu. Ne olmuştu orada? Onlar için ibadet günü olarak tayin edilen Cumartesi günü balık avlamayacaklar, ibadet ve istirahat günü olarak değerlendireceklerdi. Fakat imtihan gereği Allah Cumartesi günü yoğun balık sürüleri yaklaştırırdı bakalım riayet edeceklerdi diye. Cumartesi çok balık var, Pazar günü geliyorlar bir tane balık yok. Düşünün balıklar cumartesi pazarı mı bilir, onları âlemlerin rabbi olan Allah sevk ediyor o gün, ertesi gün onları çekiyor.

Ne yaptı onlar, biraz daha sabretselerdi daha önce onlara çölde semadan sofra indiren Allah belki yine buna benzer bir şey yapacaktı. Allah onlara kendi katında hazırladığı cennet nimetleri ile ikramda bulunacaktı. Ama dayanamadılar gittiler Cuma akşamından ağlarını attılar, cumartesi gelen balıklar onların ağlarına takıldı, Pazar günü de gidip ağlarını topladılar. İnsanlar onlara sorduklarında; biz Pazar günü avlanıyoruz, Cumartesi avlandığımızı gördünüz mü diyorlardı. Bu yüzden de Allah onları helak etti, sadece içlerinden iyiliği emreden, kötülükten nehy eden kişileri kurtardı.

Rezzak olan Allah bazen böyle insanı imtihan ediyor. Yani adam ticaret yapıyor, haram olan bir ürün satıyor, onu sattığı zaman malları kapış kapış gidiyor. Ama o malı kaldırıp onun yerine helal olan bir ürün koyduğu zaman dükkânın önünden müşteri geçmiyor. Allah onu imtihan ediyor, Harama tevessül edecek mi etmeyecek mi?

Adam dükkanından pos cihazını kaldırıyor, ben Allah’a ve resulüne harp ilan etmem, ben Müslümanım, nasıl bunu yapıp faizle muamele ederim diyor. Pos cihazını kaldırdıktan sonra günde çok miktarda müşteri içeri girip kredi kartıyla alış veriş yapıyor musunuz diye soruyorlar.

Allah onu imtihan ediyor, sabredecek mi etmeyecek mi. Kimisi aynı Cumartesi ashabının yaptığı gibi yapıyor, gel kredi kartıyla ürünü benden al diyor. Sorsanız ben faizle iş yapmıyorum diyor, ama toptancısıyla yan komşusuyla falan akşam olduğu zaman gidip hesaplaşıyor. Kimisi de sabrediyor ve mutlaka sabrının sonunda Allah onun için selametli kılıyor.

Mesela şimdi günümüzde çokça yaşanan bir vakıa var. Birçok anne baba rızık endişesiyle, gelecek kaygısıyla çocuklarını kendi elleriyle götürüp küfrün ve şirkin içine atıyorlar. Yani maneviyatı olmayan eğitim programları ile eğitim yapan okullara gönderen aileler var. İslami hassasiyeti olan insanlara sorduğunuzda bugünün resmi okullarında İslam maneviyatının göz ardı edildiğini, bunun da çok yanlış olduğunu açık açık söyleyebiliyorlar.

Gerekçelerini dinleyin, ne anlatırlarsa anlatsınlar konunun döneceği yer belli. Bu çocuk nasıl ehliyet alacak, nasıl işe girecek, kendi ayakları üzerinde duramazsa perişan olacak, ne olsun yani vasıfsız işçi mi olsun, kapıcı, seyyar satıcı mı olsun çekinceleri vardır. Bu çekinceleri yüzünden de götürüp çocuklarını bu pisliğin, akidevi necasetin içerisine bırakıyorlar.

Bir de Allah bir kadından bahsediyor, İmran’ın karısı. Hamile olduğunu fark edince;

… Rabbi inniy nezertü leKE ma fiy batniy muharreren fetekabbel minniy… (A. İmran/35)

Ya rabbi ben bu çocuğu özgür irademle sana adıyorum, bunu benden kabul et dedi.

Belli bir zaman geçti, çocuk doğdu, baktı ki çocuk kız. Şimdiki cibi ultrason du, cinsiyet belirlemeydi falan da yoktu. O dönemde kız çocuğunun mabede girmesi bile yasakken, mabedin içinde kalacak, kulluk edip mabedin hizmetini yapacak..!

De di ki ya rabbi, ben kız çocuk doğurdum, sen zaten bunu biliyorsun, kız çocuk ta erkek çocuk gibi değildir. Yani zahiren sebepler yan yana geldiğinde bu çocuğun Allah’a adanması, onun Allah’a hizmet etmesi mümkün değil. Peki, Allah ne dedi?

{{Fetekabbeleha Rabbuha Bi kabulin hasenin ve enbeteha nebaten hasenen ve keffeleha Zekeriyya* küllema dehale aleyha Zekeriyyel mıhrabe, vecede ‘ındeha rizka* kale ya Meryemu enna leki hazâ* kalet huve min indillâh* innAllâhe yerzuku men yeşâu Bi ğayri hısab; (A. İmran/37)

(Rabbi Meryem’e hüsnü kabul gösterdi; onu güzel bir bitki gibi yetiştirdi. Zekeriyya yı da onun bakımı ile görevlendirdi. Zekeriyya, onun yanına, mâbede her girişinde orada bir rızık bulur ve “Ey Meryem, bu sana nereden geliyor?” der; o da: Bu, Allah tarafındandır. Allah, dilediğine sayısız rızık verir, derdi.)}}

Fetekabbeleha Rabbuha Bi kabulin hasenin… (A. İmran/37)

Rabbi onu güzel bir kabulle kabul etti. Bütün o Yahudilerin ağızlarını bağladı, gözlerini kör etti, bir kız çocuğunu aldı mescid-i Aksaya, mabedin içine getirip yerleştirdi. Niye? Çünkü Allah samimi bir niyetle yapılmış adağı kabul eder.

Bitti mi peki? Bitmedi ve enbeteha nebaten hasenen Allah güzel bir bitkiyi yetiştirdiği gibi onu yetiştirdi, terbiyesini de bizzat âlemlerin Rabbi olan Allah üstlendi, ahlaklandırdı. Güzelliğini, iffetini ona Allah yerleştirdi. Bu da yetmedi o kadar Yahudi din adamı vardı orada fakat; ve keffeleha Zekeriyya Allah onların arasında yer yüzünün en salih adamının velayeti altında kıldı, Zekeriyya AS. kefaleti altına verdi.

Sonunda ne dedi Allah küllema dehale aleyha Zekeriyyel mıhrabe, vecede ‘ındeha rızka Zekeriya onun her yanına girdiğinde yanında bazı rızıklar görüyordu. Sordu; kale ya Meryemu enna leki hazâ Dedi ki ey Meryem bu nasıl geliyor sana? kalet huve min indillâh dedi ki o Allah’ın katından olan bir rızıktır. innAllâhe yerzuku men yeşâu Bi ğayri hısab Allah dilediği kulunu hesapsız bir şekilde rızıklandırır. Yani anne çocuğunu Allah’a adayınca, Allah onu hem aldı, terbiye etti, peygamberin kefaletine verdi, bir de kimsenin beşer eliyle ona bir yemek getirmesine de Allah razı olmadı. Her yanına girdiğinde Allah ona semadan yiyecekler göndermiş onları yiyor.

Şimdi senin bir çocuğun var diyelim, sen onu terbiye ediyorsun. Senin önünde iki yol var. Ya bugünün batıl sistemin yaptığı gibi önce bize kul olacaksınız, putlarımızın önünde saygı duruşunda duracaksınız, bizim değerlerimizi ezberleyip kabul edeceksiniz. Bizim ilah edindiğimiz varlıkların uluhiyetini kabul edeceksiniz, ondan sonra bizim size verdiğimiz diplomayla rızık kazanır yiyebilirsiniz. Ondan sonra sınava girecek, bizim verdiğimiz memurlukla yiyip içebilirsiniz. Ama bizim putlarımızın önünde durmazsanız, bizim ilâhlarımızı tazim etmezseniz, bizim değerlerimizin önünde boyun eğmezseniz size diploma da yok, işte yok diyorlar.

Senin önünde de iki yol var ya İmran’ın karısının yaptığı gibi yapacaksın, ya rabbi ben böyle bir şeye razı olamam diyeceksin. Rızkı veren sensin, ben çocuklarımı sana adıyorum, onların rızkı da senin üzerinedir diyeceksin. Böyle yaparsan Hz. Meryem’e bu saydıklarımızı yapan Allah senin çocuklarına da bunu yapmaya kadirdir. Ya da sen de yığınların yenildiği gibi yani rızık korkusuyla yıkıldıkları gibi ne yapalım diyeceksin, yapacak bir şey yok zaman bunu gerektiriyor. Zaman putperestliği gerektiriyorsa öyle olacağız sonrada çocuklarımızı kendi elimizle götürüp ateşin içerisine atacaksın. Bu problemin temelinde ne vardır? Allah’ın Rezzak olduğunu bilmek veya bilmemek meselesi vardır.

Son olarak ta şunu söyleyelim; Er Rezzak olan Allah müminlere vermiş olduğu rızkı, mü’minlerin de aynı şekilde başka müminlerle paylaşmasını ister. Kur’an ı Kerimde Allah müminleri överken birkaç farklı yerde diyor ki;

ve mimma rezaknahum yünfikun; (Bakara/3-Enfal/3-Şûra/38 …)

Onlar, bizim onlara vermiş olduğumuz rızıktan infak ederler diyor Allah. Eğer sen kendi hayatında bir şeyi rızık olarak düşünüyorsan ki bu mal olur, bu evlat olur, bu bir yetenek olabilir, bunlardan infak edeceksin. Allah’ın razı olduğu yere harcayacaksın, paylaşacaksın ki. Allah’ın sana vermiş olduğu rızkın şükrünü eda edebilesin.

Bu ifade de şu nokta bizim için önemli; “Bizim onlara verdiğimiz rızıktan infak ederler.”  Neden Allah böyle söylüyor? Çünkü insan bir şeyin kendine ait olduğunu düşündüğü zaman onu vermekte de zorlanıyor. Ama elindekinin bir başkasına ait olduğunu bildiği zaman onu vermek insan için daha kolay oluyor. Bunu neye kıyas edebilirsiniz? Babanızın parasını harcamakla, kendi kazandığınız parayı harcamak şeklinde bir kıyas yapabilirsiniz. Adam baba parası yiyorsa eğer har vurup harman savurur, rahat harcar. Ama adam iş girse ter dökse, iş sonunda kazancı verilse lira lira, kuruş kuruş hesap yapmaya başlar. Bu psikolojik bir durum. İnsanı Allah yarattığı için onu en iyi tanıyan Allah’tır, bu yüzden malın sana ait olduğunu düşünme diyor. Elinde bir rızık varsa bunu biz sana verdik, emanet olarak verdik ve infak etmek suretiyle seni imtihan etmek için verdik diyor. Allah’ın razı olduğu müminler, ya da Allah’ın er Rezzak ismi ile ahlaklanan müminler Allah’ın kendilerine verdiği rızıktan başkalarını da nasiplendirirler, bu şekilde paylaşmış olurlar.

Allah’u Teâlâ bütün güzel isimleri ve yüce sıfatlarının hatırına bizleri O’nun isimleri ile hakkıyla anlayan, O’nun isimlerinden kendisiyle ahlaklanabilecek olanlarla ahlaklanan, Allah’tan sakınacak ve O’na tazim edecek olan bahtiyar kullarından eylesin. Allah ihtiyacımız olan ne kadar hayır ve rızık varsa bizleri o rızıklar ile rızıklandırsın. Verdiği rızıktan dolayı Allah’a hamd etmeyi, hem de sabırlı olmayı bizlere müyesser kılsın.

Rabbim dünyanın doğusunda batısında, zulüm altında olan Allah’ın kendilerine emniyet ve selametle rızkını vermesini bekleyen ne kadar mazlum varsa onlara emniyet ve selametle rızıklarını versin. Dünyada en büyük zulüm olan şirk altında inleyen ve Allah’ın şeriatına, adaletine muhtaç olan ne kadar belde varsa onlara Allah’ın hükümleri ile hükmeden yöneticileri rızık olarak onlara versin. Rabbim bu meclisi hayır meclisi eylesin. Allahümme amin. Selâmün aleyküm ve rahmetullah (Ebu. Hanzala/esma dersleri derleme).

{{“Ve ahiru davanâ enil hamdülillahi rabbil alemiyn”

Çağrımız ve davamız Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd’adır.}}

Euzübillahimineşşeytanirracim,

Bismillahirrahmanirrahim

Ve kul Rabbi edhılniy müdhale sıdkın ve ahricniy muhrace sıdkın vec’al liy min ledünke sultanen nasıyra. İsra/80)

De ki; “Rabbim, girdiğim yere sıdk halinde girdir ve çıktığım yerden sıdk ile çıkart. Ledünnünden zafere erdirici bir kudret oluştur bende.

“Yâ mukallibel kulûb sebbit kalbiy alâ diynike.”

Ey kalpleri dilediği tarafa döndüren, kalbimi dinin üzere sâbitle!

 “Rabbiy zidniy ilmen ve fehmen ve iymanen ve yakıynen sadıka.”

Rabbim ilmimi, anlayışımı, imanımı ve sıdk üzere yakînimi çoğalt.

**************************************************************

ER REZZAK

Euzübillahimineşşeytanirracim,

Bismillahirrahmanirrahim

Elhamdülillâhi Rabbil âlemin Esselâtü vesselamü Aleyke yâ Seyyidel evvelîne vel âhirîn ve iza cemîil enbiyayı ver mürselin velhamdülillahi Rabbil alemin.

Hep beraber Allah’ın isimlerini anlamaya, yani rabbimizi tanımaya çalışıyorduk. Rabbimizi ne kadar tanıyorsak ancak o kadar iman edebiliriz. Allah’a iman denince zatına, sıfatlarına, isimlerine iman ve bununla beraber ef’aline iman etmemiz gerekir ki imanımız kâmil bir iman olsun. Allah’ı bilmeden tanımadan sadece ben Allah’a inanıyorum demek iman olmaz. Allah’ı tanıdıkça O’nu severiz ki imanımız da O’na olan sevgimiz kadardır. Allah kitabında kendisini nasıl tanıttıysa öyle tanımamız lazım ki rabbimizi doğru tanımış olalım, anlamış olalım.

Allah’ı tanıdığımız kadarıyla kendimizi tanırız. Allah’ın isimleri, yani el Esma-i Hüsnası üzerimizde ne kadar tecelli ettiyse o kadar Allah’a halife olmuş, abd, kul olmuş oluruz. Yoksa din denince, İslâm deyince onu ibadet dini zannetmek doğru değildir. İslam abdiyet dinidir, Allah’a teslimiyet, kul olma dinidir. Hıristiyanlar zaten dinlerini abdiyet dini olmaktan çıkarıp ibadet dini yaptıkları için saptılar. Allah’a abd olmak için hayatın içinde olmak, insanlarla beraber olmak gerekiyor. Hayatı yaşarken kulluğunu yapması gerekiyor ki o Allah’ın dinine, yani İslâm’a girmiş, tabi olmuş, teslim olmuş olsun.

İşte bu yüzden Allah’ın isimlerini hep beraber nüzül sırasına göre anlamaya çalışıyoruz. Sıra Allah’ın er Rezzak ismine gelmiş ki nüzül sırasına göre 76. İsimdir. ResulAllah efendimiz buyurmuşlardı;

“Allah’ın 99 ismi vardır, kim onları tahsil ederse, o cennete girmiştir.” Dedi.

Yani tahsil ederse demek; husul ederse, hasıl ederse, o isimleri kazanırsa, o isimlerle isimlenirse cennete girecek değil girdi demektir. Onun gönlü marifet cenneti, Allah’ı tanıma, bilme cenneti olmuştur. Kim bu cenneti kazanırsa o ahirette ki cenneti unutur, ona dönüp bakamaz dedi. Neden? O rabbini bilmiş, tanımıştır. Allah’ta onun anladığı kadarıyla, tanıdığı kadarıyla kendi zatının isimleriyle onun gönlüne tecelli eder. Cemalini o isimlerle müşahede ettirir. Rabbini bulan cenneti de unutur, kendini de unutur.

Sıra Allah’ın er Rezzak ismine geldi dedik; Rezzak her türlü rızkı veren demektir. Rızık her varlığın ihtiyacı olan her şey demektir. İnsanın da neye ihtiyacı varsa o, onun için rızıktır.

Hz. Aişe annemiz buyuruyordu; “Rızık deyince boğazdan geçeni anlayana yazıklar olsun, onun aklına şaşarım, rızık bu mudur?” dedi.

İki türlü rızık vardır biri maddi, diğeri manevi rızık. Maddi rızık madde olan tarafımıza yani bedene ait olandır, bedenin istifade ettiği her şey, yani yemek içmek, evlenmek vs.

Allah size rızık ikram etmiş, sizden eşler yaratmış, çocuklar vermiştir, torunlar vermiştir. Allah hanımı, eşi de, çocukları da, torunları da rızık olarak zikretti.

Aynı şekilde bir de manevi rızık vardır; Manevi rızık gönlün, maneviyatın, ruhun istifade ettiği her şeydir. İman bir rızıktır, Allah’ı sevmek, Allah için sevmek, muhabbetullah bir rızıktır, takva bir rızıktır. Yani Allah’a karşı sorumluluğunu bilmek, yerine getirmeye çalışmak manevi bir rızıktır.

Bütün ibadetler rızıktır. Namaz, oruç, zekât, infak etmek, hac ve aklınıza gelen bütün ibadetler birer manevi rızıktır. Çünkü gönül, maneviyat ruh onunla güçleniyor. Nasıl ki zahiri olarak rızıklanmadığımızda yani yiyip içmediğimizde beden hastalanıyor, hel3ak oluyorsa aynı şekilde manevi olarak ta rızıklanmadığımızda maneviyat helâk olur. Gönlümüz, ruhumuz, maneviyat dünyamız aç kalmış, susuz kalmış, gıdasız kalmıştır. Bu yüzden de hastalanır helâk olur. Bunun içinde Allah ayeti kerimede buyurdu;

Feizâ kadaytümüs Salate fezkürullahe kıyamen ve ku’uden ve alâ cünubiküm* feizetme’nentüm feekıymus Salate, innesSalate kânet alel mu’miniyne kitaben mevkuta. (Nisa/103)

Namazı kılıp bitirdikten sonra ayakta iken otururken yan üzeri yatarken Allah’ı zikredin. Namaz belirli vakitlerde farz kılınmıştır.

Yani zikir de bir rızıktır ki her zaman alınabilecek daimi bir rızıktır, tıpkı nefes almak gibidir. Allah’ı unutmamak, O’nu zikretmek, O’nun hesabını yapmak maneviyatımıza bir rızıktır.

Rızıklar içinde bir genel rızık vardır, bir de özel olarak ikram edilmiş rızık vardır. Mesela güneşle ısınmak bir genel rızıktır, nefes almak bir genel rızıktır. Fakat rızık ne olursa olsun yani ister maddi, ister manevi, mutlaka buna şükür lazımdır. Eğer rızkın, nimetin şükrü yapılmazsa nimete karşı nankörlük yapılmış olur ki Allah ayeti kerimede;

… innAllâhe lâ yuhıbbü külle havvanin kefur. (Hac/38)

Allah hiçbir zaman hain ve nankörleri sevmez.

Aslında her anda Allah bize rızık ikram ve ihsan ediyor, bizim de her anda şükür halinde olmamız gerekiyor. Şeytana uyanların ona tabi olanların, şeytanın kulu olanların en belirgin özelliği şükürsüz olmalarıdır. Onun için Allah şeytanı kibirlendiği için huzurundan kovarken Şeytan bir talepte bulunmuştu;

Kale enzırniy ila yevmi yüb’asûn. (A’raf/14)

Kale inneke minel münzariyn. (A’raf/15)

İnsanların tekrar diriltileceği güne kadar bana mühlet ver, bu insanların Âdem ve zürriyetinin secdeye layık olmadıklarını ispatlayacağım dedi. Allah’ta sana mühlet verilmiştir dedi, ne yapacaksın? Ayeti kerime de buyuruluyor

Kale feBima ağveyteniy leak’udenne lehüm sıratakel müstekıym. (A’raf/16)

Sümme leatiyennehüm min beyni eydiyhim ve min halfihim ve an eymanihim ve an şemailihim* ve lâ tecidü ekserehüm şakiriyn. (A’raf/17)

Şeytan dedi ki senin sırat-ı müstakımınin üzerine oturacağım. Yoldan sapmış olanlar zaten sapmıştır onlarla işim olmaz, onlar zaten benim yoldaşımdır. Ben asıl senin rızanı kazanmaya çalışanların, ebedi hayatını kazanmaya çalışanların önüne çıkıp önlerinden arkalarından, sağlarından sollarından gelip onları kendime bağlayacağım. Çoğunu şükreder bulmayacaksın dedi.

Eğer biri şeytana bağlandı, on tabi olduysa o artık şükretmez, şükürsüz bir kuldur. Neden şükretmiyor, nasıl şükrettirmiyor? Şeytan ne demişti; sağından solundan, önünden ve arkasından her birinde farklı bir hilesi iledir. Eğer biri kendi hayatına bakarken olan nimete değil de olmayana bakarsa mutlaka olumsuz bir şey bulur.  Bu nimet bende yok deyip şükürsüzlük yapar. Oysa ki şükretmek için olana bakmak gerekiyor.

Hamd etmek içinde bu böyledir ki, hamd etmek te genel olarak bir şükürdür. Hem zatı nimete, hem manevi nimete şükürdür. Nimete, rızka şükreden aynı zamanda rabbine hamd etmiş, onu övmüştür. Teşekkür ederek yarabbi sen güzel yaptın demiştir. Ama şükretmeyen rabbine karşı nankörlük yapmış, (haşa) Allah’a sen güzel yapmadın demiş olur. Eğer bir kul Allah’ın yaptığını beğenmediyse o zaten kulluktan çıkmış, şeytana tabi olmuştur.

Şükür her andadır, sadece nimeti görünce değil. Eğer göremiyorsa bu unun nimete nimet olarak bakmayışındandır. Çünkü insan her an nimet içindedir, mesela aldığı nefes bir nimet verdiği nefes ise başka bir nimettir, eğer sağlıklı olmazsa nefes alamaz, aldığını da veremez. Kişi ancak nefes alamayacağı bir ortama girdiğinde veya bir rahatsızlığından dolayı ancak nefesin ne kadar büyük bir nimet olduğunu anlar. Görmesi, işitmesi, düşünmesi, sevmesi yani aklına ne gelirse gelsin şükredilmesi gereken bir nimetle, bir rızıkla Allah’ın Er Rezzak ismi ile karşı karşıyadır. Onun için her anında şükür üzere olması lazımdır ki nankörlerden olmasın, Allah’ın kendisine duyduğu sevgisini ilgisini kaybetmesin. Çünkü Allah nankörleri sevmez buyurdu.

{{Fekülu mimma razekakümullâhu halâlen tayyiba* veşküru nı’metAllâhi in küntüm iyyahu ta’budun. (Nahl/114)

Artık, Allah’ın size verdiği rızıktan helâl ve temiz olarak yeyin, eğer (gerçekten) yalnız Allah’a ibadet ediyorsanız, onun nimetine şükredin.(Elmalı)}}

Allah’ın size: verdiği nimetlerin, rızkın helalinden ve güzelinden rızıklanın buyuruyor. Burası çok önemli, helâl deyince herkes kendine göre bir şeyler anlar. Örneğin helal kazanç olarak anlar ki bu doğrudur. Ama ondan öncesinde rızkın helâl olabilmesi için başka bir şey daha var, en önemli şey. Mesela ücretle bir adam tutsak ve şu işi yap desek, bu işi yapman karşılığında sana bu ücreti ödeyeceğim demiş olalım. Akşam olduğunda gidip baktığımızda bakıyoruz ki adam işi yapmamış, kendisine gösterilen işi değil başka şeylerle ilgilenmiş.

Şimdi bu adam ücreti hak etmiş midir? Etmemiştir. Yine de ücretini ödemiş olsak bu ona helâl olur mu? Helal değildir. Çünkü mesela biz şurayı kaz demiş olsam o başka yeri kazmış olsa işi yapmadığı gibi gereksiz açtığı çukuru kapatmak için zarara gireceğiz. Bu durumda adamın alacağı para helâl değil haramdır. Bütün varlık için bu böyledir, onu Allah ne için yaratmışsa o kulun o işte olması lazım. Eğer yaratılışının yerine başka bir işte bulunursa onun yediği de içtiği de yani kendi verilen tüm nimetler haramdır.

Allah insanı kendisine abd olsun diye yaratmış, o Allah’a abd olmazsa, bunun için çaba ve gayret göstermezse, iman etmezse onun aldığı nefes te haramdır, güneşle ısınması, yediği içtiği bütünüyle haramdır. Neden? Çünkü Allah onu kendisine abd olsun diye, iman etsin diye yaratmıştı, onu bun yüzden varlıkta tutuyor ve rızıklandırıyor öyle değil mi? Şimdi bu adam çalışsa gayret etse ve kazanarak helal yiyorum ya işte demiş olsa doğru olur mu? Hayır, çünkü o zaten kendisi haram, yediği içtiği helal olsa ne olacak onun gönlü haramdır. Allah’a imanla, O’nun sevgisiyle, takva ile doldurulması gereken gönlü nefsi çöplüğe dönmüş, sonrada benim yediğim içtiğim helaldir diyor. Hâlbuki Allah seni, kendisine abd olasın diye yaratmış, bunun için varlıkta tutup rızıklandırıyor, sana imkân tanıyor. Onun için eğer Allah’a abd olmuyorsak yediğimiz içtiğimiz ne olursa olsun haramdır, aldığımız nefeste buna dâhildir.

Bir nimete şükretmek için onu önce nimet olarak görmek lazım. Yani ne buyruluyordu ayeti kerimede;

.. ve in te’uddu nı’metAllâhi lâ tuhsuha (İbrahim/34)

Allah’ın nimetlerini toptan saymaya kalksanız bile onu sayamazsınız dedi. Çünkü ne yana dönersen dön karşında bir nimet vardır. Her an, her yerde bir nimet içindesin. Ama biri bunu görmek, bilmek anlamak istemediğinde ki, görmek istemeyenden daha kör, işitmek istemeyenden daha sağır kimse yoktur derler. Allah onlara kör, dilsiz ve sağır diyor.

… lehüm kulubün lâ yefkahune Biha, ve lehüm a’yünün lâ yubsırune Biha, ve lehüm azânun lâ yesme’une Biha… (A’raf/179)

Gözleri vardır görmezler, kulakları vardır işitmezler, kalpleri var fehmetmezler buyuruyor.

Var ama onu kullanmıyor, kullanmadığı için ona manevi olarak bakmadığı için kördür, sağırdır, kalpsizdir, dilsizdir. Çünkü Nimeti ikrar edemiyor, ya rabbi şükür diyemiyor, elhamdülillah diyemiyor.

Allah’ın Er Rezzak ismi ile ilgili ayetleri anlamaya çalışalım;

İnnAllâhe HUverRezzâku ZulKuvvetil Metiyn. (Zariyat/58)

Muhakkak ki Allah rezzaktır, rızkı verendir, sarsılmaz kuvvet sahibi O’dur. Rızkı kesintisiz veren O’dur. Rızkı verdiğinde hiç kimse ona mani olamaz, kestiğinde de hiç kimse ona rızık veremez, yani hiç kimse diğerine rızık veremez. Onun için ayeti kerimede;

Evelem ya’lemu ennAllâhe yebsüturrizka limen yeşau ve yakdir* inne fiy zâlike leâyâtin likavmin yu’minun. (Zümer/52)

Allah dilediğine rızkı açar, genişletir, dilediğine de rızkını daraltır ve

vAllâhu yerzüku men yeşau Bi ğayri hisab. (Nur/38)

 Dilediğine de hesapsız rızık verir. Bu herkes için bir imtihandır. Rızkı verince; genişlettiğinde de daralttığında da imtihandır. Genişletilince nasıl imtihan olur? Eğer kişi Allah’ın kendisine verdiği rızkı infak ediyorsa imtihanı kazanmıştır. Ama bu benim aklın sayesinde, ilmim sayesinde, bilgim sayesinde çaba ve gayretim sonucu verilmiş diyerek kibirlendiyse, rızkı kendisine bağladıysa o da imtihanı kaybetmiştir. Rızkı daralınca da rabbim beni bu şekilde imtihan ediyor deyip sabretiyse kazanmıştır. Ok itiraz etti ise, isyan ettiyse, rızkındaki darlığını başka şeylere ya da kendine bağladıysa yine imtihanı gene kaybetti demektir.

Ve ma min dabbetin fiyl Ardı illâ alAllâhi rizkuha ve ya’lemu müstekarreha ve müstevdeaha* küllün fiy Kitabin mubiyn. (Hud/6)

Yeryüzünde hiçbir canlı yoktur ki onun rızkı Allaha ait olmasın. Her canlı varlığın karar kıldığı, istikrar bulduğu bir yer vardır ve bunu Allah takdir etmiştir. Bir de onun emaneten duracağı bir yer, kabir âlemi vardır. Bunların hepsi de apaçık olan kitapta yazılıdır.

Allah her şeyi takdir etmiştir. Rızkını, yaşayacağı yeri, öldüğünde konulacağı gömüleceği yeri bile yazmış, takdir etmiştir.

Kul inne Rabbiy yebsütur rizka limen yeşau ve yakdiru ve lakinne ekseren Nasi lâ ya’lemun. (Sebe’/36)

Allah dilediği kimse için rızkını genişletir, dilediğine de miktar koyar yani kısar.

… ve ferihu Bil hayatid dünya* ve mel hayatüd dünya fiyl ahireti illâ meta’. (Ra’d/26)

Onlar dünya hayatıyla ferahlanır mutlu olurlar. Kim? Allah’a iman etmeyenler, sadece dünya hayatına bakıp hayatı sadece bu dünya hayatından ibarettir diyenler rahatlar, ferahlarlar. Oysa ki dünya hayatı ahiretin yanında sadece geçici bir istifade edildiği bir yer, bir yararlanmadır, yol azığıdır. Çünkü insan dünyada yolcudur, ebedi kalacağı yer değildir.

LeHU mekaliydüs Semâvati vel Ard* yebsütur rizka limen yeşau ve yakdir* inneHU Bikülli şey’in ‘Aliym. (Şûra/12)

Göklerin ve yerlerin anahtarları Allah’ındır. Anahtar demek her nimetin kapısının anahtarı demektir. Allah dilediğinin rızkını açar, genişletir, dilediğinin de rızkını daraltır. O her şeyi, her şeyi ile bilendir. Eğer açıp genişletmişse bir hikmeti vardır, daraltmışsa da bir hikmeti vardır. Allah kuluna muameleyi nasıl yaparsa yapsın o O’nun rahmetidir. Kulunun ebedi hayatının hesabını yapıp öyle takdir etmiştir.

İnne Rabbeke yebsütur rizka limen yeşau ve yakdir* inneHU kâne Bi ‘ıbadiHİ Habiyran Basıyra. (İsra/30)

Muhakkak ki senin rabbin dilediğine rızkı genişletir, dilediğinin rızkını daraltır. Muhakkak ki O kullarından haberdardır, görendir.

Ve keeyyin min dabbetin lâ tahmilü rizkaha* Allâhu yerzükuha ve iyyaküm* ve HUves Semiy’ul Aliym;. (Ankebut/30)

Nice canlılar vardır ki rızkını yanında taşıyamıyor, yani sabah çıkıyor rızkını alıp akşam dönüyor. Kuşlar gibi yani, rızkını yanında taşıyamıyor, biriktiremiyor. Ama Allah onları rızıklandırır, onları rızıklandırdığı gibi sizi de rızıklandırıyor. Allah her şeyi işiten ve her şeyi bilendir.

Evelem yerav ennAllâhe yebsütur rizka limen yeşau ve yakdir* inne fiy zâlike leâyâtin li kavmin yu’minun. (Rum/37)

Allah’ın dilediğine rızkı genişletip, dilediğine daralttığını görmediler mi? Bunda mü’minler için ayetler, dersler vardır, alması gereken ibretler vardır. Yani bu duruma bakıp Allah’ın oradaki muradını anlamaya çalışmaları lazım. Müminler oradaki ayeti okur, Allah’ın neden öyle yaptığını anlamaya çalışır ve anlar. Onun kendisinin ebedi hayatının hesabı için yaptığını bilir. Bu yüzden daraltmışsa ya da genişletişse hayrın orada olduğunu bilir. Allah onun ebedi hayatını kazanma imkânını tanımıştır bunu bilir. Dünyaya göre bakıp hüküm vermez.

(İbretlik bir olay; Salebe bin Hatip adlı kişi Medine’de Peygamber Efendimiz ‘den zengin olmak için dua istiyor. Peygamber Efendimiz ise kendisini “Şükrünü eda edeceğin az mal şükrünü eda edemeyeceğin çok maldan hayırlıdır.” diyerek şükre dâvet ediyor. Fakat Salebe hiç durmadan aynı isteği tekrarlayınca Peygamber Efendimiz Salebe’ye duâ ediyor.

Rivayete göre Salebe koyun alıyor. Derken koyunları doğurmaya, çoğalmaya, böcekler gibi üremeye başlıyor. Medine topraklarına sığamaz olunca, koyunlarını vadiye taşıyor. Önce cemaati terk ediyor, sonra namazı.

Derken zekât emri geldiğinde “Bu cizyeye benziyor. Bir düşüneyim.” diyor ve zekât vermiyor.

Ardından bir akrabası kendisi hakkında âyet indiğini haber vererek zekât emrinin kesin bir emir olduğunu, cizye olmadığını, yanlışını telâfi etmesi gerektiğini söyleyince pişman oluyor ve Peygamber Efendimize zekâtını götürüyor. Fakat Peygamber Efendimiz “Allah beni senin zekâtını almaktan men eyledi.” buyurarak zekâtını almıyor.

Peygamber Efendimizin vefatından sonra Salebe zekâtını Hazret-i Ebu Bekir’e götürüyor. Fakat Hazret-i Ebu Bekir (ra): “Resulullah’ın almadığı zekâtı ben de alamam.” diyor. Salebe Hazret-i Ömer döneminde tekrar zekâtını getirmek istediyse de, Hazret-i Ömer de kabul etmiyor.

Salebe Hazret-i Osman döneminde zekâtını kabul ettiremeden vefat ediyor.)}}

Kul inne Rabbiy yebsütur rizka limen yeşau ve yakdiru ve lakinne ekseren Nasi lâ ya’lemun. (Sebe/36)

De ki muhakka ki benim rabbim dilediğine rızkı genişletir, bol bol verir, dilediğine de rızkını daraltır, kısar. Ama insanların çoğu bunu bilmiyor, anlamıyor. Kendisinin veya birilerinin yaptığını zannediyor. Yani Allah’ın rızkı daraltıp genişlettiğini bilmiyor. Neden? İman etmemiş te ondan, rabbini Rezzak olarak tanımamış, iman etmemiş te ondan

Allâhulleziy sahhare lekümül bahre li tecriyel fülkü fiyhi Bi emriHİ ve li tebteğu min fadliHİ ve lealleküm teşkürun. (Casiye/12)

Allah O’dur ki denizi sizin emrinize vermiştir, orada gemiler onun emri ve takdiri ile gitsinler diye. Sizin denizde O’nun fazlından arayasınız, faydalanasınız, bir de şükredesiniz diyedir.

HUvelleziy ce’ale lekümül’Arda zelûlen femşû fiy menâkibiha ve kûlu min rizkıh* ve ileyHİnnuşur. (Mülk/15)

Allah sizin için yere boyun eğdirmiştir, eğer bunu yapmasaydı ne olurdu? Toprak itaat etmezdi, ektiğini vermezdi. O arzın üzerinde omuzlarında yürüyün. Allah’ın size verdiği rızkından yiyin. Dönüşünüz yalnızca O’nadır.

Ve tec’âlune rizkaküm enneküm tükezzibun. (Vakıa/82)

Siz Allah’a şükrü onun size verdiği rızkı inkâr etmekle mi O’na şükrediyorsunuz. Allah’ın size verdiği rızkı yok saymakla mı Allah’a şükrediyorsunuz. Yani şükür böyle mi yapılır.

Velev besetAllâhur rizka li ıbadiHİ le beğav fiyl Ardı ve lâkin yünezzilu Bi kaderin ma yeşa’* inneHU Bi ıbadiHİ Habiyrun Basıyr. (Şûra/27)

Eğer Allah kullarına rızkı genişletseydi yani bol bol verseydi onlar yeryüzünde azarlardı. Ama Allah kulları azgınlık yapmasın, taşkınlık yapmasın diye, nefsinin hevalarına heveslerine uyup Allah’ı, ahireti unutmasınlar diye Allah onu bir takdire bağladı, bir miktar, ölçü koydu, kıstı yani. Muhakkak ki Allah kullarından haberdardır ve onları görendir.

İnnema ta’budune min dûnillâhi evsânen ve tahlükune ifkâ* innelleziyne ta’budune min dûnillâhi lâ yemlikune leküm rizkan febteğu indAllâhirrizka va’büduHU veşküru leHU, ileyHİ turce’un; (Ankebut/17)

Siz Allah’ı bırakıp başka şeylere mi, putlara mı tapıyorsunuz, kul oluyorsunuz. Sanki onlar size rızık veriyormuş gibi, Allah’ı sever gibi onları mı seviyorsunuz. Onlar hakkında yalan uyduruyorsunuz, çünkü size rızkı veren Allah’tır. Rızkı bir başkasına bağladığında Allah’tan başkasını ilâh edinmiş, kul olmuşsun demektir. Bu Allah’a iftiradır. O kimseler ki Allah’tan başka şeylere abd oluyorlar. Onlar size rızık verme gücüne sahip değillerdir. Hiçbir şeyin sahibi değildirler. Onun için rızkı Allah’tan isteyin, O’nun yanında rızkı arayın. Ve sadece, yalnız Allah’a abd olun, şükür O’nun içindir, O’na aittir. O zaman sadece Allah’a şükredin. Dönüşünüz de O’nadır. Bunun hesabını size sorar yani.

Liyunfık zû se’atin min se’atih* ve men kudire ‘aleyhi rizkuhu felyunfık mimma atahullah* lâ yukellifullahu nefsen illâ ma ataha* seyec’alullahu ba’de ‘usrin yüsrâ. (Tâlâk/7)

Allah infak et dedi herkes gücü nispetinde infak etsin dedi. Eğer onun rızkı genişse genişliğine göre infak etsin, daraltılmışsa daraltılmışlığına göre infak etsin. Allah’ın kendisi için rızkı genişlettiği kimse de kendisine ikram edildiği şekilde infak ve ikram etsin. Allah ancak kime neyi vermişse ondan mükelleftir, ondan sorumlu tutar. Kendisine vermediği bir şeyden hesaba, sorumlu tutmaz. Muhakkak ki Allah bir darlıktan sonra bir ferahlık verecektir Allah söz veriyor. Yani rızkın daralmışsa bu böyle kalır diye düşünme, bir darlıktan sonra mutlaka bir genişlik verecektir dedi. Ama o darlık zamanında da aynı şekilde infak et dedi.

Ya eyyühelleziyne amenû enfiku mimma razaknaküm min kabli en ye’tiye yevmün lâ bey’un fiyhi ve lâ hulletün ve lâ şefaatün, vel kâfirune hümüz zalimun. (Bakara/254)

Ey iman edenler, iman ettiğini iddia edenler, Allah yolunda infak edin. O kendisinde herhangi bir alış verişin kabul edilmediği gün gelmezden önce, yani kıyamet günü gelmezden önce ki Allah ile alış veriş ancak dünyadadır. Allah yolunda infak edenler için Allah ne buyuruyordu? Ey iman edenler Allah ile yaptığınız alış verişten dolayı sevinin (Tevbe/111) diyordu. Bu yüzden Kıyamet günü alışverişin sonu gelmezden önce infak edin. Dostluğun bittiği gün gelmezden önce Allah yolunda infak edin. Şefaatin olmadığı günü gelmezden önce Allah yolunda infak edin. Kâfirler zalimlerin ta kendileridir.

Ne demek oldu bu şimdi? Allah yolunda infak etmeyenler zalimdir ve zalimler de kâfirlerin ta kendileridir demiş oldu. Eğer biri ebedi hayatını, cenneti kazanmak için malından infak edemiyorsa onlar zalimdir, zalimler de kâfirlerin ta kendileridir dedi. Neden kâfirdir? Hakikati örttüğü için. Hayat sadece dünya hayatı imiş, ahiret yokmuş gibi muamele etti çünkü. Allah bunu kabul etmiyor.

Femmel’İnsanu izâ mebtelâhu Rabbühu feekremehu ve na’amehu feyekulü Rabbiy ekremen. (Fecr/15)

Rabbi, insanı imtihana tabi tutup ona ikram ettiğinde, nimetlendirdiğin de Rabbim bana ikram etti der.

Ve emma izâ mebtelâhü fekadere ‘aleyhi rizkahu feyekulü Rabbiy ehanen. (Fecr/16)

Ama imtihan etmek için onun rızkını daralttığında da; rabbim beni unuttu, terk etti, ihanet etti.

Neden böyle söylüyor? Ben bunu hak etmemiştim, bunun için ihanet etti. Ama nimet verip nimetlendirince rabbim bana ikram etti diyor, rızkını daraltınca da Allah’ı hainlikle, ihanetle suçluyor. Bu mümin olabilir mi? O insan rabbini anlamaya çalışmak yerine rabbim beni imtihana tabi tutuyor, bu durumda rabbim benden ne yapmamı istiyor, nasıl davranmamı istiyor demek yerine bana ihanet etti, yani hak etmediğim bir muameleyi bana yaptı diyor.

Ve enfiku min ma razaknâküm min kabli en ye’tiye ehadekümülmevtü feyekûle Rabbi lev lâ ahharteniy ila ecelin kariybin, feassaddeka ve ekün minessalihıyn. (Münafikun/10)

Size rızık olarak verdiklerimizden infak edin, sizden birinize ölüm gelmezden önce size rızık olarak verdiklerimizden infak edin. O gün geldiğinde eğer infak etmemişseniz şöyle diyeceksiniz; Rabbim ne olur, beni yakın bir zamana kadar ölümümü tehir etsen sadaka vereyim ve Salihlerden olayım.

Ve fiys Semai rizkuküm ve ma tu’adun. (Zariyat/22)

Sizin rızkınızda göktedir, size vaad ettiklerimiz cennet te göktedir.

İnne hazâ le rizkuna malehu min nefad;. (Sad/54)

Allah bunu cenneti kazananlar için bu bizim bitmeyecek ve tükenmeyecek sizin için olan rızkımızdır. Buyurdu.

Rızık, mal ve mevki konusunda Allah Kur’an da;

Ve min rahmetiHİ ce’ale lekümül leyle ven nehare liteskünu fiyhi ve litebteğu min fadliHİ ve lealleküm teşkürun; (Kasas/73)

Allah gece ve gündüzü peş peşe getirmesinde sizin için rahmet vardır, nimet vardır. Gündüzde çalışıp Allah’ın lütfundan, fazlından arayasınız diye, gece de dinlenesiniz diye ve bir de bunlara şükredesiniz diyedir.

Ayetler devam ediyor;

Ve yevme yünadiyhim feyekulü eyne şürekâiyelleziyne küntüm tez’umun. (Kasas/74)

O gün, o kıyamet günü Allah buyuracak ki nerede o bana şirk koştuklarınız, bunlar Allah’ın ortağıdır, bunlar da Allah’ın herhangi bir ismine sahiptir dedikleriniz? Allah’ı Rezzak olarak kabul etmeyerek iman etmeyenlere bu hitabı yaptığı gün yani.

Ve neza’na min külli ümmetin şehiyden fekulna hatu burhaneküm fealimu ennel Hakka Lillâhi ve dalle anhüm ma kânu yefterun. (Kasas/75)

O gün her bir kavimden, ümmetten, cemaatin içinden bir şahit çıkardığımızda ona deriz ki getirin delilinizi. O gün bileceksiniz ki Hakk olan Allah’tır, Allah’ın söylediği haktır. Her neyi vahy etmişsek herkes onun hak olduğunu bilecek, o gün onların Allah’a iftira ile şirk koştukları şeyler de kaybolup gidecektir. Yani herkes her şeyin Allah’a ait olduğunu o gün anlayacak, hiç kimse kimseye yardım edemeyecek. Başka şeyleri ilâh edinmiş, Rezzak edinmiş olanlar görecekler ki o gün her şey Allah’a aitmiş.

İnne Karune kâne min kavmi Musa febeğa aleyhim* ve ateynahu minel künuzi ma inne mefâtihahu letenuü Bil usbeti ülil kuvveti, iz kale lehu kavmühu lâ tefrah innAllâhe lâ yuhıbbül ferihıyn; (Kasas/76)

Karun Musa’nın kavmindendi onlara karşı haddini aşmış, aşırı gidiyordu. Onun hazinelerinin anahtarlarını kuvvetli bir bölük taşıyordu, böylesine hazineler vermiştik. Kavmi ona dedi ki Bununla ferahlanma, övünme. Allah var, ahiret var. Allah böylesine mal, mülk, hazinelerle iftihar edenleri, böbürlenenleri sevmez dedi.

Vebteğı fiyma atakellahüd darel’ ahırete ve lâ tense nasıybeke mined dünya ve ahsin kema ahsenAllâhu ileyke ve lâ tebğıl fesade fiyl Ard* innAllâhe lâ yuhıbbül müfsidiyn. (Kasas/77)

Allah’ın sana verdiği mal, mülk, hazine ile ahireti kazanmaya çalış, ahireti ara. Dünyadan da nasibini unutma, yani dünyada bu maldan, mülkten, hazineden istifade et, ama bununla yapman gereken şey ahireti kazanmaktır dedi. Allah’ın sana ihsan ettiği gibi sen de Allah’ın kullarına ihsan et.. Yeryüzünde bozgunculuk yapma, fesat çıkarma. Allah bozguncuları fesat çıkaranları sevmez.

Kale innema utiytühu alâ ılmin ındiy* evelem ya’lem ennAllâhe kad ehleke min kablihi minel kuruni men hüve eşeddü minhu kuvveten ve ekseru cem’a* ve lâ yüs’elü an zünubihimül mücrimun. (Kasas/78)

Karun dedi ki ben bu hazineyi ilmim sayesinde kazandım, elde ettim. O bilmiyor mu ki biz onlardan önce böyle düşünen kavimleri, beldeleri helak ettik. Üstelik onlar daha kuvvetli, daha şiddetli idiler, daha zengindiler. Onlar daha çok taraftar sahibiydi ve güçlüydüler. Onları bile helâk ettiğimizi bilmiyorlar mı? Mücrimlere günahlarından sorulmaz.

Neden? Çünkü mücrim; imanını kaybetmiştir bu yüzden günahı ona sorulmaz. Eğer biri Allah’a karşı suç işlemişse imanını kaybetmiştir. O artık hayır mı yapmış günah mı yapmış bunun hesabı tutulmaz dedi. Birisi şayet sadece dünyayı tercih ettiyse, Allah’ın kendisine verdiği maldan infak etmediyse, bu benim ilmim sayesinde kazandığım şey dediyse o mücrimdir, onlara artık günahlarından sorulmaz dedi.

Feharece alâ kamihi fiy zinetih* kalelleziyne yüriydunel hayeted dünya ya leyte lena misle ma utiye Karunü, innehu lezû hazzın azıym. (Kasas/79)

Karun süsüyle, ihtişamı ile kavminin önüne çıktı. Dünya hayatını isteyenler Karun’a bakıp dediler ki ne olurdu, keşke Karun’a verilenin benzeri bize de verilmiş olsaydı.  Ona gerçekten büyük bir bahtiyarlık, büyük bir haz, mutluluk, saadet verilmiş dediler.

Ve kalelleziyne utül ılme veyleküm sevabullahi hayrun limen amene ve amile saliha* ve lâ yülekkahâ illes sabirun. (Kasas/80)

Kendisine ilim verdiğimiz kimseler, yani Allah’ın vahyinin ilmine sahip olan kimseler onlara; size veyl olsun, yazıklar olsun. Dediler. Hayırlı olan zenginlik, ödül, iman edip salih amel işlemektir. En büyük ödülü Allah onlara verir. Ama buna da ancak sabredenler kavuşur. Yani yokluğa, darlığa, sıkıntıya sabredenler ancak Allah’ın o ödülünü hak ederler.

Fehasefna Bihi ve Bidarihil’Arda fema kâne lehu min fietin yensurunehu min dunillâh* ve ma kâne minel muntasıriyn. (Kasas/81)

Biz de Karun’u ve onun servetini, sarayını yerin dibine geçirdik. O zaman ona kimse yardım etmedi, edemedi. Allah’a karşı ona kim yardım edebilir ki. Kendisi de kendini kurtarabilecek değildi. Allah izin vermezse insan kendisi kendisine bile yardım edemez, kendisini Allah’tan kurtaramaz.

Ve asbehalleziyne temennev mekanehu Bil emsi yekulune veykeennAllâhe yebsütur rizka limen yeşau min ıbadiHİ ve yakdir* levla en mennAllâhu aleyna lehasefe Bina* veykeennehu lâ yüflihul kafirun; (Kasas/82)

Sabahleyin onun yerinde olmak isteyip keşke biz de onun gibi zengin olsaydık diyenler; Karun, sarayı ile birlikte yerin dibine battığını gördüklerinde akşam dediler ki, vay be demek ki Allah dilediğinin rızkını genişletir onu zengin yapar, dilediğinin de rızkını takdir eder kısar. Demek bu iş böyleymiş der. Eğer Allah’ın bize nimeti olmasaydı, yani biz de Karun gibi olmayı diledik, Allah bizi de onun gibi yapsaydı Allah bizi de yerin dibine batırmıştı. Vay be, demek ki gerçekten kâfirler felah bulmuyormuş.

 Tilkeddarul’ahıretü nec’alüha lilleziyne lâ yüriydune ulüvven fiyl’Ardı ve lâ fesada* vel akıbetü lilmüttekıyn. (Kasas/83)

Ahireti yeryüzünde, dünyada böbürlenmeyen ve fesat çıkarmayanlara veririz. Akıbet, sonuç, son saadet, asıl kazanmış olanlar muttakilerdir. Allah’a karşı sorumluluklarını bilip hayatı o şekilde yaşayanlardır.

Allah burada hem dünya hayatı için, hem ahiret hayatı için onu kibirlenmeyen, yani mal ile, mevki ile kibirlenmeyen, bozgunculuk, fesat çıkarmayan kimselere veririz dedi. Sonuçta ahirette onlarındır, çünkü onlar muttakilerdir. Eğer biri dünyada muttaki olur, Allah’a karşı sorumluluğunu bilir mal, mülk, mevki ile övünmeyecekse Allah onu zengin eder.

Men cae Bil haseneti felehu hayrun minha* ve men cae Bisseyyieti fela yüczelleziyne amilüsseyyiati illâ ma kânu ya’melun. (Kasas/84)

Kıyamet günü, ahirete geldiğinizde kim bir güzellikle gelirse Allah ondan daha hayırlısıyla ona mukabele eder. Kim de bir kötülükle gelirse sadece yaptığı kötülüğün cezası vardır.

İnnelleziy ferada aleykel Kur’âne le raddüke ila me’âd* kul Rabbiy a’lemu men cae Bil hüda ve men huve fiy dalâlin mubiyn. (Kasas/85)

Muhakkak ki Allah bu Kur’an ı, Kur’an da ki bütün ayetleri sana farz kılmıştır ve mutlaka Allah’a döndürülüp O’nun huzuruna getirileceksiniz. De ki; Rabbim huzuruna kimin hidayetle girdiğini bilir. Kimin de apaçık delalette olduğunu da bilir. Allah bilir ne demek? Bilir ve bildiğini de zaten söylemiştir. Kim Allah’ın kitabına ve ayetlerine, resulüne uyarsa hidayettedir, uymuyorsa delalettedir.

Ve ma künte tercu en yülka ileykel Kitabü illâ rahmeten min Rabbike fela tekunenne zahiyren lilkafiriyn. (Kasas/86)

Hitap resulAllah efendimizedir; Sana bu kitabı indireceğimizi ummuyordun, beklemiyordun. Bu sana rabbinden bir rahmettir. Kâfirlere arka çıkma, onları destekleme, koruma. Allah’ın kitabından yüz çevirenleri koruma. Bunlarda mümindir, Müslümandır deme. Bunlar da bu halleri ile cennete gidebilir deme.

Ve lâ yesuddünneke ‘an âyâtillâhi ba’de iz ünzilet ileyke ved’u ila Rabbike ve lâ tekûnenne minel müşrikiyn. (Kasas/87)

Sana indirdiğimiz bu ayetlerden sonra, seni Allah’ın ayetlerinden çevirmesinler, döndürmesinler. Sen onları rabbine, onun ayetlerine, kelamına davet et, sakın müşriklerden olma.

Ve lâ ted’u meAllâhi ilâhen âhar* lâ ilâhe illâ HU* küllü şey’in halikün illâ vecheHU, leHUl hükmü ve ileyHi türce’un. (Kasas/88)

Allah’tan başka bir ilâha da davet etme, yani Allah’tan başka birinin de gücü kuvveti vardır deme. Allah O’dur ki kendisinden başka İlâh yoktur. Her şey helak olur bir tek baki olan Allah’tır, O’nun cemalidir. Hükümde O’nundur. Siz de O’na döndürülecek, O’na götürüleceksiniz.

Elleziyne yu’minune Bil ğaybi ve yukiymûnas salâte ve mimma rezaknahum yünfikun. (Bakara/3)

O kimseler ki gayba iman ederler, namazı ikame ederler, kendilerine rızık olarak verdiklerimizden infak ederler. İşte müminler bunlardır.

Kul li ‘ıbadiyelleziyne amenû yukıymus Salâte ve yünfiku mimma razaknahüm sirran ve alaniyeten min kabli en ye’tiye yevmün lâ bey’un fiyhi ve lâ hılal; (İbrahim/31)

İman eden kullarıma söyle, namazı ikame etsinler, gizli ve açıktan kendilerine rızık olarak verdiklerimizden infak etsinler. Kendilerine alışveriş ve dostluğu olmadığı gün gelmezden önce bunu yapsınlar.

Elleziyne izâ zükirAllâhu vecilet kulubühüm ves sabiriyne alâ ma esabehüm vel mukıymis Salâti ve mimma razaknahüm yünfikun. (Hac/35)

Ki onlar Allah zikredildiğinde kalpleri ürperir. Kendisine isabet edilene sabreder. Yani Allah ona nasıl bir muamelede bulunursa bulunsun o buna sabreder. O namazı ikame eder, kendisine rızık olarak verdiğimizden de infak ederler.

Velleziynestecabu liRabbihim ve ekamus Salâte ve emruhüm şura beynehüm* ve mimma razaknâhüm yünfikun. (Şûra/38)

Onlar rablerinin davetine icabet ederler, namazı ikame ederler. Onlar işlerini kendi aralarında istişare ile yaparlar. Kendilerine rızık olarak verdiklerimizden de infak ederler.

Ve enfiku min ma razaknâküm min kabli en ye’tiye ehadekümülmevtü feyekûle Rabbi lev lâ ahharteniy ila ecelin kariybin, feassaddeka ve ekün minessalihıyn. (Münafikun/10)

Sizden birine ölüm gelmezden önce kendisine rızık olarak verdiğimizden infak etsin, sonra demesin ki ya rabbi ne olur beni kısa bir süreye kadar ecelimi ertele, senin yolunda sadakatimi infak ederek ispatlayayım ve Salihlerden olayım.

Ve izâ kıyle lehüm enfiku mimma razekakümullâhu, kalelleziyne keferu lilleziyne amenû enut’ımü men lev yeşaullahu at’ameh* in entüm illâ fiy dalâlin mubiyn. (Yasin/47)

 Onlara, Allah’ın size rızık olarak verdiğinden infak edin denildiğinde –kime? İman etmeyenlere- kafirler derler ki Allah dilediği takdirde doyurabileceği kimseyi biz mi doyuralım. Kâfirler müminlere derler ki siz apaçık bir delalettesiniz. Allah dileseydi onları doyururdu, biz neden doyuralım derler. Yani benim kazandığım bana aittir, ben kimseyi doyurmak zorunda değilim. Madem rızkı Allah veriyor O dilerse onları da doyurur diyerek müminlere siz yanlış düşünüyorsunuz derler.

Zaten dilenciler gelip bir şeyler isterken bakıyorsunuz dilimize dolanmış yanlış bir söz var, yani ancak bir kâfirin söyleyeceği bir kelime var. Nedir o? “Allah versin” Bu yanlış. Allah zaten veriyor, Allah sana vermiş, senin elinle de ona vermek istiyor. Bu bir imtihan sorusudur. Yanlış bir kelimedir. Eğer verebiliyorsak vermeliyiz. Veremiyorsak en güzel söz ne ise onu söylüyoruz. (Duha/10)

Kul inne Rabbiy yebsütur rizka limen yeşau min ‘ıbadiHi ve yakdiru leh* ve ma enfaktüm min şey’in feHUve yuhlifuh* ve HUve hayrur razikıyn. (Sebe/39)

De ki rabbim dilediği kimseye rızkı genişletir, açar, dilediğine de rızkı daraltıp kısar. Her neyi infak ederseniz Allah onun yerini doldurur, O en hayırlı rızıklandırandır.

Eğer biri Allah’ın ayetlerine, sözüne itimat ediyorsa verirken korkmamalıdır. Ben onun yerini dolduracağım diyor Allah. Eğer bir insan böyle iman etmezse Allah’a ve O’nun sözüne güvenmiyor demektir. Onun için sorun iman sorunudur.

Kul men yerzukuküm mines Semavati vel Ard* kulillâhu ve inna ev iyyaküm leâla hüden ev fiy dalâlin mubiyn. (Sebe/24)

De ki sizi gökten ve yerden kim rızıklandırıyor? Allah. De ki ya biz hidayet üzereyiz, siz delalet üzere, ya da biz delaletteyiz siz hidayet üzeresinizdir. İkimiz birden hidayet üzere olamaz, çünkü sizinle biz aynı değiliz, biz Allah’a iman ediyor O’nun emirlerine göre yapıyoruz. Yani Rızkı Allah’tan bilen Allah yolunda infak ederken bunu imanının gereği olarak yapar. Yapmayan da imanın da bir problem vardır onun için yapamıyordur. Çünkü o dünyayı ön plana almış ona göre yaşıyor.

Ve men yaknüt minkünne Lillâhi ve RasûliHİ ve ta’mel salihan nü’tiha ecreha merreteyni ve a’tedna leha rizkan keriyma. (Ahzab/31)

Sizden her kim Allah’a ve resulüne karşı edepli olursa, huzurunda divan durursa ve salih amel işlerse onun ecrini tekrar tekrar mükâfatını veririz. Bir de ona ayrıca Kerim bir rızık hazırlamışız, cenneti hazırlamışızdır. Allah cennet için Kerim rızık dedi.

Ve keeyyin min dabbetin lâ tahmilü rizkaha* Allâhu yerzükuha ve iyyaküm* ve HUves Semiy’ul Aliym. (Ankebut/60)

Nice canlılar vardır ki rızkını yanında taşımaz, Allah onları da sizi de rızıklandırır. Allah her şeyi işiten ve her şeyi bilendir.

Kul men yerzükuküm mines Semai vel Ardı emmen yemliküs sem’a vel ebsare ve men yuhricülhayye minel meyyiti ve yuhricül meyyite minel hayyi ve men yüdebbirul emre, feseyekulunAllâh* fekul efela tettekun. Yunus/31)

De ki; Gökten ve yerden sizi kim rızıklandırıyor? Kulakların ve gözlerin maliki kimdir? Demek ki göz de kulak ta başka bir rızık çeşidi imiş. Allah soruyor bunların sahibi kim? Ölüden kim diriyi çıkarıyor, diriden de kim ölüyü çıkarıyor, her şeyin emrini, tedbiri hükmü kim veriyor. Diyecekler ki Allah. Sen de onlara de ki o zaman takva sahibi olmayacak mısınız, Allah’a karşı sorumluluğunuzu bilip O’nu dinlemeyecek misiniz, itaat etmeyecek misiniz, vahyine kulak vermeyecek misiniz?

Elleziy ce’ale lekumul’Arda firâşen vesSemâe binâen ve enzele mines Semâi mâen feahrace Bihî minessemerati rızkan leküm, felâ tec’alu Lillâhi endâden ve entüm ta’lemûn. (Bakara/22)

Allah size öyle lütufkârdır ki yeryüzünü sizin için döşek, göğü de üzerinize tavan yaptı. Size gökten su indirdi, size o suyla yerden rızık çıkardı. Rızkı başkası veriyor diye Allah’a şirk koşmayın, O’na ortaklar edinmeyin. Siz bunu biliyorsunuz.

Yâ eyyühelleziyne amenû külû min tayyibati mâ razaknâküm veşkürû Lillâhi in küntüm iyyahü ta’büdûn. (Bakara/172)

Ey iman edenler size rızık olarak verdiklerimizin temizlerinden yiyin, Allah’a şükredin. Eğer siz O’na abd oluyorsanız. Yani eğer siz Ben Allah’ın kuluyum, abd ıyım diyorsanız şükrünüzü Allah’a yapmalısınız.

HUvelleziy yüriyküm âyâtiHİ ve yünezzilü leküm mines Semai rizka* ve ma yetezekkeru illâ men yüniyb. (Mümin/13)

Size ayetlerimi gösteren, sizin için gökten rızkı indiren O’dur. Ama dedi Allah bunu ancak Allah’a dönmüş olan gönül sahipleri anlar.

İnnelleziyne yetlune KitabAllâhi ve ekamus Salete ve enfeku mimma razaknahüm sirran va alaniyeten yercune ticaraten len tebur. (Fatır/29)

O kimseler ki Allah’ın kitabını okurlar ve onlara uyarlar. Namazı ikame ederler, Kendilerine rızık olarak verdiklerimizden gizli ve açıktan infak ederler. Onlar Allah ile öyle bir ticaret yapmışlardır ki bu ticaretlerinin batma, zarar etme ihtimalinin olmadığını da bilirler.

Ya eyyühen Nasüzküru nı’metAllâhi aleyküm* hel min halikın ğayrullahi yerzükuküm mines Semai vel Ard* lâ ilâhe illâ HU* feenna tü’fekûn. (Fatır/3)

Ey insanlar, Allah’ın sizin üzerinizdeki nimetini hatırlayın, unutmayın. Allah’tan başka bir Halık mı var, bir yaratıcı mı var. Sizi gökten ve yerden o rızıklandırıyor. O’ndan başka ilâh yoktur. Hal böyle iken nasıl döndürülüyorsunuz.

VAllâhu ce’ale leküm min enfüsiküm ezvacen ve ce’ale leküm min ezvaciküm beniyne ve hafedeten ve razekaküm minettayyibat* efe Bil bâtıli yu’minune ve Bi nı’metillâhi hüm yekfurun; (Nahl/72)

Allah size sizden yani kendi cinsinizden eşler yaratmıştır. Bir de sizin için eşlerinizden çocuklar ve torunlar ikram etmiştir. Sizi temiz olanlarla rızıklandırmıştır. Siz şimdi bundan başka batıla mı iman edeceksiniz. Batılı yanlış olanımı seviyorsunuz. Allah’ın nimetlerine nankörlük mü yapacaksınız. Bu nimetleri görmezden mi geleceksiniz.

VAllâhu faddale ba’daküm alâ ba’din fiyrrızk* femelleziyne fuddılu Bi raddiy rızkıhim alâ ma meleket eymanühüm fehüm fiyhi seva’* efe Bi nı’metillâhi yechadun. (Nahl/71)

 Rızık konusunda Allah kiminizi kiminizden üstün. faziletli kılmıştır. O fazla verilmiş olanlar rızıklarını ellerinin altındakilere vermiyorlar ki eşit olsunlar. Şimdi onlar Allah’ın nimetlerini inkâr mı ediyorlar.

Ve yerzukhu min haysü lâ yahtesib* ve men yetevekkel ‘alAllâhi feHUve hasbüh* innAllâhe baliğu emriHİ, kad ce’alAllâhu likülli şey’in kadra. (Tâlâk/3)

 Allah, akla ve hayale gelmeyecek, hesap edilemeyecek yerden insanı rızıklandırır. Her kim ki Allah’a tevekkül ederse o ona yeter, yani Allah ona yeter. Mutlaka Allah’ın emri yerine getirilir. Muhakkak ki Allah her şey için bir ölçü koymuş, takdir koymuştur.

Ahiret rızkı ile ilgili birkaç ayet okuyalım: Allah buyurdu ki

Züyyine lilleziyne keferul hayatüd dünya ve yesharûne minelleziyne âmenû* velleziynettekav fevkahüm yevmel kıyâmeti, vAllâhu yerzuku men yeşâu Bi ğayri hisab. (Bakara/212)

Dünyada iken kâfirler müminlerle zenginliklerinden dolayı alay ederler. Oysaki kıyamet günü iman edenler onların üzerindedir ve Allah onlara hesapsız rızık verir. O gün de müminler onlarla alay ederler.

Lâ yesme’une fiyha lağven illâ Selâma* ve lehüm rizkuhüm fiyha bükreten ve ‘aşiyya. (Meryem/62)

Onlar orada boş söz işitmezler, işittikleri söz selamdır. Onlara özel olarak orada sabah akşam Allah’ın özel ikramı, rızkı vardır.

Ülaike hümül mu’minune Hakka* lehüm deracatün ‘ınde Rabbihim ve mağfiretün ve rizkun keriym. (Enfal/4)

O gerçek manada ki müminler için rableri katında dereceleri vardır. Bir de onlar için mağfiret vardır ve onlara kerim bir rızık vardır.

Rasûlen yetlû ‘aleyküm âyâtillâhi mubeyyinatin liyuhricelleziyne amenû ve ‘amilussalihati minezzulumati ilenNûr* ve men yu’min Billâhi ve ya’mel salihan yudhılhu cennatin tecriy min tahtihel’enharu halidiyne fiyha ebeda* kad ahsenAllâhu lehu rızka. (Talak/11)

Allah size resulünü ayetlerini okuyup açıklasın diye göndermiştir. İman edenleri karanlıklardan aydınlığa, zulümattan aydınlığa çıkarsın diye göndermiştir. Her kim ki Allah’a iman ederse ve salih amel işlerse onu altlarından ırmaklar akan cennetlere koyarız ve onlar orada ebedi olarak kalırlar. Allah onlara gerçekten güzel bir rızık vermiştir.

Allah cenneti ve içindekileri rızık olarak veriyor. Neye karşılık? Allah resulü, Allah’ın ayetlerini açıkladığında onu dinleyenlere, Allah’a iman edip salih amel işleyenlere, karanlıklardan, zulümattan nura, aydınlığa çıkmayı kabul etmelerine karşılıktır. Allah hepimizi Rezzak ismine iman edenlerden eylesin. Bütünüyle rızkı Allah’tan kabul ederek buna iman edenlerden eylesin. Kendisini ya da malını ya da aylığını Rezzak olarak görenlerden eylemesin. Rızık konusunda Allah’a şirk koşanlardan eylemesin. Allah hepimizi O’na şirk koşmaktan muhafaza eylesin. Allah hepinizden razı olsun. (M. Hüseyin- esma dersleri derleme)

*******************************************************************

MESNEVİDE RIZIK

Bu âlemde binlerce canlı, sıkıntısız hoş bir halde yaşamakta, geçinip gitmektedir.

Üveyk kuşu, geceki rızkı henüz meydanda olmadığı halde, ağaçta Hakk’a şükreder.

Bülbül “Ey duaya icabet eden Mevlâ! Rızık hususunda itimadımız sana” diye hamd eyler.

Böylece sivrisinekten tut da file kadar bütün mahlûkat Hakk’ın ailesidir; Hak da ne güzel aile reisi!

Rızık yiyen boğaz kesildi mi “Onlar Rab’lerinden rızıklanır, ferahlar” nimeti hazmedilir.

Gönlüne geçim kaygısını az koy! Sen kapıda oldukça rızkın da azalmaz.

“Rızkınız gökyüzündedir” âyetini duymadın mı? Neden bu aşağılık yere saplanıp kaldın?

Kendinize gelin; O’ndan isteyin, başkasından değil; suyu denizde arayın, kuru derede değil!

Açlık korkusunda, bu titreyiş de nedir? Allah’a dayanmakla tok yaşanabilir pekalâ!

Doğan, rızkını padişahın elinden umduğu için bütün pis şeylerden ümidini kesmiştir.

HİKÂYE

Dünyada yemyeşil bir ada vardı; orada da yalnız başına obur bir öküz yaşardı.

Akşama kadar bütün ovada otlar, doyar; semirip şişerdi.

Gece olunca “yarın ne yiyeceğim” diye düşünceye dalar, bu düşünce onu dertlendirirdi.

Sabah olunca ova yine yeşermiştir. Yeşillik, çayır, çimen, ta bele kadar büyümüştür.

Öküz, öküz açlığına tutulmuştu; akşama kadar tekrar bütün ovada baştanbaşa otlar, bitirirdi.

Derken akşam oldu mu tekrar açlık korkusuna düşer; bu korkuyla titremeye başlar, yine korkusundan zayıflardı.

“Yarın yayım zamanı ne yiyeceğim, ne edeceğim?” diye düşünür dururdu. Yıllardır, o öküz bu haldeydi işte.

“Bunca yıldır bu yeşilliği otlar, bu çimenlikte yayılırım.

Hiçbir gün rızkım azalmadı. Bu korku nedir, bu gönlümü yakıp yandıran gam nedir?” diye düşünmez bile.

İşte nefis, o “öküz”dür, yeşil ova da “dünya”. Nefis ekmek korkusu ile daima zayıflar durur.

Sen nasıl rızka düşkün bir âşıksan, rızık da sahibine öyle düşkün bir âşıktır.

Dilesen de dilemesen de rızkın, senin aşkınla koşa koşa gelir, sana ulaşır. (Mevlana- mesnevi)

Birisi Dâvûd (a.s.) zamanında her akıllı ve ahmak adamın yanında daima şöyle dua edip dururdu:

“Ya Rabbi, bana zahmetsiz, eziyetsiz bir rızık, bir servet ver. Beni tembel, hor, hakir, ağır ve miskin yarattın. Ya Rabbi, senden zahmetsiz, eziyetsiz ve ummadığım bir rızık istiyorum. Zaten istemekten başka bir şeye çalıştığım yok ki!”

Halk onun bu sözlerine güler ve derlerdi ki:

“Bu sersem ne söylüyor, yoksa birisi buna esrar mı yutturdu da aklını aldı.” derlerdi. Birisi alaya alır, gülerek,

“Haydi yürü, rızkın ulaştı, müjdeci geldi.” derken başka birisi,

“Sana gelenden bize de hediye ver.” diye dalga geçerdi.

Bir gün kuşluk vakti, adam dua edip dururken bir öküz koşup geldi, adamın kapısını boynuzlayıp evinin avlusuna daldı. Adam da sıçrayıp öküzü kesti ve derisini yüzdürmek için kasaba gitti. Öküzün sahibi durumu görüp:

“Ey karanlıkta benim öküzümü aşıran, neden benim öküzümü kestin? Nerede senin insafın?” diye çıkıştı. Adam ise;

“Ben, Allah’tan rızık istiyordum. Bunun için gece-gündüz dua ediyordum. İşte duam kabul oldu. Allah, bana bunu rızık olarak verdi.” dediyse de öküzün sahibi hem adamı tokatladı, hem de onu çeke çeke Dâvûd  (a.s.)’ a götürüp davacı oldu.

Davada halk toplandı. Herkes öküz sahibinin tarafını tutuyordu.

Dâvûd (a.s.) iki tarafın davasını dinledi ve adamın (öküzü kesenin) haksızlığına karar verdi. Bunun üzerine adam secdeye kapanıp:

“Ey benim yanıp yakıldığımı gören Allah’ım! Dâvûd (a.s.)’un gönlüne de o nuru ver. Gönlüme saldığın ziyayı onun gönlüne de sal, ey ihsan sahibi Rabbim!” diye yakardı.

Onun bu niyazı Dâvûd (a.s.)’un gönlünü yerinden oynattı. Öküz sahibinden bir günlük müsaade istedi ve halvete girip duaya yöneldi. Allah da bu işin gerçek yüzünü ona bildirdi.

Ertesi gün dava için divan kurulduğunda Dâvûd (a.s.) öküz sahibine,

 “Bu davayı bırak, öküzü bu Müslümana helal et de git.” teklifinde bulununca öküz sahibi de davayı dinleyenler de bu kararı zulüm olarak gördüler. Dâvûd (a.s.) ise,

“A inatçı, bütün malını, mülkünü hemencecik ona bağışla. Yoksa bak, işin fena olur, yaptığın zulüm ortaya çıkar.” diye ikaz etti. Öküzün sahibi buna da karşı çıktı ve kabul etmedi Dâvûd (a.s.) üçüncü defa,

“Ey bahtı körleşmiş adam, sen laf anlamaz mısın? Yürü, sen de çocukların da onun kölesidir, karın da! Artık fazla söylenip durma.” dedi. Öküz sahibi Dâvûd (a.s.)’u kınayıcı sözler söylüyor, halkta onu tasdik ediyordu. Bunun üzerine Dâvûd (a.s.) halkı bir ovada, bir ağacın yanında toplayarak durumu şöyle açıkladı:

Öküz sahibi, dua eden adamın babasının kölesiydi. Karısı da aynı adamın cariyesiydi. Bu köle ve cariye birleşerek efendilerini bu ağacın altında kestiler. Onların kendisini keseceklerini anlayan adam, onlara para verdi, vaad de bulundu, yalvardı, ağladı. Ama dinlemediler. Adamı kestiler; vücudunu bir yere, başını da, üzerinde katilin adı yazılı bulunan bıçakla birlikte ağacın yanına gömdüler. Parasını ve malını gasp ettiler.

Dâvûd (a.s.)’un emriyle gösterilen yerler kazıldı. Öldürülenin cesedi, başı ve suç aleti bıçak bulundu. Aynı bıçakla katil öldürülüp kısas yapıldı.

Hak da bu şekilde yerini buldu. (Mevlana/mesnevi)

{{“Ve ahiru davanâ enil hamdülillahi rabbil alemiyn”

 Çağrımız ve davamız Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd’adır.}}

(Devam edecek)

Euzu Billahiminesheytanirracim”

“BismillahirRahmanirRahiym”

Dear friends, today we continue our lesson with 101st verse of Chapter Al-Maida.

101-) Ya eyyuhelleziyne amenu la tes’elu an eshyae in tubde lekum tesu’kum* ve in tes’elu anha hiyne yunezzelul Kur’anu tubde lekum* afAllahu anha* vAllahu Gafurun Haliym;

O believers… Do not ask questions about things that you find unpleasant, when explained to you! If you ask such things while the Quran is being revealed, they will be explained to you! Allah has forgiven them… Allah is the Ghafur, the Halim. (A.Hulusi)

O ye who believe! Ask not questions about things which, if made plain to you, may cause you trouble. But if ye ask about things when the Quran is being revealed, they will be made plain to you, Allah will forgive those: for Allah is Oft- forgiving, Most Forbearing. (A.Yusuf Ali)

Ya eyyuhelleziyne amenu O believers la tes’elu an eshyae in tubde lekum tesu’kum Do not ask questions about things that you find unpleasant, when explained to you!

As you remember in our previous lesson the passage we had studied was about some kinds of rules regarding what we eat and drink according to Qur’ans perspective of life. It wasn’t about details, restrictions or small orders but giving the muslims the perspective of Qur’an on that to help them distinguish the good from the bad and halal from the sin, healthy from the filthy.The problem of humans stance in front of Allah as well as his stance for anything material comes as a situation of faith all the time. It is constantly reminded that good and bad, halal and sin, beautiful and ugly determinations should be set by Allah in humans life and this is the real submission to Allah in that matter.

If a believer wants to prove his faith, he should accept that the standards of good and bad are set by Allah, were set by Allah in fact from the beginning. Actually this is a type of perspective only given to believers. How do you percieve life, how do you understand it, what is the scale of good and bad in your life and what is the true feeling on your judgements? Who sets the good and bad in your life? Halal and sin, beautiful and ugly, good and bad… Is that left to your personal desires and egos or you leave the authority of judgement to your Rabb altogether.

This perspective is set here and now this passage gives us a similar situation not far from the previous one. It’s this.

“O believers… Do not ask questions about things that you find unpleasant, when explained to you!”

This verse has a strong connection with the verse 99 we had studied. Back then it is said that prophets duty is only notification. It was. So in order to answer the question, what is the relation between these verses, I should give a couple of incidents regarding these situations. One of them is hacc (pilgrimage) situation.

After hacc order had sent down, Rasulallah notified people just with the words of 99th verse itself. Only notified though. Only gave the news of an order. But one among those people there that day stood up and asked a question.

– Efi kulli amin ya Resulallah.! Is it a must duty every year, O Rasulallah?

Rasulallah didn’t answer him since the question was unnecessary. According to him, he delivered the news and notified people. The order was given, the duty was fulfilled. This is the connection of 99th verse. But the owner of the question asked again.

Rasulallah again didn’t answer it, didn’t pay attention. But when the third time comes the question  he answered like this.

“Unless I tell you anything else, don’t push it. More truly, don’t try meddlesomeness over a situation like this that can bring additional responsibilities.”

– Lev gultu neam levecebet. If I answered it with a yes, it would become vacip. I left it like that, so shoul you. Tribes before you had perished because of their similar doings like these.

Another variation of the same story, it is said, “If I said yes, it would become vacip, and when it does, you cannot afford it. After that you are forced to denial.” This is a historical example of mankind, how we put ourselves for some over-responsibilities and when we cannot fulfill them, how we choose the path of hypocracy in order to get rid of those responsibilities. Sons of Israel had done the same thing by Saturday restriction. They had asked for Saturday restriction.

They had asked for a day in week to do their worshipping duties only. But when it was given, they were the ones who broke it. They had asked for this to avoid work on Saturdays but when it became real, they couldn’t afford it after that they chose the path of trickery and cheating against Allah. They tried to bypass the restriction. They were casting their nets into the sea by friday night so that they didn’t do anything at Saturday. They were collecting their nets at Saturday midnight. By doing that they chose the path of cheating against Allah.

Back to previous deal about Hacc. “If I say yes, it would become vacip.” expression doesn’t show the ultimate authority of prophet. This authority only belongs to Allah as does Qur’an express in Nahl/44 ..li tubeyyine lin nasi ma nuzzile ileyhim. So that you notify them with the things brought down. This is about heralding. We should understand this situation inside this frame, otherwise it can be pulled to irrelevant situations.

Here it is said that you shouldn’t ask about the things that can push you to difficult spots if they are explained. There’s a reason of arrival for this verse. A record but not the only one. There are several others but all have the same direction and same style. It’s this.

One day Rasulallah arrived at mosque, upset. Very angry in fact for a reason. He sat and said;

“Whatever you ask, I will answer.”

It was a tense moment. One stood up, a guy named Abu Huzafe.

“Who is my father?” he asked. This was a personal question because people were talking badly with him for his father.

Then someone else stood up. The situation was getting electrified. Rasulallah was getting more and more angry when he should be more calm. After a while Omar stood up on his knees and said this.

“I swear to Allah that is Rabb to us all. We are grateful of Qur’an to be our book and Muhammad to be our prophet.” This reaction really calmed Rasulallah.

Because of this happening, there were some answers that Rasulallah had given, right answers but not particularly likable by owners of questions. There were many people who asked that day and didn’t like the answers. For that this verse brought down, it is said.

There might be reasons for that time but we shouldn’t forget that these verses are beyond time and space. So the message for us should be like this. Don’t play or twitch the orders and restrictions that Allah brought to you, don’t try to bring extra responsibilities. Don’t try to expand the borders of restrictions. Don’t put more orders, you cannot handle all these. There are grounds which Allah give you as manuevering land, grounds that are quiet, without explanation. So don’t deny yourselves from that empty and neutral grounds by putting extra lines to restrictions. This is the message of this verse.

ve in tes’elu anha hiyne yunezzelul Kur’anu tubde lekum If you ask such things while the Quran is being revealed, they will be explained to you! This sentence is not about constructing, it’s a warning sentence. If you ask questions that may put you to difficult spots, Qur’an gives them to you. And when Qur’an explains, it becomes the territory of new responsibilities. This won’t bode well for you. Because Allah wants the convenience for you.

Here I give you another verses translation. Allah doesn’t want hardship for you. Allah wants you at ease. (Al-Baqarah/185) But you want challenge by force. Moving on.

afAllahu anha (if it’s not told) Allah gives permission to you. That responsibility won’t be yours anymore. Or about that thing, Allah don’t have any expectation from you. So if it’s not told, then Allah chooses to be silent about that, so you should too.

Actually this verse gives a revelation education to first community it arrived to. It’s like this. While these universal revelations are arriving, you may ask some questions for your own curiosity or leanancy, they might come easy to you but because of your questions Allah might bring some more responsibilites by universal messages. You should remember though, this message is not just for you, it’s for all humanity and any possible hardships of future generations might be your doings.

You might handle the answers of your own questions, but there might be some others that cannot handle the responsibilities you caused. Willingly or unwillingly you might cause that peoples doom. There’s a subtle education here. A great revelations learning for the first community.

vAllahu Gafurun Haliym; All of Allah’s names come with a connection between people and Allah. All names of Allah in Qur’an have some connection with people in some way. Allah is Gafur And Halim. You should have this mercy. The sign of these names can and should reflect you your actions and behaviours. Allah is oftenly forgiving and most merciful. Allah is not harsh and cruel.

There’s no single word for Halim in any language. Most  definite translation is the word itself, Halim. It represents soft nature, gentleness, affection, mercy and blessin. That’s why one with the name Halim avoid upsetting people, avoid pulling them into any hardships. In this verse the last sentence is a warning for that matter. Since Allah is Halim and try to avoid adding extra responsibilities to people by remaining silent, why do you try to push it? Why do you force yourselves and other to extra lengths with your questions when the ideal was already given to you?

You shouldn’t dwell on that matter, you shouldn’t restrict yourselves and widen the area of forbidden and you shouldn’t try to handle more responsibilities.

102-) Kad seeleha kavmun min kablikum summe asbehu Biha kafiriyn;

A community before you asked such questions and then (unable to digest the answers) they became of the deniers. (A.Hulusi)

Some people before you did ask such questions, and on that account lost their faith. (A.Yusuf Ali)

Kad seeleha kavmun min kablikum A community before you asked such questions summe asbehu Biha kafiriyn, and on that account lost their faith.

There won’t be any historical examples here since they were given through Baqarah and Alu Imran chapters. Many examples were checked about sons of Israels journey of becoming Jewminded. I also mentioned Saturday Restriction which was an example taken directly from Qur’an itself.

That’s why Qur’an delivers this first experience is humanities history to first community and says this. “It’s constant by experience in humanity. Those who came before you tried to handle these extra liabilities. They pushed it, they demanded it, but in the end they couldn’t manage. They finally gave up.

As you remember at this point, I translated another similar verse a while ago. By my translation I delivered this hadith. “Unless you get tired, Allah won’t. Unless you gave up, Allah won’t.” This is a warning of our prophet. There were people came to Rasulallah with their decision of things like; we will go to a mountain, we will give up our families, we will pull ourselves from earth, we will focus on worshipping and fasting day and night. We won’t eat meat and we will deny many sorts of tastes and pleasures to ourselves. We will live an agonizing life.” This is the response of Rasulallah to these people.

“Am I not a good example to you. Yet I eat and I fast. I’m with my family and I too worship.”

As in I live a balanced life. I give everyones rights. My neighbours, my community, my family even my ego have rights over me just like Allah has right over me. So if you don’t watch for their rights, you begin to break the balance in your life and ignoring others rights over you. That’s why “Unless you get tired, Allah won’t. Unless you gave up, Allah won’t.” said to them.

By that warnings lines, this verse is like an elegant brush stroke, a deep current and this warning surfaces frequently through the verses and passages. It represents Allah’s mercy over people, how Allah show compassion over too many people at the same time. Following verse also continues this subject.

summe asbehu Biha kafiriyn; was the last sentence of 102nd verse. That’s why they became of the deniers. They too asked questions and tried to widen their responsibilities but in the end they couldn’t manage them.

This sentence can be taken by a different meaning, an alternative translation. summe asbehu Biha kafiriyn; if we take the word “kafiriyn” in literal form, it leads to another conclusion. Firstly they ask questions and because of that they have extra responsibilities and liabilities. But then they try to cover the real responsibilities because of that. They take it to the next level and try to bury the entire responsibilities. This is the alternate translation.

103-) Ma ce’alellahu min behiyratin ve la saibetin ve la vasiyletin ve la hamin, ve lakinnelleziyne keferu yefterune alellahil kezib* ve ekseruhum la ya’kilun;

Allah has not appointed (sacrifices known as) bahirah, sai’bah or wasilah or ham (these are fabricated traditions of some people). But those who deny the knowledge of the reality are inventing falsehood about Allah! Most of them do not use their reason! (A.Hulusi)

It was not Allah who instituted (superstitions like those of) a slit-ear she- camel, or a she-camel let loose for free pasture, or idol sacrifices for twin-births in animals, or stallion-camels freed from work: It is the disbelievers who invent a lie against Allah. but most of them lack wisdom. (A.Yusuf Ali)

Ma ce’alellahu min behiyratin ve la saibetin ve la vasiyletin ve la hamin Allah has not appointed (sacrifices known as) bahirah, sai’bah or wasilah or ham; these are fabricated traditions of some people.

There are some names here. Bahiyra, saibe, vasiyle, ham. Many things have said about these but never a consensus has made. For they have multiple meanings. I should try to advance on the path of general meanings for this one.

In era of ignorance, when a camel gave birth fifth times and the fifth was a make, they were calling it bahire and let it go. They didn’t touch them or milked them, they were like sacred camels, just like hindu cows. This was a superstitious immunity and sacrecy and to identify them as sacred they were cutting their ears.

There were other similar practices like a person who save himself from a tight situation, he was letting a camel of his go free. That camel also took that position of immunity, untouchable, unusable, uncutable and unedible. This was the process of secrecy on that matter.

Vasile was the name of adjusting the sacred position of a sheep, similar process. If a sheep gave birth to a male and female sheeps at the same time, they were degrading to a position of never been used as sacricifial purposes .This wasn’t a freedom type of situation but a simple superstition. Since the ideology of female type was on low perspective that time, even the female of a species was been looked as flawed. It was a bad perspective in advance for all things female. So if a male births with a female at the same time, they were losing their high profie and became worthless since he shared the birth with a female. It’s the logic of, “This sheep gave birth to a girl, so her boy won’t be worthy too.”

Qur’an targets the underlying logic behind this feeling. This feeling is nothing but superstition. A persons actions on giving something a sacred value or the opposite a cursed position. Even the practice may differ, the logic is the same. But naming a thing cursed or sacred, it’s forbidden to do so. This is superstition, a leech draining the faith. That’s why Unity mentality of Islam is highly sensitive over this subject.

Next one is Ham, concept is like this. If a male camels offspring can give 10 infants birth, they gain sacred positions. Just like the cows of India, the practices of Budists; it can no longer be touched, rode, cut or eaten. Curiously enough this practice harms people as well, these so called sacred camels.

Think about it, you have an army of sacred camels. They don’t help you in any way. They should be used to fulfill their creations purpose. Because their purpose is to be helpful for humanity. This is their mission, their function. But these kinds of sacrecy or cursed mentality force them to abando their mission. The mission and purpose of a thing is longer exist for them.

At this point balance is broken. These seyid sacred camels enter a field and do whatever they want. They enter other peoples fields, eat whatever they like and noone can touch them. This is the odd part. They are untouchable and because of their sacred position, the creatures that exist to help humanity become the very thing that harm them.

This is tyranny of a sort. So if we study the situation at its basics, all the concepts that Allah put are there to ensure justice. Them concepts of justice and wisdom. They are inseperable. So if one comes up with a practice to derail Allah’s orders, it becomes the part of tyranny.

So from this specific frame, these four names, bahiyra, saibe, vasiyle and ham. They may have different meanings. But individually it doesn’t matter. Their literal meanings also come with figurative forms so it gets unnecessarily complicated. But in general perspective it has this meaning.

1-Giving sacred positions to things that Allah hasn’t.

2-Carrying superstitious beliefs.Giving adjectives to a thing, that Allah hasn’t given.

3-Not using a material for its rightful purpose.

These things come after another. That’s why when I translated this section I chose to make a quick explanation with quotation marks. “By using these names, blessing or cursing animals and restricting them from been used by humans.” Three distinct wrongs under one big false. Only Allah may give blessing to a material, creation. Allah is Kuddus, Bless-Giver. So giving anything a sacrecy to a thing Allah haven’t is literally overstepping.

If a thing stays where Allah puts it there, it’s wisdom. So using a creation by means that they are created for is from wisdom. Replacing it is a tyrany. This defines that form of tyrany.

Beyond that, there’s a broken unity for it. By it’s background, it reflects another corruption. Corruption of faith. Misconception of humans have the authority of defining a creatures position. This is important, it defines what I’m telling. People may think they have power over a material or creation to a degree. But the real authority belongs to Allah. True and false, right and wrong, beautiful and ugly, Hakk and superstition, good and bad. Absolute lines between them are set by Allah. If you try to call a thing bad even Allah hasn’t called it, it means you see that you are the sole authority over that material.

So what then, what happens if I see, I feel that way. That brings anarcy of course. Everyone begins to create their holy path. They create immunity from all things and shift the materials nature. So it leads to a point where the absolute measure of truth shifts, becomes relative. All rules, all restrictions and rights become relative, there are sins and goods for everyone and in the end the destruction becomes inevitable. Because it’s not just about the nature of a thing, it’s about peoples desires, egos and instincts, the stance is egocentric in this scenario.

You deplete in the end, and when you do new gods emerge. You lead to a path of new holynesses. This is how shirk borns and raises and how the idea of faith division takes control. The severed nature of a truth is no longer defines that truth.

ve lakinnelleziyne keferu yefterune alellahil kezib It is the disbelievers who invent a lie against Allah.

What did the previous sentence say? Ma ce’alellahu min behiyratin.. ila ahir. It was this. Allah hadn’t put them. These hadn’t been put by Allah. There orders weren’t Allah’s. Allah hadn’t ordered them. These are the meanings if we translate Ce’ale properly. So what are these then? These are the slanders of people against Allah based on their own egos and desires, personal gains and pleasures.

Funny thing is, people who were giving sacrecy to a thing were the same people who bury their own children out of fear of hunger. This is just an example how a single wrong can lead to many wrong things in different areas. It’s the same people. Refusing to eat a camel that is created to serve him, but accepting to bury his own children, own daughters in order to prevent hunger. This is not my thesis. Qur’an says it in Isra/31. ..hashyete imlak Don’t kill your children for your fears of hunger.

So at this point, it’s easy to see that what you do and Allah’s order are connected. The system that Allah has put is an integrated one. A perfect cosmos. So in any point if you interfere the system with a false touch and derail it, you can immediately begin to see the bad reactions. The consequences reach you rather quickly. Back then, people were blessing a regular animal for no reason and committing unspeakable crimes like burying people alive at the same time. Haven’t we seen similar practices these days?

Hunger is universal. This is one of the definitions of capitalisms centers. One of the main definitions of capitalism. Hunger is universal. By their perspective it’s the truth but for us it is the opposite. Sustenance is universal. Every person born comes with his designated sustenance. But someone comes and steals them. For us, “rizk” is the thing universal. Earth has plenty of sustenances indeed. But some people follow the path of usurping so many other people die because of hunger and malnutrition.

Like we said, for capitalism, hunger is universal. And when this is the case in front of them, some people begin to store foor in order to prevent their own hunger. Foods that have been stored in western countries may suffice to feel the entire population of earth for at least a century. Just in Netherlands, stored dairy products, milk, meat and such can feed the people of Africa, the entire continent which lose 95 million people to famine and hunger in a year. According to a research they can be well fed for a decade if this happen.

There’s that. A mistake you made at some point comes to life as mistrust to Allah, playing over paradigmas, redefining Allah’s definitions and leads to an end of destructing mankind.

Moving on; ve ekseruhum la ya’kilun; most of them don’t use their heads. You see, it didn’t try to close the idea by referencing Allah. As in, “Allah commands it like this and you shall not question it.”, no it’s not like that here.

Thoughts we listed above, if you use your heads you realize they are bad for you. We are not offered a dogma here. We aren’t ordered to believe without question. On the contrary, we are asked to question. Judge yourselves. Qur’an never invites people to unconditional faith. It says, “Use your heads, that leads you to faith.”

This part of the verse references that interfering the nature of a thing leads to bad consequences in the end and it adds this part too. ve ekseruhum la ya’kilun; most of them don’t use their heads. They keep doing that because they cannot use their heads.

So why this accusation here, why does Qur’an says that they cannot use their heads. Because if you give sacrecy to a simple thing, you change your relations with it. Your feelings are the connections between you and your enviroment. By doing that act, you manipulated your feelings and disrupt the nature between you and that thing. This leads to the path of all phobias.

You will eventually begin to develop phobias. What you call sacred will be the center of your fears. You will begin to fear or stay away from that thing, unnatural fears, even hallucinations in some cases. You will become neurotic. But in reality it all begins what you did at first step, you broket he nature of that thing and your fears come from your actions of designs. Once the meaning sets over a thing, you begin to believe what you made.

104-) Ve iza kiyle lehum te’alev ila ma enzelAllahu ve iler Rasuli kalu hasbuna ma vecedna aleyhi abaena* evelev kane abauhum la ya’lemune shey’en ve la yehtedun;

When they are told, “Come to what Allah has revealed and to the Rasul,” they say, “Sufficient for us is what we have acquired from our fathers”… Is that so even if their fathers knew nothing, nor were they guided to the realization of their essential reality? (A.Hulusi)

When it is said to them: “Come to what Allah hath revealed; come to the Messenger.”: They say: “Enough for us are the ways we found our fathers following.” What! even though their fathers were void of knowledge and guidance? (A.Yusuf Ali)

Ve iza kiyle lehum te’alev ila ma enzelAllahu ve iler Rasuli When they are told, “Come to what Allah has revealed and to the Rasul,”  kalu hasbuna ma vecedna aleyhi abaena they say, “Sufficient for us is what we have acquired from our fathers.

And now Qur’an takes attention to a wrong much deeper than the previous one, in fact it’s the underlying cause of previous behaviour problem and distorted perspective. When they are told, “Come to what Allah has revealed and to the Rasul,” they say, “Sufficient for us is what we have acquired from our fathers.”

Why does Qur’an criticise such a thing? Actually Qur’an puts Allah’s religion totally against ancestoral religions. Ancestors’ beliefs to one side, Allah’s religion is to another. The message here is this. Don’t put “before” at the center ot truth, put “trustful” there. It’a about taking the old beliefs, previous practices for your beliefs. One shouldn’t be valuable because it’s old. It’s not worthy just because it came before. It’s not about fathers or any ancestors. If you say, “My father believed like that, so it should be the truth then.” Then you put your fathers and ancestors as your measure of truth.

The distortion of behaviour patterns that Qur’an criticises is this. Giving the authority of truth to those before, not those who are loyal. Butting respect to others before loyalty to the truth. That’s why community of today struggles between tho fakes, Immitation of ancestors and immitation of west.

Some try to immitate western society which destroy this communities future altogether. But some who say that they resist this abominal lifestyle but unintentionally destroys this communities future in the name of immitating their own fathers. They all lead to the same end.

So the real loyalty shouldn’t be about being loyal to everything that come from ancestors. It’s only about the core of ancestors family; core not the ashes. You cannot carry the ashes of ancestors oven to yours and hope to do something with that. But if you carry the core from there… There’s hot coal there, fire. We should carry that and only that. Because carrying the ashes of a depleted fire to your house cannot give you anything. What hope do you gain from that? Or those ashes of a practice originated from your ancestors oven can really give them a sacred, holy stature?

Is there a difference in basis with beduans of ignorance age who let camels loose and set them holy by cutting their ears? Qur’an criticises this, the exact ideology of Cabala of sons of Israel who became Jewminded. Cabala means tradition in literary. That’s why the most fundamental reference of this jewish tradition is this. “Im kabala ne kaba” if it’s not tradition, we deny, if it is tradition, we accept.” This is the core concept of sons of Israel who were muslims once but became jews later. Im kabala ne kaba; if it’s not tradition, we don’t touch it. Bur Qur’an says this in return.

evelev kane abauhum la ya’lemune shey’en ve la yehtedun; what if their fathers knew nothing, nor were they without guidance? Qur’an accept transferring from past to a degree. There might be cores in ancestors ovents. If it’s a core, it all right. But what if there’s nothing left there. That’s why Qur’an also gives us interesting examples among numerous prophets.. It’s meaningful of those stories we read in Qur’an about those prophets.

Prophet Abraham’s father was heathen and yet his son became prophet. Noah’s father had chosen a path of blaspemy and in the end his son also chose that path. Prophet Lut had a lineage of prophethood from his father but his daughters and his wife were idolworshippers. Asiyyah, wife of Pharaoh, godmother of Moses and mother of Ramses II. It’s a fine and holy example of a person who rebel against all evil and shirk on earth. Asiyyah means rebellious woman and she rebelled against a pharaoh.

That’s why Qur’ans examples are not in vain. A sun like Muhammad and against him a bat like Abu Leheb as his uncle. It’s the ultimate reference that ancestory is not something to rely on or be proud of. Having the truth is something of a mans own work and effort. That’s why;

Ve en leyse lil Insani illa ma sea; Necm/39 People gain what they work for. As in every action has an equal reaction and people always reap what they sow. leha ma kesebet ve aleyha mektesebet.. Baqarah/286. All good things are in their favor and all bad against them.

..ve la teziru vaziretun vizra uhra..  Enam/164 Nobody can handle some others loads (responsibilities)

These are Qur’ans references. References for people who say that they will triumph by their own efforts, elevate because of their actions. Not with empty claims like “My father was a hodja, my grandfather was an imam or among my ancestors there were saints or holy men. It’s not about ancestory, this is not the real problem there. Just like a connection from father to son is out of question on this matter, the opposite also impossible. If a man wishes to succeed, he should do it with his own hands.

Tilke ummetun kad halet.. leha ma kesebet ve lekum ma kesebtum * ve la tus’elune amma kanu ya’melun.  They were a community long gone. What you gain are yours and what they gained are theirs. (Baqarah/141) You won’t be hold responsible for the things they had done. And they won’t be either for your actions.

 105-) Ya eyyuhelleziyne amenu aleykum enfusekum* la yadurrukum men dalle izehtedeytum* ilAllahi merciukum cemiy’an feyunebbiukum Bi ma kuntum ta’melun;

O believers… You are responsible for yourselves! So long as you are aware of your essential reality, a misguided person (one who is devoid of the knowledge of his essential Self) cannot harm you! To Allah you will all return… He will show you the product of the things you do! (A.Hulusi)

O ye who believe! Guard your own souls: If ye follow (right) guidance, no hurt can come to you from those who stray. the return of you all is to Allah; it is He that will inform you of all that ye do. (A.Yusuf Ali)

Ya eyyuhelleziyne amenu O believers… aleykum enfusekum You are responsible for yourselves!

By this context, it’s a reference that neither ancestors nor children are things to brag about. You are responsible only for yourselves. This verse shouldn’t be taken as a negative response to Emr-i bi’l Ma’ruf, nehy-i anil munker ordering good and preventing bad duty. This function of ordering good and preventing bad is a believers eternal duty, this verse isn’t about this. Instead, aleykum enfusekum you are responsible for yourselves, not for your fathers doings.

la yadurrukum men dalle izehtedeytum If you follow right guidance, no harm can come to you from those who stray. If you are on the right path, whether it’s your father, grandfather, your wife or such, they cannot harm you. Of course this is about direct relations. As in for communities, leadership and citizenship situations. You are responsible your personal stance, your personal position in front of Allah. This is the most important thing.

So start your healing by fixing your stance, social corruption shouldn’t be an excuse for you. You cannot say, “What could I do?” You cannot show communities warped situation as an excuse for your personal crooked stance. This message Qur’an wants to give here.

ilAllahi merciukum cemiy’an To Allah you will all return. You will return to Allah with those ancestors you brag about or criticise and there you will give your accounts personally. You will stand Allah’s domain at final test. If you try to use an excuse like “This was what we saw from our ancestors.”, that excuse won’t be valid and Allah will remind you that you should use your heads instead of using your ancestors as excuses for your doings. So you realize that these kinds of excuses won’t be used there, you better work on your healthy stances for the days you will face Allah.

feyunebbiukum Bi ma kuntum ta’melun; Allah will show you the product of the things you do then. What is the intention from showing here? You will be informed that your behaviours, your bad behaviours shouln’t be a reflection of your ancestors bad behaviours. It wasn’t a necessity, you had your willpowers and you had the choice of making things differently, unbound from what your ancestors had done. Allah will inform you what kinds of extra and original sins you created by immitating your ancestors sins and what kinds of beauties, goods and truths you would created by surpassing your ancestors.

106-) Ya eyyuhelleziyne amenu shehadetu beynikum iza hadare ehadekumul mevtu hiynel vasiyyetisnani zeva adlin minkum ev aharani min gayrikum in entum darebtum fiyl ardi feesabetkum musiybetulmevt* tahbisunehuma min ba’dis Salati feyuksimani Billahi inirtebtum la neshteriy Bihi semenen ve lev kane za kurba, ve la nektumu shehadetAllahi inna izen leminel asimiyn;

O believers… When death approaches one of you, two just witnesses should be present at the time of bequest… Or if you are traveling and death finds you, two witnesses are needed for you… If you have doubt (about their testimony), detain them after their prayer and let them swear by Allah, “We will not exchange our oath for any price, even if it should be a relative, and we will not conceal the testimony of Allah, for then we would be in fault.” (A.Hulusi)

O ye who believe! When death approaches any of you, (take) witnesses among yourselves when making bequests,- two just men of your own (brotherhood) or others from outside if ye are journeying through the earth, and the chance of death befalls you (thus). If ye doubt (their truth), detain them both after prayer, and let them both swear by Allah “We wish not in this for any worldly gain, even though the (beneficiary) be our near relation: We shall hide not the evidence before Allah. If we do, then behold! we shall be sinners!” (A.Yusuf Ali)

Ya eyyuhelleziyne amenu O believers shehadetu beynikum iza hadare ehadekumul mevtu hiynel vasiyye When death approaches one of you, two just witnesses should be present at the time of bequest.

Another passage, different in topic yet not so unattached with previous one. In this passage there are some rules and orders regarding human deaths which are parts of our daily lives, security of possession, social justice and political perspective of them, hence the connection.

When death approaches one of you, two just witnesses should be present at the time of bequest. isnani zeva adlin minkum two just witnesses among you. The word “Minkum” here in general systematic of Qur’an gives us the meaning of true believers.

ev aharani min gayrikum in entum darebtum fiyl ardi feesabetkum musiybetulmevt Or if you are traveling and death finds you, two witnesses are needed for you. We should elaborate the expression tahbisunehuma min ba’dis Salati two witnesses you should have after salat and not from you. That’s why ev aharani min gayrikum and minkum in it creates an opposite meaning from Qur’ans systematic, it gives us the meaning of not-true believers. But the real clue here is travel and outsider means not from your usual believers. That’s why the whole message should be taken as this. If you are traveling and death finds you, two “unrelated” witnesses are needed for you so that you may create your will. This is about adding your possessions and legacies you your will.

What really describes here is delivering the will before death comes. That’s why this expression means a lot. If we look from a general perspective, in socially undeveloped societies, reading ratios are pretty low and this division of possessions situation can turn into unfair practices that create social scars or personal wounds. That’s why Qur’an chooses this method to root out these kinds of unfair situations.

Like I reminded an expression here, min ba’dis Salati. After praying, after salat. I have serious doubts about this salat really means daily praying. I also find accurate that all salat expressions in Qur’an should directly be translated to daily praying as well. I choose to translate this salat part just like I understand it like in chapter Hud of 87th verse where his community criticises his prophet Shuayb with, “Does your salat orders you to treat our idols like this and talk badly about them?” min ba’dis Salati. After inviting them, take two witnesses unrelated to you.

feyuksimani Billahi inirtebtum and let them swear by Allah, (for relieving you from your doubts) la neshteriy Bihi semenen ve lev kane za kurba, ve la nektumu shehadetAllahi “We will not exchange our oath for any price, even if it should be a relative, and we will not conceal the testimony of Allah,”

inna izen leminel asimiyn; If we do that, if we try to conceal Allah’s witnesses, Allah’s knowledge on this, if we try to conceal these facts we sure be among sinfuls. Make them swear like this.

Even for the sake of a relative, ve lev kane za kurba if you don’t deviate from the truth in the name of your father, surely you don’t go astray in the name of your relatives. By all accounts you should adjust your stance to make Allah’s right at the top of all things. Don’t try to diminish your sense of right in the name your instincts of blood like excuses of he’s my relative, my father, my uncle, my grandfather or so. Justice should be your only compass on situations like these. If you want justice to prevail you should be prepared to stand against your own relatives though.

Here Qur’an says an interesting thing. If it is needed to make justice prevail, you might summon witnesses about the situations, witnesses not from your beliefs. This is not a necessity but a license though. If the sitaution turns unjustical and only witnesses on truths sides are non-muslims you can summon them to be your witnesses. To core element here is not beliefs but justice.

107-) Fein usira ala ennehumestehakka ismen feaharani yakumani mekamehuma minelleziynestehakka aleyhimul evleyani feyuksimani Billahi leshehadetuna ehakku min shehadetihima ve ma’tedeyna* inna izen leminez zalimiyn;

 But if it is found that these two were guilty of perjury in the past, let two others stand forth in their place and swear by Allah, “Indeed our testimony is truer than theirs for we have not transgressed, or we would have been of the wrongdoers.” (A.Hulusi)

But if it gets known that these two were guilty of the sin (of perjury), let two others stand forth in their places,- nearest in kin from among those who claim a lawful right: let them swear by Allah. “We affirm that our witness is truer than that of those two, and that we have not trespassed (beyond the truth): if we did, behold! we will be wrong-doers!” (A.Yusuf Ali)

Fein usira ala ennehumestehakka ismen But if it is found that these two were guilty of perjury in the past, feaharani yakumani mekamehuma minelleziynestehakka aleyhimul evleyani feyuksimani Billahi let two others stand forth in their places,- nearest in kin from among those who claim a lawful right: let them swear by Allah.

leshehadetuna ehakku min shehadetihima ve ma’tedeyna*  “We affirm that our witness is truer than that of those two, and that we have not trespassed (beyond the truth): inna izen leminez zalimiyn; if we did, behold! we will be wrong-doers!”

Here the purpose of staying on the form of oath is this, an oath can only be made in the name of Allah. Because it’s only Allah who can give an oath a binding attribute.

In my previous translation, we had studied the natures of oaths and Allah’s position and binding attributes so I’m moving to the next verse now.

108-) Zalike edna en ye’tu Bshehadeti ala vechiha ev yehafu en turadde eymanun ba’de eymanihim* vettekullahe vesme’u* vAllahu la yehdil kavmel fasikiyn;

This makes it more likely that people will bear true witness upon His face (in the name of Allah) and bring a solution to their (perjurers’) fear that their testimony will be rejected after they bear witness… Protect yourselves from Allah and perceive! Allah does not guide people who are corrupt (in faith) to the reality! (A.Hulusi)

That is most suitable: that they may give the evidence in its true nature and shape, or else they would fear that other oaths would be taken after their oaths. But fear Allah, and listen (to His counsel): for Allah guideth not a rebellious people: (A.Yusuf Ali)

Zalike edna en ye’tu Bshehadeti ala vechiha That is most suitable: that they may give the evidence in its true nature and shape ev yehafu en turadde eymanun ba’de eymanihim or else they would fear that other oaths would be taken after their oaths. By making these oaths it’s not only helps the situation be solved but it also guarantees there won’t be any harm to witnesses prestiges. This is the reason why witnessing is such an important thing, it’s obvious. There were times where criminology wasn’t advanced, evidences might easily be tempered with, checking crimes wasn’t always easy and locating anyone is almost impossible since society lived a half nomad lifestyle, so by all these things justice weight was been shouldered by witnesses.

What should we learn from this then, why does Qur’an stay on this topic then? Qur’an values justice and order above all. It’s that simple. There are two centers in Qur’an about this fact. One is personal, the other is social. Human-Allah relations and human human relations. The center of human-Allah relation is unity, human-human relations is centered around justice.

 vettekullahe vesme’u* vAllahu la yehdil kavmel fasikiyn; But fear Allah, and listen. For Allah don’t guide rebellious people.

109-) Yevme yecme’ullahur Rusule feyekulu ma za ucibtum* kalu la ilme lena* inneKE ENTE Allamul guyub;

When Allah gathers the Rasuls (he will ask them): “What was the response you received?” They will say, “We have no knowledge. Indeed, it is You who are the knower of the unknown.” (A.Hulusi)

On the day when Allah will gather the messengers together, and ask: “What was the response ye received (from men to your teaching)?” They will sa df2 y: “We have no knowledge: it is Thou Who knowest in full all that is hidden.” (A.Yusuf Ali)

Yevme yecme’ullahur Rusule feyekulu ma za ucibtum Qur’an takes attention to a celestial truth about all these. When Allah gathers the Rasuls and ask, “What was the response you received?” There are a few similar dialogues in Qur’an, following with conversations between prophets and their communities.

Felenes’elennelleziyne ursile ileyhim velenes’elennel murseliyn; Araf/6

Most certainly We will ask both those to whom a Rasul has been sent and the Rasuls. Did they do their tasks that we had sent them for? And we will ask them too about you. You did go, how did they treat you? We will ask both sides. Prophets are not unbound from interrogations here. They won’t be told to stay out of this. Just like they communities will be asked, “Did they do their duties to you?”,  prophets too will be asked about their responses.

Now do you understand why prophets hairs grew white early. He asked his community about his deliverance.

– Ela hel bellagt  “Have I delivered my task?”

“The community answered from the depths of their hearts. “Yes, O Rasulallah. You delivered.”

“Rasulallah raised his eyes to heavens and said; “Rabbena feshhed..! “My Rabb, be my witness. You can understand the weight of his task, his anxiety to fullfill it, and relief for his completion.

This situation is also true for scholars which are heirs of prophets on invitation department. They too will be asked how communities respond to their invites and their communities will be asked if they did indeed delivered their invites, did their duties.

Ve kaler Rasulu ya Rabbi inne kavmittehazu hazel Kur’ane mehcura; Furkan/30. This is how the prophet will respond according to Qur’an. “O Rabb, this is my community and my community did inne kavmittehazu hazel Kur’ane mehcura; leave Qur’an by itself. ittehazu hazel Kur’ane mehcura; abandon Qur’an and leave it somewhere else. This will be prophets complain to Allah according to Qur’an.

Also in another verse Yevme ned’u kulle unasin Bi imamihim.. Isra/71. When the judgement day comes, we will summon people by groups with their leaders up front. They will pass in front of us with their leaders. So shall we see who follow and who don’t. Who will they really follow. That’s why when Allah asks all prophets about what they receive as responses, this will be their answers.

kalu la ilme lena They will say, “We have no knowledge. inneKE ENTE Allamul guyub; Indeed, it is You who are the knower of the unknown.”

110-) Iz kalellahu ya ‘Iysebne Meryemezkur ni’metiy aleyke ve ala validetik* iz eyyedtuke Bi ruhil kudusi tukellimun Nase fiyl mehdi ve kehla* ve iz allemtukel Kitabe vel Hikmete vetTevrate vel’Inciyl* ve iz tahluku minet tiyni kehey’etit tayri Bi izniy fetenfuhu fiyha fe tekunu tayren Bi izniy ve tubriul ekmehe vel ebrasa Bi izniy* ve iz tuhricul mevta Bi izniy* ve iz kefeftu beniy israiyle anke iz ci’tehum Bil beyyinati fekalelleziyne keferu minhum in haza illa sihrun mubiyn;

Allah will say, “O Jesus, son of Mary! Remember my favor upon you and your mother… How I had vindicated you with the force of the Pure Spirit that had become manifest through your being… You spoke to people in the cradle and in maturity… I had taught you the Book, Wisdom, Torah and Gospel (I had disclosed this knowledge in your consciousness)… You designed from clay the form of a bird with my permission (B-iznihi) and breathed into it, then it became a bird with My permission (B-iznihi)! You healed the blind and the leper with My permission and brought the dead back to life with My permission… Remember that I restrained the Children of Israel from you! You came to them with obvious proofs, yet the deniers among them had said, “This is sheer magic!” (A.Hulusi)

Then will Allah say: “O Jesus the son of Mary! Recount My favor to thee and to thy mother. Behold! I strengthened thee with the Holy Spirit, so that thou didst speak to the people in childhood and in maturity. Behold! I taught thee the Book and Wisdom, the Torah and the Gospel. And behold! thou makest out of clay, as it were, the figure of a bird, by My leave, and thou breathest into it and it becometh a bird by My leave, and thou healest those born blind, and the lepers, by My leave. And behold! thou bringest forth the dead by My leave. And behold! I did restrain the Children of Israel from (violence to) thee when thou didst show them the Clear Signs, and the unbelievers among them said: ‘This is nothing but evident magic.'(A.Yusuf Ali)

Iz kalellahu Then will Allah say: ya ‘Iysebne Meryemezkur “O Jesus the son of Mary! ni’metiy aleyke ve ala validetik* Remember my favor upon you and your mother… iz eyyedtuke Bi ruhil kudusi How I had vindicated you with the force of the Holy Spirit.

tukellimun Nase fiyl mehdi ve kehla You spoke to people in the cradle and in maturity…

ve iz allemtukel Kitabe vel Hikmete vetTevrate vel’Inciyl* I had taught you the Book, Wisdom, Torah and Gospel. ve iz tahluku minet tiyni kehey’etit tayri Bi izniy You designed from clay the form of a bird with my permission fetenfuhu fiyha fe tekunu tayren Bi izniy and breathed into it, then it became a bird with My permission.

ve tubriul ekmehe vel ebrasa Bi izniy* You healed the blind and the leper with My permission ve iz tuhricul mevta Bi izniy and brought the dead back to life with My permission..

These are the miracles dedicated to prophet Jesus. In our previous lessons specifically the one we had studied Alu-Imran 49, 50 and 51, we gave further explanations. So I will skip that part for now.

It shouldn’t be forgotten that these miracles are the ones, the followers of Jesus believed him for. Qur’an gives them without making a comment. Just because Qur’an explains them to us, doesn’t mean Jesus had done it by himself. Here Qur’an takes the people who call themselves christians and explains the wrong parts, broken things in their beliefs and then begins to clear that are offensive to the ideology of unity. That’s why these miracles are dedicated to Jesus, there’s no harm in that.

ve iz kefeftu beniy israiyle anke iz ci’tehum Bil beyyinati Remember that I restrained the Children of Israel from you!

Allah reminds him the blessings given to him. And there’s a dialogue here. A conversation between Jesus and his Rabb, a reminder for us. But this reminder is not for them, it’s for the people who follow Jesus. As in, the person you follow isn’t related to shirq you created or mission you dedicated to him. That’s why you convert your loves to the man to evil deeds against him. You commit murder in the name of love. We will see what the message wants to say in a bit.

fekalelleziyne keferu minhum in haza illa sihrun mubiyn; You came to them with obvious proofs, yet the deniers among them had said, “This is sheer magic!”

111-) Ve iz evhaytu ilel Havariyyine en aminu Biy ve Bi Rasuliy* kalu amenna veshhed Bi ennena muslimun;

I revealed to the disciples, “Believe in Me and my Rasul (in light of the letter B)… They had said, “We have believed, bear witness that indeed we are Muslims.” (A.Hulusi)

“And behold! I inspired the Disciples to have faith in Me and Mine Messenger. They said, ‘We have faith, and do thou bear witness that we bow to Allah as Muslims’ “.(A.Yusuf Ali)

Ve iz evhaytu ilel Havariyyine en aminu Biy ve Bi Rasuliy* I revealed to the disciples, “Believe in Me and my Rasul kalu They said, amenna veshhed Bi ennena muslimun “We have believed, bear witness that indeed we are Muslims.”

I would like to make a quick reference here. In Alu Imran chapter, verses 51 and 52, what did Jesus say; ..men ensariy ilAllah Who will be my companions on this path to Allah. And they said; kalel Havariyyune.. Apostles (Havari); Havari means people who dress white. So those people in white said; nahnu ensarullah We are Allah’s helpers on this. veshhed Bi enna muslimun; This expression here bears a similarity with that. Be witness, we submit ourselves unconditionally. We are muslims now. Being a muslim isn’t something special for this community. All believers in history are called muslims. Because being a muslim is about making a statement, creating a perception and establishing a lifestyle, not being a member of a specific community. It’s a persons stance for Allah.

112-) Iz kalel havariyyune ya ‘Iysebne Meryeme hel yestetiy’u Rabbuke en yunezzile aleyna maideten mines Sema’* kalettekullahe in kuntum mu’miniyn;

The disciples had said, “O Jesus, son of Mary! Is your Rabb’s power sufficient enough to reveal for us a ma’idah? (literally ‘ma’idah’ means a table with food; metaphorically it references the knowledge of the reality and gnosis… In other words, they were questioning Jesus’ creational program, the specific configuration of Names comprising his essence, and whether it had such capacity.) Whereupon Jesus said, “Protect yourselves from Allah if you are true believers.” (A.Hulusi)

Behold! the Disciples, said: “O Jesus the son of Mary! can thy Lord send down to us a Table set (with viands) from heaven?” Said Jesus: “Fear Allah, if ye have faith!” (A.Yusuf Ali)

Iz kalel havariyyune ya ‘Iysebne Meryeme The disciples had said, “O Jesus, son of Mary! hel yestetiy’u Rabbuke en yunezzile aleyna maideten mines Sema’ Can your Lord send down to us a Table set from heaven?” The asked for a table with food (a maidah).

hel yestetiy’u Rabbuke expression here is a conflicted one for many scholars. Some translators who have dedicated doubts to apostles about Allah’s might translated this part as; “Can you Rabb has the power to do this?” taking the sentence in its literal form. But yestetiy’un here isn’t about power it’s about wish. Can your Rabb wishes to grant us this?” Granting them about food table in meaning.

But another reading also came at this point. From first community Caliph Ali, Mother Aisha, Ibn Abbas, Muaz Bin Cebel insisted on reading it with this different meaning. hel yestetiy’u Rabbek Can you ask this from your Rabb. This having power situation isn’t given to Allah but Jesus. As in “Do you have the authority, power to ask something like this from your Rabb?”

kalettekullahe in kuntum mu’miniyn; Whereupon Jesus said, “Protect yourselves from Allah if you are true believers.”

From this words, we understand that Allah sees this disrespectful. Allah doesn’t find it right. Apostles first wish didn’t seem to be granted by the looks of it. Although Qur’an keeps quiet about this particular wish, it becomes clear that 115th verse illuminates that this first wish from apostles hadn’t been granted.

113-) Kalu nuriydu en ne’kule minha ve tatmeinne kulubuna ve na’leme en kad sadaktena ve nekune aleyha mineshahidiyn;

They said, “We want to eat from it (apply that knowledge) so our hearts can be satisfied (attain certainty in regards to what you teach us) and so we know what you explain to us is the (absolute) reality and be witnesses to it.” (A.Hulusi)

They said: “We only wish to eat thereof and satisfy our hearts, and to know that thou hast indeed told us the truth; and that we ourselves may be witnesses to the miracle.” (A.Yusuf Ali)

Kalu They said nuriydu en ne’kule minha ve tatmeinne kulubuna ve na’leme en kad sadaktena ve nekune aleyha mineshahidiyn: “We only wish to eat thereof and satisfy our hearts, and to know that you have indeed told us the truth; and that we ourselves may be witnesses to the miracle.” This was their motive. When they are told to be respectful, they said this. This was their intentions from food. Qur’an gives us this explanation. There are some who claims that this table wasn’t something magnificent but only daily sustenance. As in give us something small to eat since all believers have the faith that everything they eat come from Allah to begin with. But I cannot find plausable that what meant here is something ordinary because the verse ends with the concept of miracle.Also 113rd verse has an expression of “Knowing what you said is the truth.” It’s clear that a miracle is asked from Allah here and this is what meant to be said by extraordinary.

114-) Kale ‘Iysebnu MeryemAllahumme Rabbena enzil aleyna maideten minesSemai tekunu lena ‘iyden lievvelina ve ahirina ve ayeten minke, verzukna ve ente hayrur razikiyn;

Jesus, son of Mary, said, “O Allah! Our Rabb… Reveal for us a ma’idah from heaven so it may be a feast and a proof from You, both for our past and for our future… Provide for us, for You are the best of providers.” (A.Hulusi)

Said Jesus the son of Mary: “O Allah our Lord! Send us from heaven a Table set (with viands), that there may be for us – for the first and the last of us – a solemn festival and a sign from Thee; and provide for our sustenance, for Thou art the best Sustainer (of our needs).” (A.Yusuf Ali)

Kale ‘Iysebnu Meryem Jesus, son of Mary, said, Allahumme Rabbena “O Allah! Our Rabb.. enzil aleyna maideten minesSemai Send us from heaven a Table set tekunu lena ‘iyden lievvelina ve ahirina ve ayeten minke, that there may be for us – for the first and the last of us – a solemn festival and a sign from You verzukna ve ente hayrur razikiyn; Provide for us, for You are the best of providers.” Pray of Jesus to Allah to deliver the requests of apostles.

115-) KalAllahu inniy munezziluha aleykum* femen yekfur ba’du minkum feinniy u’azzibuhu azaben la u’azzibuhu ehaden minel alemiyn;

Allah said, “Indeed I will reveal it for you… But whoever denies the reality after this, I will punish him in a way I have not punished anyone among the worlds!” (A.Hulusi)

Allah said: “I will send it down unto you: But if any of you after that resisteth faith, I will punish him with a penalty such as I have not inflicted on any one among all the peoples.” (A.Yusuf Ali)

KalAllahu Allah said inniy munezziluha aleykum “Indeed I will reveal it for you.

Munezziluha expression had a nuance in arabic language, a small difference. I deliver it to you all the time. By saying this it can be said something like, “All things I have created why someone calls something miracle when they see extraordinary but unable to grasp the truth that everyhing they have been seeing are miracles. Why earths shaking is something called exrtraordinary but this order going on without a small flaw to end all things isn’t a miracle for them. This is humans perspective, always seeking oddities.”

femen yekfur ba’du minkum feinniy u’azzibuhu azaben la u’azzibuhu ehaden minel alemiyn; But whoever denies the reality after this, I will punish him in a way I have not punished anyone among the worlds!” Yes, I will sent that to you but after that if you deny the truth, this is what awaits you.

This is the most dangerous point of asking for a miracle. When a miracle is cast and not followed its truth, that’s when the wrath comes. This is the bill of it. Ve gudiyel emr, closing all things. That’s why all prophets were in high alert when their communities had asked them for a miracle. It’s not a welcoming thought. Because asking for a miracle has the similar meaning of rejecting what Allah created as normal and being in need for something unnatural.

116-) Ve iz kalellahu ya ‘Iysebne Meryeme eente kulte linNasittehizuniy ve ummiye ilaheyni min dunillah* kale subhaneKE ma yekunu liy en ekule ma leyse liy Bi hakk* in kuntu kultuhu fekad alimtehu, ta’lemu ma fiy nefsiy ve la a’lemu ma fiy nefsik* inneKE ENTE Allamul guyub;

And Allah said, “O Jesus, son of Mary! Was it you that said to the people, ‘Take me and my mother as deities besides Allah’?”… (Jesus) said, “Subhan, You are (I exonerate you)! How can it be possible for me to say something that is not true? Even if I had said it, You would have known it! You know what is within myself, but I know not what is within Your Self! Indeed, it is You, You alone, who is the Knower of the unknown!” (A.Hulusi)

And behold! Allah will say: “O Jesus the son of Mary! Didst thou say unto men, take me and my mother for two gods beside Allah.?” He will say: “Glory to Thee! never could I say what I had no right (to say). Had I said such a thing, Thou wouldst indeed have known it. Thou knowest what is in my heart, Thou I know not what is in Thine. For Thou knowest in full all that is hidden. (A.Yusuf Ali)

Ve iz kalellahu ya ‘Iysebne Meryeme And behold! Allah will say: “O Jesus the son of Mary! eente kulte linNasittehizuniy ve ummiye ilaheyni min dunillah “O Jesus, son of Mary! Was it you that said to the people, ‘Take me and my mother as deities besides Allah’?”

Interestingly, deitification of Mary wasn’t in trinity doctrine. The belief of trinity as father, son and holy spirit. Mary wasn’t included.

So where did this doctrine come from? It came by the name of mother of Allah. It was brought forth by Alexandrian teologists. After that it found its way to christianity in 431 Efes Council. It reached to a point where Justinian ordered that Mary’s painting shall be on Hagia Sopia’s dome.

Before that, there’s nothing. In Rasulallah’s era, Byzantian King Heraclius admitted Mary’s picture as Byzantine flag. From that we understans that in Rasulallah’s era, worshipping Mary reached to a point even passed that point of worshipping the trinity.

By the name of creators mother, it became a wierd tool of worshipping. It came to a point where a sect couldn’t take it anymore and Protestan mentality borned. Iconoclastic movement which should be around 12 or 13rd century, a movement within christianism for destroying idols, was actually a movement against Mary statues, Mary icons,and all things related. After that it became a taboo in many christianic sects.

kale subhaneKE “Glory to You! ma yekunu liy en ekule ma leyse liy Bi hakk* never could I say what I had no right (to say). in kuntu kultuhu fekad alimtehu, Had I said such a thing, You would indeed have known it. ta’lemu ma fiy nefsiy ve la a’lemu ma fiy nefsik* You know what is in my heart, You I know not what is in Yours inneKE ENTE Allamul guyub. For You know in full all that is hidden.

117-) Ma kultu lehum illa ma emerteniy Bihi eni’budullahe Rabbiy ve Rabbekum* ve kuntu aleyhim shehiyden ma dumtu fiyhim* felemma teveffeyteniy kunte enter Rakiybe aleyhim* ve ente ala kulli shey’in shehiyd;

“I told them nothing other than what You commanded me: ‘Attain the consciousness of servitude to Allah, who is both your Rabb and my Rabb’… I was a witness over them as long as I was among them… Then you made me die! You became Raqib over them! You are the witness over all things!” (A.Hulusi)

“Never said I to them aught except what Thou didst command me to say, to wit, ‘Worship Allah, my Lord and your Lord’; and I was a witness over them whilst I dwelt amongst them; when Thou didst take me up Thou wast the Watcher over them, and Thou art a witness to all things. (A.Yusuf Ali)

Ma kultu lehum illa ma emerteniy Bihi eni’budullahe Rabbiy ve Rabbekum “I told them nothing other than what You commanded me: ‘Worship Allah, my Lord and your Lord’ This is the reply of Jesus.

ve kuntu aleyhim shehiyden ma dumtu fiyhim I was a witness over them as long as I was among them. Jesus is making his case now.

felemma teveffeyteniy kunte enter Rakiybe aleyhim* Then you made me die! You became Watcher over them! It’s like saying I cannot interfere what they may do after I passed away. ve ente ala kulli shey’in shehiyd You are the witness over all things!”

118-) In tuazzibhum feinnehum ibaduKE, ve in tagfir lehum feinneKE entel Aziyzul Hakiym;

“If You cause them suffering, indeed they are Your servants! If You forgive them, indeed it is You who are the Aziz, the Hakim.” (A.Hulusi)

“If Thou dost punish them, they are Thy servant: If Thou dost forgive them, Thou art the Exalted in power, the Wise.” (A.Yusuf Ali)

In tuazzibhum feinnehum ibaduKE, Only a prophet might say these words now. “If You cause them suffering, indeed they are Your servants!  ve in tagfir lehum If You do forgive them, feinneKE entel Aziyzul Hakiym You are the Exalted in power, the Wise

119-) Kalellahu haza yevmu yenfeus sadikiyne sidkuhum* lehum cennatun tecriy min tahtihel enharu halidiyne fiyha ebeda* radiyAllahu anhum ve radu anHU, zalikel fevzul aziym;

 Allah said, “This is the Day when the truthful will live the results of their truthfulness (their undoubted confirmation of the reality)! There are Paradises for them, underneath which rivers flow, in which they will abide eternally”… Allah is pleased with them, and they with Him… This is the great attainment! (A.Hulusi)

Allah will say: “This is a day on which the truthful will profit from their truth: theirs are Gardens, with rivers flowing beneath,- their eternal Home: Allah well-pleased with them, and they with Allah. That is the great salvation, (the fulfillment of all desires). (A.Yusuf Ali)

Kalellahu Allah will say. This part represents Allah’ reply in Judgement Day haza yevmu yenfeus sadikiyne sidkuhum* “This is a day on which the truthful will profit from their truth: lehum cennatun tecriy min tahtihel enharu halidiyne fiyha ebeda* There are Paradises for them, underneath which rivers flow, in which they will abide eternally radiyAllahu anhum ve radu anHU, Allah is pleased with them, and they with Him.. zalikel fevzul aziym That is the great salvation.

120-) Lillahi mulkus Semavati vel Ardi va ma fiyhinne, ve HUve ala kulli shey’in Kadiyr;

The heavens, the earth and the existence of everything within them belongs to Allah (they are the manifestations of His Names)! He is Qadir over all things! (A.Hulusi)

To Allah doth belong the dominion of the heavens and the earth, and all that is therein, and it is He Who hath power over all things. (A.Yusuf Ali)

Lillahi mulkus Semavati vel Ardi va ma fiyhinne, The heavens, the earth and the existence of everything within them belongs to Allah ve HUve ala kulli shey’in Kadiyr and it is He Who has power over all things. This chapter ends with a cosmic truth. Allah has power over all things. After givind advices to Jesus’ community that making Jesus the prophet, a deity isn’t the true path because adding the absolute truth isn’t something right to do.

“Ve ahiru davana velil hamdulillahi rabbil alemiyn” (Jonah/10) “Praise be to Allah, the Cherisher and Sustainer of the Worlds!” All products of our claims, causes and lives are for Allah and our last word to our Allah is “Hamd”.

“Esselamu aleykum.”

Euzübillahimineşşeytanirracim,

Bismillahirrahmanirrahim

Ve kul Rabbi edhılniy müdhale sıdkın ve ahricniy muhrace sıdkın vec’al liy min ledünke sultanen nasıyra. İsra/80)

De ki; “Rabbim, girdiğim yere sıdk halinde girdir ve çıktığım yerden sıdk ile çıkart. Ledünnünden zafere erdirici bir kudret oluştur bende.

“Yâ mukallibel kulûb sebbit kalbiy alâ diynike.”

Ey kalpleri dilediği tarafa döndüren, kalbimi dinin üzere sâbitle!

 “Rabbiy zidniy ilmen ve fehmen ve iymanen ve yakıynen sadıka.”

Rabbim ilmimi, anlayışımı, imanımı ve sıdk üzere yakînimi çoğalt.

**************************************************************

RIZIK MESELESi

Rızık her canlıda, takdir, tayin, tahsis ve tazmin edilmiştir. Bu mesele naklen gelen bilgilerden değil, akıl bilgilerdendir. Çünkü Hak Teâla zatını ve zatının gerektirdiğini, isim ve sıfatlarını ve bunların da neleri iktiza ettiklerini, akıl etmiştir. Buna binaen de 0, her halde, ikinci planda, ikinci maksatla da olsa bütün varlıkların olmuş ve olacakların hepsini, isim ve sıfatlarının taalluk ettiği her şeyi ve her hali Ezelden ebede bütün tafsilatı ile aklı ve ihata etmiştir.

Muhakkak ki bunlardan yani icad edilmiş olan varlıklardan her birinin vücudu bulunduğu hal üzerinedir. Çünkü Hak Teâla varlığın hepsini kendi zatından akıl eder. Nitekim O’nun kendi zatını akıl etmesinde bozulma ve değişme imkânına. İhtimal olmadığı gibi kendi zatından varlığını aklettiği yani mahiyetini ve hakikatini bildiği şeylerin hepsi böylece değişmez, yani kendi zat ve hakikati ile bildiği şeylerin gerek zat ve hakikatlerin de ve gerekse bunların varlıklarına ait şartlarında ve ihtiyaçlarında zaman ve mekân ile bir yol değişikliği olmasına imkân ve ihtimal yoktur.

Üstelik cümlesinin varlığı vaciptir. Hayvan çeşitlerinin varlığı ve onların bekası, baki kalmaları da akıl edilenlerdendir. Bunda hiç bir şüphe yoktur. Hele insan nev’inin, insan cinsinin varlığında ve bunların baki kalacaklarında asla şüphe edilmemelidir. Malumdur ki her hangi bir nevi, ancak şahıslarının, fertlerinin korunması ile ve her ferdin kendi gibi bir ferdi doğurmasına imkân veren bir gayeye ulaşması ile baki kalır. Varlığını bir müddet devam ettirebilir.

Evet, her şeyin bekası ancak bir müddet ve zamana bağlıdır. Bir varlığın bu müddet ve zaman içinde kalabilmesi de ondaki hayatiyetin devamı iledir. Hayatın devamı da rızk ile, beslenmekle sağlanır. Zira Hak Teala her şeyin’ varlığını zatından, kendi hakikatinden bilir ve zatından bildiği şeylerin vücudu da mutlaka var olur.

İnsan nev’inin bekasını fertlerinin bekasına fertlerin bekasını da onların üremesine bağlamıştır. Döllenmeleri, her ferdin bekasına, her ferdin bir müddet bekası da kendisinde bulunan hayatın kıvamına bağlıdır. Hayatın kıvamı da rızka, besine bağlıdır. Rızık da ancak bitki ve hayvandan olur. Bunlar ise ekmek, et, bitkilerin bir kısmından alınan meyveler ve çoğu tatlılardır.

İşte bu sebep ve hikmetledir rızkın, Rauf ve Rahim o/an Allah’ın takdiri ile kefillenmiş olması, her ferde sınırlı hayatı içinde belirli miktarda tayin ve tahsis edilmesi gerekmiştir. Bunun içindir ki Hak Teâla;

Ve fiys Semai rizkuküm ve ma tu’adun – FeveRabbis Semai vel Ardı innehu lehakkun misle ma ennekum tentıkun. (Zariyat /22-23)

“Gökte rızkınız ve size vaad edilen şeyler vardır.” Evet’ göğün ve yerin Rabbine’ and olsun ki gerçekten O tıpkı konuşmamız gibi doğru ve gerçektir.” Buyurmuştur. (İ. Gazali – İki Madnun/7-9)

*****************************************************************

RIZIK ARAMA İLE İLGİLİ KONULAR

Rızık Talebi, Şartlara Bağlı Olarak Meşrudur:

Bil ki: Allah Teâlâ, mahlûkatı yaratmış ve onların rızıklarını yeryüzünde kılmış; onda bulunan şeylerden faydalanmalarını onlara mubah kılmıştır. Bu durum, insanlar arasında paylaşamama ve bunun sonucunda da münakaşa ve nizalara yol açmıştır. Bu vaziyet Allah Teâlâ’nın, bir insanın ilk kez el koyduğu, ya da varisinin el koyduğu, ya da kendilerince muteber olan bir başka yolla el­de ettiği şeylerin yalnız kendisine has olması ve başkalarının o şeyde hak iddia etmemesi hükmünü koymasını gerektirdi. Ancak kendi aralarında, aldatmadan, bilinmezlik içermeden karşılıklı rı­za ile mübadele ederler veya temlikte bulunurlarsa o başka.

İnsanlar yaratılışları itibariyle medenîdirler; bir arada yaşamak zorundadırlar, yalnız başlarına yapamazlar. Hayatlarını idame ettirebilmeleri için mutlaka aralarında dayanışma halinde olmaları gerekir. Bu durum, insanlar arasında yardımlaşmanın vacip kılınmasını ve onlardan hiçbir kimsenin medenî hayatta şöyle ya da böyle bir yeri olan faaliyetlerden uzak durmamasına zaru­ret halleri hariç hükmedilmesini gerektirmiştir.

Rızkın elde edilmesi konusunda esbaba tevessülün aslı, mubah mala el koyma ve kendisine ait olan malların nemalandırılması faaliyetleridir; hayvancılıkla malı çoğaltmak, toprağın ıslâh edilmesi ve sulanması suretiyle ziraatçılık yapmak gibi.

Rızık Talebinin Şartları:

Bu konuda insanların, birbirlerinin haklarına medenî hayatı ifsad edici şekilde tasallut etmemeleri şart koşulur. Sonra üretim, şehir yaşantısını düzenli kılacak türden işbölümü ile olmalıdır. Bu olmadığı zaman geçim çok zor ya da imkânsız hal alır. Bunlar bir malın bir yerden başka bir yere naklini sağlayan ticaret, belli bir süreye kadar nakledilen şeylerin korunmasını ve taşıma güvenliğini sağlama hizmetleri, rehberlik ve iş hizmetleri, üretilen malların yeni ürünlere dönüştürülmesi ya da onlara yeni özellikler kazandı­rılması gibi faaliyetlerdir.

Eğer mal elde etme faaliyeti, üretimde dayanışma/işbölümü anlamı içermeyen bir özellik arz ediyorsa kumar gibi yahut görünüşte karşılıkla rızaya dayanmakla birlikte sömürü anlamı içeriyorsa ribâ gibi, çünkü iflâsın eşiğindeki bir kimse ifasına güç yetiremeyeceği şeyi üstlenmeye mecbur kalır ve onun rızası gerçekte rıza değildir bu tür faaliyetler şer’an razı olunan akitlerden olmadığı gibi, nzık elde etmek için tevessül’edilen sebepler olmaya elverişli de değildir. Bunlar, medenî hayatı gerekli kılan İlâhî hikmet itibariyle bâtıl yollardır ve haramdır.  (Ş. Veliyyullah Dihlevi-Hüccetullahil baliğa-2/317-318)

*****************************************************************

ER REZZAK

Yeşil’den dönerken, çarşı pazar alışverişlerini yapmış, elleri kolları dolu insanlara rastladık. Akşam oluyor, herkes evine dönüyordu. Defineye:

– Dedeciğim, bu kadar yiyecek tüketen var, yine de dükkânlar tıklım tıklım; toptancı halleri, tarlalar, bahçeler dolup dolup boşalıyor. Sanki yerden nimet fışkırıyor!  dedim.

– Allah, Rezzak ismiyle tecelli ediyor. Her yerden esmasını seyrediyoruz. O, Ulûhiyetini en mükemmel şekilde sergiliyor, biz kulluk edemiyoruz. Bu nimetlerin şükrünü yapamıyoruz.

– Elimizden geldiği kadar tefekkür ediyoruz. Şeytandan yakamızı kurtarabildiğimiz zaman ibadet ediyoruz. Hamd ediyoruz. Başka ne yapalım? Elimizden gelen bu kadar.

– Aldıklarımıza baktığımızda, o saydıklarının esamesi okunmaz. Ne kadar ibadet etsek kâfi değil.”

– Allah’ın verdiği nimetler, saymakla bitmez. Onların karşılığını vermemiz mümkün değil. Nihayetinde aciz kullarız. Secdeden başımızı kaldırmasak, gece gündüz ibadet etsek, bir şey yapabilmiş sayılmayız. Derler ya adamın biri beş yüz yıl bir mağarada yaşamış. Gündüz saim, gece kaim… Sadece ibadet etmiş, günah işlememiş. Ameliyle cennete girmek istemiş. Tüm ibadeti; mizanda, sadece gözle kulağın karşılığı etmemiş. Allah istemedikçe cennete girmemiz mümkün değil! Bize Fazlıyla muamele etsin, İnşallah! ”

Burada nimetler saçıyor. “Rızka kefilim! ..” diyor. Hiç birimizi aç açık bırakmıyor. Orada da esirgemez, İnşallah! Yoksa halimiz harap! . Allah: “Kulumun zannı üzereyim! ” diyor ya. Öyle diyelim, öyle olsun!

“Şimdi hatırladım. Zariyat /58. Ayet olacak: “Hiç şüphesiz, Allah Rezzak’tır; O, kuvvet sahibi, Metîn’dir.” buyruluyor.”

Manevi rızkımızı da veriyor. Kuran-ı Kerim’den aldığımız bilgiler, kaynak suyu gibi saf, temiz ve ferahlatıcı.

– Bir de hadisler var. Karnımız gibi ruhumuz da acıkıyor. Öyle değil mi, dede?

“Öyle olmaz mı? Hem mesela: “Yasin Suresi’ni okuyan, açsa doyar, çıplaksa giyinir, üşüyorsa ısınır.” derler. Bir gün denedim. Epeydir bir şey bulup yiyememiştim, çok açtım. Üşüyordum, üstelik. Soğuk bir kış gecesiydi. Yatağımın başucuna oturmuş, Yasin okuyordum. Bir süre sonra bendeki açlık hissi azalmaya, vücudum ısınmaya başladı. Başka birisi deseydi, inanmazdım. Yaşadığım için biliyorum. Yasin Suresi, adeta Kuran’ın özeti. Fatiha için bile: “Şifadır, duadır, Kuran’dır! ” derler. O, nur inmeseydi; huzursuzluğumuzdan, yediğimiz içtiğimiz içimize sinmeyecek, hep bir arayış içinde olacaktık! Ruhlarımızın rızkı da o! ”

“İnsanı da rızkını da topraktan yaratmış. Su dahi onda süzülüyor, arınıyor, ondan çıkıyor. Düşünüyorum da her şey topraktan geliyor. Yiyecek, içecek, giyecek, yakacak… Mücevherden demire, her şey… Kör, sağır, dilsiz, elsiz ayaksız, cansız toprak, bütün bu yiyecekleri içecekleri nasıl yapıyor? ”

– Aşık Veysel, boşuna mı demiş: “Benim sadık yarim kara topraktır.” diye?

Rızkımız, kâinat fabrikasında yaratılıyor. Faktörlerden biri eksik olsa, üretim durur. Hava ve güneş de çok önemli. Bunlardan biri olmasa, toprak ne yapsın?

Yarattığı insan ve hayvanlara acıkma hissini vermiş, rızıklarını da.

Canlıları, birbirlerine rızık etmiş. Eti yenebilir hayvanları biz yiyoruz, bizi de eti yenmez hayvanlar yiyor. Yeryüzünde hayat, büyük balık küçük balığı, güçlü güçsüzü yiye yiye devam ediyor. Düzen böyle kurulmuş. Böyle devir daim ediyor.

Kalmaya gelmedik. Gitmeye geldik. Biz gideceğiz ki gelecek olanlara yer açılsın. Öyle değil mi? Bazıları ölecek, bazıları doyacak. Biri diğerini yiyecek ki yaşayabilsin. Onu da başkası yiyecek. Mesela Allah, yılana besin etmeseydi, ortalık fareden geçilmezdi! Ekolojik denge sağlanamazdı. Yeryüzünde, her yaratıktan gerektiği kadar var. Bazıları da leşleri yiyecek ki ortalık cesetlerle dolmasın. Onlar da öğütücüler.

Ölüm şart! Ölüm olmasaydı; herkesin anası babası, ninesi dedesi, haminnesi başına dert olurdu. Geçim derdiyle mi uğraşacak, kendi ailesiyle mi ilgilenecek, onlara mı bakacak! Hayat, zehir zıkkım olurdu! Kolay mı o kadar kişiye bakmak? Hastalığı var, elden ayaktan düşmesi, yatalaklığı var. Allah, her şeyi ince ince düşünmüş, hesaplamış. Kâinatın düzeninde, en ufak bir haksızlık, hata veya eksiklik yok.

– Ya öyle, dede! Allah, kulunu kuluna muhtaç etmiyor. Kimseyi kimseye yük etmiyor. Belki bir süreliğine. Her ikisini de denemek için. Vakti geldi mi alıyor. Ölüm bile bir nimet! Hem yatana hem bakana. Ölüm olmasaydı, insanlar et ete, balık istifi yığılırdı. Yiyecek içecek de yetişmezdi, birbirlerini yemeye başlarlardı.

Son sözümü Orçun duymuş, o da sohbetimize katıldı:

– Şimdi de yiyorlar, birbirlerini! Öyle geride kalmış, baş başa neler konuşuyorsunuz?

– Orçun, baksana, o kadar kişi ekmek aldı, o kadar kişi bir yerlerde oturup bir şeyler yedi içti; hâlâ fırınlar, manavlar, restoranlar, pastaneler, kasap dükkânları dopdolu! Ona hayret ediyorum da. O konuda konuşuyoruz. Allah’ın Rezzak olduğunu, herkesin rızkını verdiğini, cansız topraktan hayat fışkırtmasını.

Toprak, su, hava ve ateş; bir arada harikalar yaratıyorlar. Yani Allah, onlar vasıtasıyla rızık yaratıyor. Dörtlere dikkat edin! ‘Dört anasır’ denen bu dört unsur, bir masanın dört ayağı gibidir. “Ekmek için ekmek gerek. Ateş için çakmak gerek.” derler. Allah, rızkı verir ama çalışana. Topraktan altın yapmak için simya ile uğraşmaya gerek yok. Ekip dikeceksin! Kazancın altın olacak.

Her çalışan çok kazanamıyor. Herkesin rızkı, ezelden takdir edilmiş. Kimine az, kimine çok veren, Allah.

Necm/ 39. Ayetinde: “İnsana ancak çalıştığının karşılığı vardır.” buyruluyor.

Zuhruf/32. Ayeti de şöyle: “Onların dünya hayatındaki geçimliklerini biz taksim ettik. Birbirlerine iş gördürsünler diye bir kısmını diğerleri üzerine derecelerle üstün kıldık.”

Kuran’da, altı kere ‘Hayr-ur Razıkin’ geçiyor. Yani ‘Rızık verenlerin en hayırlısı…’ Çalışana veriyor. Çalışmayana gökten yağacak değil ya! Hayvanlar, rızıklarına yönlendirilir, arayıp bulurlar. İnsanlar, tabi ki çalışacak. Allah: “Çalış, ya kulum; vereyim! ” demiş.

Yunus hürmetine isteyenlere tek, Yunus’a çift sofra gelmiş. Onlar, mağarada çalışıyorlar mıydı? dedim, inadına. Maksadım, ona beyin jimnastiği yaptırmaktı. Akıllı çocuk, hemen verilmesi gereken cevabı yapıştırdı:

– Çalışmak, sadece iş yapmak mıdır? Allah için çalışmak da çalışmak değil midir? Taptuk Emre’nin kapısında yıllarca, sadece Allah rızası için çalışan, üstelik o kapıya, odunun bile eğrisini layık görmeyen o değil mi? Allah, sadece rızasını kazanmak için çalışanları ödüllendirir. Veli kulları, kubbesinin altındadır. Yani koruması altında.

– Doğru söylüyorsun. Ben bilhassa zıt şeyler iddia ettim. Bakalım, Orçun ne diyecek diye.

Hazreti İsa’nın havarilerinden bazıları da: “Rabbinin gökyüzünden bize sofra indirmeye gücü yeter mi? ” diye sormuşlar, o da: “Eğer iman ediyorsanız Allah’tan sakının! ” diye cevap vermiş. Bu olay, Maide Suresindeki bir ayette geçer.

“Ra’d Suresi’ndeki bir ayette de; Allah’ın, aynı su ile sulanan topraklarda ayrı ayrı rızıklar çıkardığından bahsedilmekte.

Başka bir ayette de yan yana iki tarlanın birindeki ekinin hasar görmesinden, diğerinden ürün alınmasından bahsedilir. Her şey Allah’ın izniyledir. Sadece ekmek ve bakmak da yeterli değildir. Allah; rızkı, dilediğine az, dilediğine çok verir. Sıkar, sabrını dener; genişletir, şükrünü ve verebilme gücünü dener.

Taksimata rıza göstermek, Araf/31. Ayetini de unutmamak lazım: “Yiyiniz, içiniz israf etmeyiniz. O israf edenleri sevmez.”

– Aklıma bir hadis geldi. “Siz Allah’a hakkıyla tevekkül etseydiniz, kuşları doyurduğu gibi Allah sizi de doyururdu. Kuşlar sabah erkenden aç giderler, akşam tok olarak dönerler.”

– Allah, diriden ölü, ölüden diri çıkarır. Kuşunu kurdunu besler. Bir insan, ana karnına düşer, memede süt yapımı başlar. Hamile olduğundan bile habersiz anne, sızısını duymaya başlar. Bebeği olacağını, daha sonra öğrenir. Allah, zayıfın rızkını hazır, mikropsuz ve ılık sunar. Çiğnemesi için diş vermediğine süt olarak akıtır. O denli rızka kefildir!

Aklın gıdası tefekkür, kalbin gıdası sevgi, ruhun gıdası Kuran’dır. Ruhumuz, yasaklardan uzak kaldıkça; sevaplara yöneldikçe ferahlar. Hayır, hasenatla, şükür ve zikirle beslenir. Rezzak olan Allah’tan razı olan kullar olmalıyız.

Orçun’la ben hararetli hararetli konuşmaya dalmışken, Define araya girdi ve bahsettiğimiz ismi zikretmenin yararlarını saymaya başladı:

– Sabah namazından sonra Er Rezzak ismini çokça okuyanın rızkı genişlermiş. Cuma namazından sonra yüz kere ‘Er Rezzak’ denirse, hastanın sıkıntısı geçermiş. Allah, bu ismiyle kendisini çok ananın rızkını arttırır, ona helal rızık kapıları açarmış. (ONUR BİLGE- BİN BİR GECE ÖYKÜLERİ ) (Antoloji)

*********************************************************

ER REZZAK İSMİNİN YORUMU.

Allah , nefs etkisi altındaki davranış kararlarımız konusunda yaşadığımız tüm hallerimizden haberdardır ve bu etkilerin davranışlarımızdaki sonucunu yaşamakta olduğumuza ve yaşayacaklarımıza yansıtacağı konusunda hiç şüphe yoktur . Bundan dolayı insanın davranışlarının ve yaşayacaklarının zaman içerisindeki dağılımı, Allah ‘ ın El Rezzak isminin denetimi altında olduğunu söylemek rahatlıkla mümkündür. Nefs ise bunun tam tersi bir motivasyon içerisindedir ve bünyeyi hiç bir değere bağlı olmaksızın bir zaman çözümlemesi sınırında tutarak, yaşananları bir rastlantı olarak algılattırmak için, nasip maneviyatından yoksun bir bencillik çerçevesinde sınırlar, oluşturduğu algılarla gönül içeriğinden yoksun kıyasların muhatabı kılmaya çalışır.

Bir açılım yapmak gerekirse bu isim aynı manaya gelen iki farklı nefsani eğilimi çerçevelemektedir.

İlki nefsin rızık kavramı karşısındaki tutumları diğeri ise yine insan davranışlarının zaman içerisindeki dağılımını ifade eden nasip kavramı karşısındaki eğilimleridir. İnsanoğlunun hayatını idame ettirmek için çalışmak zorunda olduğu tartışılmaz bir gerçektir. Bu yüzden çalışma hayatının başlangıcında elinden gelen imkânlar doğrultusunda kendisini yetiştirir ve içinde bulunduğu şartlar çerçevesinde bir noktadan hayata atılır. Artık bir işi vardır, ancak nefs hayat idamesi için bir zorunluluk olan bu işin kendisinin de tatmin olacağı bir doygunlukta olmasını ister ve hep kıyas konusu yapar.

Örneğin daha geniş imkânlarla elde edilmiş öğrenimin sağladığı bir işe sahip olan arkadaşımız ile kendi yaptığımız işi kıyaslar ve arkadaşımızın işini kendisine göre daha yüksek konumda görüyorsa mahzun olur. Dikkat etmek lazımdır, burada hissettiğimiz bir kıskançlık duygusu veya kendisini küçük görme değildir ( bkn. Mütekebbir ), bu tamamen nasip bilincinden bir yoksunluk olarak, hayatta karşılaşılan tesadüflerin çünkü o yaşananları rastlantı bakış açısı ile çözümler ” bizde de kısmet yok ” şeklindeki tercümesidir.

Kısaca şu andaki işimi bana Allah nasip etti diyemez. Yine her kesin yaptığı işin şekline göre kazanç manasında büyüklük, küçüklük rakamları vardır ve hep yüksek volümlü alım yapanlar beklenen müşteri profilidir. Bir tatlıcıya şık giyimli zengin görünümlü bir adam girer ve iki yüz elli gram baklava ister, bu nefsin beklediği şey değildir, onun tatmini ortalama müşteri başına birkaç kilodur. Yine aynı şeyi söyler ” bizde de kısmet yok ” . İnsan faaliyetlerinin zaman içerisindeki dağılımı ve nasip bilincimiz böyle durumlarda bizi El Rezzak ismine götürmelidir. Çünkü hayatımızı elde ettiğimiz işi bizim karşımıza çıkaran da, müşteriyi gönderende odur.

Yaşam içerisinde ekonomik imkanların da kısıtlı olduğu dönemlerde gerek hayat idamesi için gerekli günlük masraflar ve bazen bunlara ilave gelen ek yüklerde nefsin tahammülsüzlüklerini gösterdiği dönemlerdir.

Örneğin ailevi ihtiyaçları ay sonuna kadar karşılayabileceğiniz kısıtlı miktarda paranızın olduğu bir durumda, eşiniz ya da çocuklarınız ilave masraflar gerektiren bazı ihtiyaçların olduğunu beyan eden ifadelerde bulunurken siz o anda bunların nasıl karşılanacağını kara kara düşünmeye başlarsınız. Bu nefsani illüzyon insanı üzüntüye sürükleyen bir karmaşadır aslında. Gerek o ihtiyaçların hangi anda ortaya çıkacağını tam bilmeden ve karşılanamayacağına dair ortaya çıkan bir endişe, Allah’ın sizi rızıksız bırakacağına ve bunun zamana dayalı nasibinin ne zaman gerçekleşeceğine dair nefsani bir sıkıntı aldatmacasıdır . Yaşanılan bu dönem için yapılması gereken iyi bir programlama ve yaşanacakları bekleme şeklinde olmalı, nefsin oluşturmaya çalıştığı nasipsiz ve rızıksız hal El Rezzak ismi ile bertaraf edilmelidir. Bu duyguyu rızık endişesi olarak adlandırabiliriz. Ancak bu gelecek endişesi ile karıştırılmamalıdır, bu duygu başka bir isimde açıklanmaya çalışılacaktır.

Nefsin ne olursa olsun para kazanmak ve bu kazanç konusunda diğerlerinden üstün olmak doğrultusunda sürekli kıyas zemininde olan bir hali vardır. Bir iş anlaşması aşamasında olumlu sonuçlanabilecek bir sözleşme esnasında nasibin gerektirdiği tevazu yerine elde edeceklerinin açgözlülüğe dönüşümü ve işi kopardık edepsizliği nefsin kendisi de dâhil tarafların, işin içindeki insanların, hiçbir şeyin önemi yokmuş, elde edilecekler sadece kendi tatminleri doğrultusunda kullanılacakmış gibi bir adım daha üste çıktık kıyasça vehmi, onun yaşananları tesadüf olarak algılamasındandır. Tesadüf anlayışında insanları birbirine bağlayan ve hakkı temsil eden hiç bir sıcak duygu yoktur. Nasibe dayalı bu kıyaslar manzumesi sayılamayacak kadar çoktur.

Nefs elde edilmiş her işe kıyaslar sonucu elde ettiği tatminin bir sonucu olarak bakar ve o, şu bu kadar kazanıyor ben neden kazanmıyorum gibi, özellikle yeni işe başlamış insanlar üzerinde korkunç bir kıyas baskısı kurar ve Allah ‘ ın bu işi nasip ettiğine dair sağduyunun uyarılarına karşı durur. Tabii ki herkes daha iyi yaşam şartlarına kavuşmak isteyecektir ve bu bir haktır ancak nasibi nefsani kıyaslar sonucu elde etme illüzyonundan şiddetle uzak durmalı, hak edenin hakkını da yapabileceğimizin en iyisi ile vermeliyiz. Bu hak davranışın tarifi İslami kaynaklarda vardır.

Yaşadıklarımızı manalandırmak bazen bize çok zor gelmekte ve nefs de bunlara karşı oluşturduğu tahammülsüzlük algıları ile eşlik etmektedir. Nefs insan davranışlarının zaman içerisindeki dağılımını neden, niçin gibi bir sorgulama zemininde tutar, davranışları tarif eder, ya da gelecek için plan yapar.

Bir sohbet esnasında dışarıdan gelen birinin çok farklı bir konu ile bu sohbete katılması veya bizimde bildiğimiz bir meseleyi herhangi bir arkadaşımızın bu konudan kimsenin haberi yokmuş gibi gündeme getirmesi ve bu konudan uzun cümlelerle bahsetmesi, o an için birlikte olmayı çok arzuladığımız bir arkadaşımızın bir haberle yanımızdan ayrılmak zorunda olması, nefs tarafından ” nereden çıktı bu şimdi ” gibi bir tahammülsüzlük algısı ile karşılık görür. 

Sebebini bilmediğimiz bir nedenle birinin dişini çekmesi, elini beline götürmesi, avucunu dileniyormuş gibi kasıtsız olarak açması nefs tarafından hep tarif edilmeye çalışılır ve bunlara sebep üretilir. Diğer yandan nefs gelecekte olacakları planlamaya çalışır ve kendi yaptığı hesapların gelecekte tutmasını bekler. Yapılan bu hesaplar şu anın yeterlilikleri ile geleceğin olacaklarını bağdaştıran nefsin tatmini ile ilgili yorumlardır. Olacakları biliyormuş gibi yaşamak, insanın geleceğe matuf attığı adımlarda nefsin en çok müdahalesine muhatab olduğu eğilimdir. Bir ev alırsınız ancak na tamamdır ve sizde kirada oturmaktasınızdır. Kirada yaşamanın yükü ağır olduğundan bir an önce taşınmak istersiniz ve evin şu dönem biteceğine dair nefsani bir zihinsel yapı işin ekonomik tarafını size hesaplatmaya kalkar. Şuraya şu kadar buraya bu kadar masraf gider biz de şu ay taşınırız gibi planlar çoğunluk itibarı ile tutmaz ve insan zor durumda kalabilir.

Böyle dönemlerin en uygun davranışı tabi ki temkinli olmaktır. İşte gelecekte yaşayacaklarımıza dair ve diğer tüm nefsani, zamanda davranışların dağılımı ile ilgili algılar, yarattığı sıkıntılar Allah ‘ ın El Rezzak ismi ile bertaraf edilmeli, zaman ve tesadüf bilincimiz bu nefsani eğilimleri edeplendirmelidir. (Cafer Tayyar Ceyhan)

*****************************************************************

EL REZZAK;  Tüm halk edilmişlerin maddi ve manevi rızkını, gıdasını verip ihtiyaçlarını karşılayandır. Bu rızık kendisinden faydalanılan her şeydir.

İhtiyaç duyulan dört türlü gıda vardır; Cismin gıdası; Beşeriyetini sağlayıp hayatını idame için gerekli olan ihtiyaçlarıdır.

Vücudun gıdası; uyumak ve dinlenmektir.

Nefsin gıdası; Yemek, içmek ve meşru yani helal yollardan nefsini tatmin edip doyurmandır.

Ruhun gıdası; Allah’ı bilmek ve birleşmektir. Yani tevhid etmektir.

İşte tam bu rızıkları Allah er Rezzak ismi ile lütfundan ihsan eder. Dileyene ve dilediğine istidat, kapasite ve idrakine göre bolca verendir.

İnnAllâhe HUverRezzâku ZulKuvvetil Metiyn; (Zariyat/58)

Muhakkak ki Allâh; “HÛ” Rezzâk’tır, Zül Kuvvet’il Metiyn’dir. (A. Hulusi)

Fiiller eller ile işlendiğinden cismin rızkını temin eder. KaşaniHz. Te’vilâtında bu ayeti şöyle te’vil eder;

“İnnallahe Iıüverrezzaku zülkuvvetilmetiyn Yani, cemi sıfat ile mevsu! olan Zatı İlahiye, rızık gibi efali latiyfiye ve eşyada te’sir gibi efali kahriyyenin masdan (cevabı) ancak O’dur, gayrı değildir.”

“Elleziyne amenû ve tatmeinü kulubühüm Bizikrillâh* ela Bi zikrillâhi tatmeinnül kulub; (Ra’d/28)

Onlar ki iman etmişlerdir ve şuurları Allâh’ı hakikatlerinde olarak hatırlayıp hissetmenin tatminini yaşar! Kesinlikle biline ki, şuurlar Bizikrillâh (Allâh’ı, Esmâ’sının işaret ettiği anlamlar doğrultusunda hakikatinde HATIRLAYIP hissetmek) ile mutmain olur! (A. Hulusi)”

Allah’ın zikri ile, nefsin’ lisan ile ve nimetlerde tefekkürü yahud kalbin melekutta tefekkür ve celal ve cemal sıfatlarını mütalaası ile Allah’ı zikri sebebiyle kalpler mutmain olur.”

Diller Hakkın zikri ile mutmain olup hakkı ve sabrı tavsiye ederse kalpler de Hakkın manevi rızık deposu olur.

Allah indinde zikrin en eftali ruhun doyum ve ve gıdası ile Hak’ta “Fena” olup Hakkı Hakk ile zikirdir. İşte böyle kalbin bir saat darb-ı zikir ve akabinde tefekkürullah ile meşgul olması yetmiş sene ibadetten değerlidir. Kalbin mutmain ve tatmin olmasıdır. İşte o kalbe iblis musallat olamaz.

“Bir saat kalbi zikir ve akabinde tefekkür yetmiş sene ibadetten hayırlıdır.” ((Suyutî, Camiu’s-sağir)

İşte böyle bir kalbe Allah Teâlâ misafir olur;

“Yerlere göklere sığmam lâkin mü’min kulumun kalbine sığarım”. (Hadis-i Kutsi)

Er Rezzak’ın tecellisi ile müşahede edip manevi nimete ulaşan kimse zahir rızıktan kaybetse bile b u durum onu üzmez.

Rızıkların en üstünü ve ulvisi Vücud-u Hakkın kendisiyle zuhur ettiği rızıktır. Bu vücud var olan suretlerin mazharlarında zuhur etmiştir.

İmam-ı Kâmil hak sahiplerine ise hakkını isti^dat ve kabiliyetlerine göre verir. Bu yüzden de er Rezzak, varlıkların bekası için ihtiyaçlarını ihtiyaç sahiplerine ulaştıran demektir.

“Ve men a’reda an zikrİY feinne lehu me’ıyşeten danken ve nahşuruhu yevmel kıyameti a’ma; (Tâhâ/124)

“Kim zikrimden (hatırlattığım hakikatinden) yüz çevirir ise, muhakkak ki onun için (beden – bilinç kayıtlarıyla) çok sınırlı yaşam alanı vardır ve onu kıyamet sürecinde kör olarak haşrederiz.” (A. Hulusi)

Ayette geçen rızık ve geçim den Murad-ı ilahi, bir mü’min kulda Allah sevgisiyle birlikte hasıl olan rızık, kulun kalbinin sükûnu ve huzuru, emanlığı, aklının ve kalbinin selim olup selâmete ve kemâle erişip olgun bir mü’min olabilmesi gibi ulvi lütuflar, yani manevi gıdalardır. Tüm bu manevi gıdaların temini için ayette buyurulduğu üzere Allah’ın zikrinden asla yüz çevirmemek gereklidir. Allah sevgisi ancak ve ancak kesintisiz ve sürekli olan zikri ile hasıl olur. Öyle ki;

“Bir şeyi çok seven, onu çok anar.”  (Müslim) Hadisi şerifini, Süleyman Celebinin mevlüdünde de işaret edilir.

Her nefes Allah adın de müdam,

Allah adıyla olur her iş temam.

Bu işarete uyarak yapılan zikrullah ve tefekkürullah, aşıkın maşukuna olan muhabbeti hasıl olur. Muhabbet te edep-i Muhammedi zuhura getirir, Allah’ın aşkına ve kurbiyete vesile olur.

Böylece bir kimse bilgisi olduğu yetki alanında sohbetleriyle dinleyenleri mutlu edip huzura kavuşturuyorsa, mutmain edip dünya gailesinden kurtarıyorsa ve de bu sohbetlerini devam ettirdiği sürece manevi rızkı devamlı artar. Böyle bir vasfa sahip olan kimse ruhun manevi gıdasına rızık deposu olup Rezzak isminin tecellisine nail olmuş olur.

“Ve in min şey’in illâ ‘ındena hazainuh* ve ma nünezziluhu illâ Bi kaderin ma’lum;” (Hicr/21)

Hiçbir şey yoktur ki onun hazineleri (oluşturan kuvveleri) bizim indîmizde olmasın! Biz onu (o kuvveleri – özellikleri) gereken ölçüsüyle inzâl ederiz (açığa çıkartırız). (A. Hulusi)”

…. Rabbena ‘aleyke tevekkelna ve ileyke enebna veileykelmasıyr. (Mümtehine/4)

Ey rabbimiz, ancak sana dayandık, içtenlikle yalnız sana yöneldik Dönüşte ancak sanadır.

Bu ayetin te’vilinde

“Ey rabbimiz tevekkül ettik. Malûm ola ki tevekkül ikidir biri avam tefekkürüdür ki her bir umurunda, yani kesp (kazanç) ve kârında hakka tevekküldür. Bu vecihle tevekkül sahibini bozmaz çünkü Rezzak-ı alem herkesin rızkını verir. Mahcubiyet iktizasınca tevekkül etmeyip çalışmak çabalamak boştur. Mütevekkil olmayan sade yorgunlukla kalır.

Nitekim bir tarihte iki kişi tevekkül ile çalışmak tahtında birbiri ile söyleşir ki birincisi olduğu mahalden giderken bir üzüm tanesi bulur. Sözünü ispat için mütevekkil olan diğerine (Bolluk içinde olana) gelip der ki; Yahu ben gezdim bir üzüm tanesi buldum, sen çalışmadın ne buldun? Niçin benim sözüme kanmazsın çalışmadan olmaz. Bu mütevekkil der ki; O üzümü göreyim deyip alıp yemiş. Ve demiş ki; işte hal-i tevekkül böyledir, sen çalışır elde eder getirirsin ben yerim. Bu tevekkül Allah katında pek aşağı değildir Çünkü hem ikrar ve hem dahi şirk vardır. Ve biri dahi tevekkülullahtır. Kendisini fani bilip bekasını hakka vermektir. Bu tevekkül tevekkül-i hakikidir. (İbn. Arabi)

Yine başka bir kıssada ise Beyazid-i Bestami hz. Lerine soruyorlar; Efendim tevekkül nedir? Cevaben; Tevekkül cennet ve cehennemi dahi apaçık görüp te ikisinin üzerinde bir tercihte bile bulunmamak, ancak tüm tasarrufu Rabbine vermektir. Buyurur.

Hak ve hakikat ehli büyüklerimizin yine bu hususta biz aciz kullara nasihat ve tavsiyelerine dikkat edecek olursak;

Abdülkadir Geylani hz. de buyuruyor ki; “Allah’ın iradesi dışında bir şey isteme ki helak olursun. Hakk ve O’nun iradesine teslim ol ve hiçbir şeye karışma.”

Yine bir Allah dostu; Aşık isen eğer rızkını düşünme sen Allah’ı zikreder rızkını unutursan Allah Teâlâ sana daha hayırlı rızık verecektir.

Anlaşılacağı üzere bu hususta evliyaullah Hakk Teâlâ hz.nin kaza ve kaderini tam bir teslimiyetle kabul eder. Ne dış alemde ne de iç alemine muhalefet etmeden Din-i İslam’’ın kendilerine verdiği özel bir ilim ile mukadderat-ı ilahiyyeden hususi bir zevk ile lezzete ulaşırlar.

{{Züyyine lilleziyne keferul hayatüd dünya ve yesharûne minelleziyne âmenû* velleziynettekav fevkahüm yevmel kıyâmeti, vAllâhu yerzuku men yeşâu Bi ğayri hisab; (Bakara/12)

Dünya hayatı süslenip bezendi kâfirler için (hakikatlerini inkâr edenler süslü dış dünyaya yönelirler)! Onlar, (bu yüzden) iman edenlerle alay ederler. Oysa o korunan iman edenler, kıyamet günü onların fevkindedir. Allâh dilediğine hesapsız rızık verir.

… küllema dehale aleyha Zekeriyyel mıhrabe, vecede ‘ındeha rizka* kale ya Meryemu enna leki hazâ* kalet huve min indillâh* innAllâhe yerzuku men yeşâu Bi ğayri hısab. (A. İmran/37)

“Zekeriyya ne zaman Meryem’in bulunduğu mihraba girdiyse, onun yanında bir yiyecek buldu. Ey Meryem Bu sana nereden geliyor dedi. O da; Bu Allah tarafından, şüphe yok ki Allah dilediğini hesapsız olarak rızıklandırır. Dedi.

Liyecziyehümullâhu ahsene ma amilu ve yeziydehüm min fadliHİ, vAllâhu yerzüku men yeşau Bi ğayri hisab; (Nur/38)

Çünkü Allah kendilerine yaptıkları işlerin en güzeli ile mükâfat verecek ve fazlından da onlara daha ziyadesini verecektir. Allah dilediği kimseye hesapsız rızık verir.

Hz. Kaşâni te’vilatında; (Liyecziyehümullâhu ahsene ma amilu) Allah’u Teâlâ’nın, onları, vücud-i Hakkani ile, işledikleri amellerin daha güzeli olan; efal ve nüfus ve amal cennetleri ile mükafatlandırır. (ve yeziydehüm min fadliHİ) Ve kendilerine «Fazl-ı İlahi» olarak da Sıfat cennetlerini mükâfat olarak’ verir ve mükâfatını bu suretle artırır. vAllâhu yerzüku men yeşau Bi ğayri hisab Allahu Teâlâ hazretleri, dilediğini hesapsız olarak, sayılmayacak ve kıyas olunamayacak ervah ve müşahede cennetlerinden nzıklandınr.”

Allâhu Latıyfün Bi ‘ıbadiHİ yerzüku men yeşa’* ve HUvel Kaviyyül ‘Aziyz;. (Şûra/19)

Allah kullarına çok lütuf ihsan edendir. Her dilediğini bir türlü rızıklandırır O çok kuvvetlidir, her şeye galiptir.”

Hava-i nefsten sermaye-i izzettir istiğna,

Aziz olmasaydı Yusuf çekmese dâmen Züleyha’dan.

Bir kapıya bend ederse bin kapı eyler küşad,

Hazreti Allah’tırMalik-i fatihü’l-ebvab.

Ya Allah sen bizleri hakkıyla en güzel biçimde tevekkül edenlerden eyleyip manevi rızıklarla rızıklandır. Fenafillah olmayı nasip edip bekada Hakkı hak ile bilip fena ender fenada tevekkelullah ile tahkike vasıl eyle “El fakru’l-fakr hadisi şerifinin sırrıyla huzuruna gelmeyi nasip eyle. Amin. (Anonim)

********************************************************************

ER REZZAK

Ey benim Yüce Rabbim!

er-Rezzâk ismini çalıştım bugün! Kelime anlamı, sözlükte yarattığı bütün mahlûkatın rızkını veren, ruh ve bedenlerinin gıdasının yaratan olarak belirtilen, Rezzâk isminin tecellilerini yaşadım bugün!

Sen, bedenimi rızıklandıran, ruhumu doyuran Rabbim! Sen, yeryüzünde, toprak üstünde veya altında, havada ve denizde yaşayan tüm canlıların ve de özellikle onların aralarında aciz ve zayıf olanların, beden güçlerinin ve sıhhatlerinin devamı için, ihtiyaçları olan rızkı, tam vaktinde ve hiçbirini unutmadan verensin RABBİM!

“Şüphesiz ki, Allah’ın Kendisidir Rezzâk (rızık veren), kuvvet sahibi, Metîn (sağlam olan)dir.” (Zâriyât/58)

“Yeryüzünde rızkı Allah’a ait olmayan hiçbir canlı yoktur. O, onların karar kıldıkları yerleri de, emaneten durdukları yerleri de bilir. Onların hepsi apaçık bir kitaptadır.” (Hûd/6)

Rabbim, yarattığı her canlının rızkına kefil oluyor.

“Nice hayvanlar var ki, rızkını (biriktirip yanında) taşımıyor. Çünkü onların da, sizin de rızkınızı Allah veriyor. O, her şeyi işitendir ve her şeyi bilendir.” (Ankebût/60)

Sen, Allah’ım, Sen, tek İlâh’ım! Sen, Yaradanım!

Sen, rızkını tedarik edemeyen güçsüz, âciz, iktidarsız ve bir o kadar da çaresizlerin rızkını, hiç ummadıkları yerden verensin! Gözsüz elma kurdunu, leziz bir elmanın içinde yaşatan, onu, rızkıyla kuşatansın! Minicik karıncayı, yaz boyu çalıştırıp, kışa hazırlatansın!

“Bir de gökten bereketli bir su indirip de onunla bağlar, bahçeler ve biçilecek taneler bitirmekteyiz. Tomurcukları birbiri üzerine dizilmiş uzun boylu hurma ağaçları yetiştirdik. Bunları kullara rızık olması için (yetiştirmekteyiz). O su ile ölü bir toprağa can verdik, işte kabirden (hayata) çıkış da böyledir.” (Kaaf/9-11)

Ağaçların, hareket etme kabiliyeti yokken ve onlar bulundukları yerde, insanlara “tevekkülü öğreten dervişler” misali, rüzgârlarda salınıp, yapraklarına “hû” esmalı ilahiler söyletirken, rızklarını, gökten inen rahmetle ve topraktaki zengin minerallerle ağaçlara ulaştıransın Rabbim!

Hele hele, her yarattığının minik bir tasviri olan “yavrucuklara”, anaları vasıtasıyla rızklarını ulaştıran, mucize gıda süt ile onların saf ve temiz ağızlarına kadar uzatan ve bu tecelliler ile âleme, Rezzâk, Rahmân ve Azîz gibi nice isimlerini seyrettirensin Rabbim.

Bebekleri, anne şefkatiyle kucaklattırıp, rahmetle sarmalayansın Rabbim! Yavrusunu emziren her anneyi, kalp atışlarının senkronizminde bebeğiyle birleştiren ve o yavruyu maddî rızkla rızıklandırırken, ruh sağlığını kuvvetlendirerek, mânen de rızıklandıransın Rabbim!

Birsin! Büyüksün! Kudretin karşısında kulun ancak secdelerde Rabbim!

Mideye, bedenin sağlıklı halini korumak için gerekli rızka ulaşmanın yolunu “acıkma duygusu” ile verdiğin gibi, insan ruhunu, manevî rızklarla doyacak ve tatmin olacak şekilde donatan ve onu güzelliklere acıktırarak, “Aratansın” Allah’ım!

Kuluna, göz, kulak, kalp verip bunları “Rahmet” hazinelerinin anahtarı kılansın!

Göze, kâinattaki güzellikleri seyrettirip, onun sahibini bulmaya yöneltensin. Ve senin rızan doğrultusunda yaşayan kuluna, sana kavuşma yollarını açarak, en büyük rızk olan hidayetinle rızıklandıransın Allah’ım!

Yeryüzünü imtihan sahası kıldığın kuluna “rızkı” da ayrı bir imtihan aracı edensin.

“Göklerin ve yerin kilitleri O’na aittir. O dilediğine rızkı genişletir ve daraltır. Şüphesiz ki O, her şeyi hakkıyla bilir.” (Şûrâ/12)

Buyuruyorsun Rabbim!

“Ey insanlar! Allah’ın üzerinizdeki nimetini anın. Allah’tan başka bir yaratıcı mı var? O size gökten ve yerden rızık verir. O’ndan başka ilâh yoktur. O halde (haktan) nasıl çevrilirsiniz?“

Buyurarak, bizleri uyarıyorsun Rabbim. (Fâtır/3)

“Geceyi gündüzün içine sokarsın, gündüzü gecenin içine sokarsın; ölüden diri çıkarırsın, diriden ölü çıkarırsın. Dilediğine de hesapsız rızık verirsin.” (Âl-i İmrân/27)

Kelâmınla kullarına kendini anlatıyorsun Rabbim!

“De ki, “Size gökten ve yerden kim rızık veriyor? O, kulaklara ve gözlere hükmeden kim? Ölüden diriyi, diriden ölüyü çıkaran kim? İşleri idare eden kim?” Hemen “Allah’tır” diyecekler. De ki, “O halde Allah’a karşı gelmekten sakınmaz mısınız?” (Yûnus/31)

Buyurarak, kulunu muhatabın kılarak, şereflendiriyorsun ve ona aklını kullanarak doğru yolu bulmayı öğretiyorsun. Bu “manevî rızklarını” iman eden gönüllere yağdırıyor, onları iman nuru ile hidâyet rızkı ile doyuruyorsun Rabbim!

Dünya malı ile nimetlendirdiğin, rızkını geniş kıldığın kullarına, ahireti hatırlatıyor,

“Onlara: “Allah’ın size rızık olarak verdiği şeylerden hayra harcayın” dendiği zaman, o kâfirler, mü’minler için: “Allah’ın dileyince doyurabileceği kimseyi biz mi doyuracağız? Siz apaçık bir sapıklık içinde değil de nesiniz?” dediler.” (Yâ-Sîn/47)

Diyenlerden olmamamızı istiyorsun Allah’ım!

“Birinize ölüm gelip de: “Rabbim, beni yakın bir süreye kadar erteleseydin de sadaka verip iyilerden olsaydım!” demesinden önce, size verdiğimiz rızıktan (Allah) için harcayın.” (Münâfikûn/10)

Buyuran Rabbim! Bana verdiğin “rızkları” düşünüyorum ve ilk önce, aciz bedenimi saran hava, su ve güneş nimetlerin için teşekkür ediyorum!

Sonra, arızasız çalışan, muhteşem bir makine olan “bedenime”; Seni arayıp bulmakta bana büyük yardımcı olan “aklıma”; hep iyilik ve güzelliklere kodladığın için, yanlışlarımda beni hırpalayan, doğruları hissettirerek, beni hep hayırlara çekmeye çalışan “yüreğime” bakıyor, bu muhteşem nimetlerle donatılmanın şükrünü nasıl eda edebileceğimi düşünüyorum Allah’ım!

Kâinata, Senin varlığını anlatan İki Cihan Serveri Muhammed Mustafa’nın yol göstericiliğinde, Sana, Yüce Kelâmınla yalvarıyor ve Hz. İsa’nın duası ile yöneliyorum Sana:

“Meryemoğlu İsa da: “Allah’ım, Rabbimiz, bizim üzerimize gökten bir sofra indir ki, bizim için, önce ve sonra gelenlerimiz için bir bayram ve Senden bir mucize olsun. Bizi rızıklandır, Sen rızık verenlerin en hayırlısısın!” dedi.” (Maide/114)

Bizi, yeryüzünde Senin için yaşayıp, önümüze serdiğin manevî sofralardan nasipdâr olanlardan eyle Allah’ım! Verdiğin her nimeti paylaşanlardan ve Rezzâk isminin tecellilerini yaşayanlardan eyle bizi! Âmîn. (Vuslat Turabi)

*********************************************************

ALLAHTAN NE VE NASIL İSTEMELİYİZ

Ya Rabbi senin indinden ilahi lütfunu ve ikramını istiyorum! Demelidir.

İsteyeceğin şeyler muvakkattir, bitip gidecektir değmez. Allah’ın huzuruna çıkıp çer-çöp istemek, “dile benden ne dilersin” diyen kudretli bir sultanın huzuruna çıkıp bir araba çakıl taşı veya bir çuval saman istemek gibidir. Allah’ın huzurunda bütün dünyayı istesen bütün dünyanın hepsi bir saman çöpü kadar gelmez.

Peki, düşün ki yüce Allah, “Sana dünyanın mülkünü verdim!” dese ne yapacaksın? Sabahtan akşama kadar aralıksız yiyip içebilir misin? Sabahtan akşama kadar aralıksız arabayla mülkünü dolaşabilir misin?

Bazen gece kalkan tayyareyle uçtuğunda altta nakış gibi işlenmiş şehirler görünür. Londra senin, hepsi senin; oturduğun sarayı göster deseler, nerde, gösteremezsin hepsi senin! Yâni dünyanın çokluğu insana bir ferah, bir zevk, lezzet veremiyor.

Bir sofrayı kaldırıp öteki sofrayı önüne koyup yesen, sonra üçüncü sofradan yesen ki; çeşit türlü nimetlerle dolu, yine onu kaldırıp dördüncü sofrayı koysalar; Bu çeşit türlü nimetler senin, hepsini tadacaksın deseler; “Çatlayacağım!” Dersin.

Demek ki, Allah’ın huzurunda durup da dünyayı isteyen adama hepsi verildiğinde bir raddeye gelecek ki, dünyadan kaçmak isteyecek! O zaman niye kanaat kapısında durmazsın, bu kapıyı tutmazsın, niye bitmez tükenmez dünyayı istersin?

Düşün ki; bitmez tükenmez dünya sana verildiğinde, bir gün değil, ertesi gün her şeyi bırakıp kaçmak isteyeceksin. Onun için yeryüzünde insanoğlundan akılsız mahlûk yok. Hayvan etrafındakini yer rahat olur, olduğu mıntıka ona kâfi gelir; karnı doyunca yatar ve geviş getirir.

Yalan: dünyada da ahirette de insanın başına belâ ve cezâ getirir. Efendimiz Hz. Muhammed s.a.v. diyor ki,

“Yalan, insanın rızkını azaltır.”

Allah bizi yalandan ve yalancıdan uzak eylesin. İmanımızı takviye edecek ve geleceğimizi teminat altına alacak ilahi lütuf ve ikramı özlüyoruz.

 – İlâhi ikram ve lütuf nedir?

• Kim İlâhi lütuf ve ikramdan mahrum kalırsa her şey den mahrum kalır.
• Kim nâil olursa dünyada ve ahirette ebedî saadeti bulur, Allah’ın vergisi kesilmez, sonsuzdur.

 Onun için senin isteyeceğin; eşya, saman, çöp ve sebil kabilinden şeyler olmasın.  (S. Nazım Kıbrısi)

**********************************************************

RIZIK HUSUSUNDA TEVEKKÜL’ÜN ÖNEM VE LÜZUMU

Ey Aziz! Ehlullah diyorlar ki:

Gerek rızık ve gerekse diğer hususlardaki ihtiyaçlarda Allah’a tevekkül etmek, herkese iki şey için gereklidir:

1 — İbadet ve huzurun temini içindir. Çünkü rızık ve ihtiyaçları hususunda Allah’a tevekkül etmeyen ona dayanmayan kimse bu ihtiyaçların temini derdine düşer ve bu da onu ibâdet ve huzurun uzağına atar. Bu meşguliyet kişinin görünen zahiri tarafı ile görünmeyen batınî tarafı ile olur. Zahiri meşguliyeti, ihtiyaçlarım ticaret ya da el emeği ile kazanmak istemesiyle olur. Batınî meşguliyeti ise kalben dünyaya meyyâl olan zahidler gibi, nefsin isteği, kalbin düşüncesi ve aklın tedbir almasıyla olur.

Esasen ibadet ve huzur; yalnızca bedenin dünya nimetlerinden uzaklaşması ve Allah ile hemhâl olmakla temin edilir ki bu da ancak Allah’a güvenen ve ona tevekkül eden kullara nasib olur. Allah’a tevekkülü zayıf olan kul aynen kümeste hapis olunan tavuğa benzer. Kümesteki tavuk nasıl bir sıkıntı kararsızlık ve meşakkat arasında sahibinin getireceği yemi beklerse tevekkülü zayıf kul da rızkını aynı şekilde bekler. Onun bütün hayatı bu çeşit vesveseler ile sona erer. Kendini şerefli işlerden çekeceği İçin himmeti kesilir ve ibadet ve marifetullah gibi değerli şeylere kavuşmaktan yoksun kalır.

Ancak eğer kulun tevekkülü sağlam ise kalbini her türlü masivadan kurtarır ve sahib olduğu tevekkül onun saadetinin sermayesi olur. Artık okul ibadet ve huzur devletine ermiştir. İlim ve irfan gibi yüce vasıfların sahibi olmuştur. Peygamberimiz buyuruyor ki:

«Kim insanlara muhtaç olmamayı dilerse kendi elinde bulunandan ziyade Allah’ın kudret elinde olan rızkına değer versin ve güvensin.»

Büyüklerden bir zat diyor ki: Cenab-ı Hakka hulûsi kalb ile tevekkül edenlere emirler ve sultanlar bile muhtaç olur. Onun Mevla’sı Gani ve Hamid olan Allah’tır. Hal böyle olunca o kul nasıl olur da başkalarına muhtaç olur. Cenab-ı Hak bütün kullarının rızkını vermeyi üzerine almış ve tevekkülün herkes üzerine farz-ı aynı kılmıştır. Tevekkül sahibi bir zata: Mesela; Rızkını nereden temin edersin? Diye sorduklarında O:

– Çeşitli yerlerden temin ederim. Çünkü belirli bir yerden temin etmiş olsaydım şimdiye kadar biterdi, diye cevab verirdi.

Başka bir tevekkül sahibine de:

– Bu uzun çölleri bineğin ve yiyeceğin olmadan nasıl aşacaksın? Diye sordular. O da cevaben şöyle dedi:

– Dört şey vardır ki onlar benim azığımı teşkil eder:

A – Bütün insanları Allah’ın kulu olarak görürüm.

2 – İki cihanı Allah’ın ülkesi olarak görürüm.

3 – Her türlü rızkı ve rızık sebeplerini kudret-i İlâhi elinde görürüm.

4 – Allah’ın kazasını, bütün insanlara yer ve göğünden nâfiz görürüm.

Rızık hususunda tevekkülü terk etmenin büyük bir tehlike olduğunu bilmek gerekir. Çünkü Cenab-ı Hak yaratmasıyla rızkı birbirine yakın kılmış ve Kur’an-ı Kerimde bununla ilgili olarak:

«Sizi yarattı ve sizi rızıklandırdı,» buyurmuştur. Bu ayet gösteriyor ki rızık vermek de aynen yaratmak gibi Cenab-ı Haktan olup başkası tarafından değildir. Cenab-ı Hak rızkı temin edeceği hususunda kullarına kefil olduğunu bildirmiştir.

Bununla ilgili olarak Kur’an’ı Kerim’de:

«Bütün hayvanların rızkım veren Allah’tır.» buyurmuştur. Ce-nab-ı Hak sözlü olmayı da kâfi görmemiş, bunun için yemin etmiş ve:

«Göklerin ve yerlerin Hakkı için beyân olunan âyetler, rızık ve vaad haktır. öyle ki sizin söylediğiniz sözde şüphelenmediğiniz kadar doğrudur.»

Cenab-ı Hak bununla da yetinmemiş kullarını kendisine tevekkül etmekle emir buyurmuş ve tevekkül etmeyenleri azabıyla korkutmuştur. Cenab-ı Hak buyuruyor ki:

«Eğer mü’mln iseniz hiç ölmeyen (ve daima Hayy olan) Allah’a tevekkül ediniz.» (Hadis-i Kudsi)

Allah’ın Kur’an’ına kıymet vermeyip onu vadine itimat etmeyen, onun kendisine kefil olmasını yeterli görmeyen, yeminini emir ve tekidini nazarı itibara almayıp ona güvenmeyenin hâli çok acıklı ve azaplı olacaktır. Büyük sıkıntı, azab, âfet ve belâlara maruz kalacaktır. Allah’a yemin olsun ki bir kul için bu büyük bir musibettir. Bundan gaflete düşenlerin kalb gözleri kör değilse nedir?

Üveys-i Kamil (Veysel Karânî) Hz.’leri bir dostuna hitapla:

– Cenâb-ı Hakka yer ve gök ehli kadar ibadet etmiş olsan da onu tasdik etmedikten sonra Cenab-ı Hak senin bu ibadetlerini kabul etmez. Ona sordular ki:

– Allah’ı tasdik nasıl olur? O şöyle cevab verdi:

– Rızk konusunda Allah’ın sana kefil olduğuna güven, kalbini ve bedenini onun ibadet ve huzuru için azad et. (Yani rızık derdine düşmekle kalbini ve bedenini hapsetme). Eğer böyle yaparsan Cenab-ı Hakkı tasdik eylemiş olursun.

Herm b. Heyyân, Uveys-i Kami (Veysel Karânî) ’ye sordu ki:

– Nerede yerleşmemi emredersiniz? Üveys-i Kamil eliyle Şam tarafını işaret etti. Herm:

– Şam’da geçim nasıldır, diye sordu. Bu sözlerden son derece etkilenen ve hayretler içinde kalan Üveys şöyle dedi:

– Rızıklarını (Allah’ın vereceği hususunda) şüpheye düşen kimselere yazıklar olsun. Onlara öğüt fayda vermez. Kalbi yakin nuru ile dolan kimse her işinde sebepleri halk eden Mevla’sına güvenmiş ve hâbnakiz ona dayanarak tevekkül etmiştir.

TAM TEVEKKÜLÜN SINIR, HAKİKAT VE HİKMETİ

Ey Aziz Ehlullah diyorlar ki: Tevekkül, vekâlet kelimesinden gelir ve Arapça tefe’ül babındandır. Birine tevekkül etmek demek, işini ona havale etmek, onu vekil tayin etmek demektir. Vekil tutan kimse kendisi zorluklara katlanmadan işlerini görmüş olur.

TEVEKKÜLÜN SINIRI

Kalbin Allah’ın dışında herkesten ümidini kesmesi ve yalnız O’na dayanması, ona güvenmesidir. Diğer bir görüşe göre; tevekkül, işleri yaparken kalbi Allah’tan başkasına bağlamayıp daima Allah ile bir olmasını temin etmektir. Başka bir görüşe göre tevekkül, bağlanmayı terk etmektir. Bağlanmak ise bedenin kıvamını Allah’tan başkasından bilmektir. Yani bağlanmayı terk Allah’a bağlılık demektir.

Büyüklerden bir zat diyor ki:

– Tevekkül; bünyenin kıvam bulmasını, zarara maruz kalmamayı ve rızkı ancak Cenab-ı Haktan beklemek ve kalbi bu inançla mutmain etmektir.

Eğer Cenab-ı Hak murad ederse hiçbir sebep ve vasıta olmadan kendi kudret ve kuvvetiyle sana yeter. Ey insanoğlu! Bu hususu böylece bil ve kalbinle kesin olarak inan. Böyle yaparsan mahlûkat ile her türlü sebeplerden bütünüyle kesilir ve hakiki müessir olanın ancak Allah olduğunu bilir ve bulursun. Ondan sonra da tevekkülün kemale erer. Allah’ı bilen ârif bir kul olur ve onun huzurunda kalırsın.

Tevekkülün kalesi devamlı olarak Allah’ı zikretmek olup onun Kurlarının en kuvvetlisi Cenab-ı Hakkın ilim ve kudretindeki celâlini ve kemâlini bilmek ve onun her türlü unutma ve acizlikten uzak olduğunu düşünmektir. Kulun bu şekilde Mevla’sını zikretmesi ve onun kudretini düşünmesi rızkı hususunda onun tevekkülünün kemâl bulmasını temin eder.

RIZIKLAR DÖRDE AYRILIR:

1 – Allah’ın üzerine aldığı rızık:

Bu bedenin gıdası suyu ve kuvvetleri ile buna benzer şeylerdir. Cenab-ı Hak bu çeşit rızkı kuluna vereceğini vaad etmiş ve bunu üzerine almıştır. Tevekkülün bu rızkın karşılığında olanı kul üzerinde vacibdir ve vücubiyeti hem aklı ve hem de nakli delillerle sabit olmuştur.

Cenab-ı Hak bizim kendisine bedenimizle ibadet ve taatte bulunmamızı teklif etmiştir. Bunu yapabilmemizi sağlayacak güç ve kuvvete geçerli olan gıdayı temin etmeyi de üzerine almıştır. Bu rızkı üzerine alması Allah için üç bakımdandır.

1. a) Cenab-ı Hak bizim Mevla’mız ve efendimizdir. Bizler onun aciz ve zavallı kullarıyız. Efendiye yakışan kulunun ihtiyacına yetecek rızkını temin etmektir. Kula gereken de kendi ihtiyaçlarını gören Mevla’sının emirlerine tâbi olmak ve emirlerini yerine getirmektir.
2. b) Cenab-ı Hak kullarını kendisine muhtaç etmiştir. Fakat onlara rızkı nerden, nasıl ve ne zaman temin edeceğini bildirmemiştir ki kullar zamanı gelince rızkı istesin ve alsınlar. Rızkın kullara haber verilmeden ulaşması onun hikmetinin gereğidir.
3. c) Cenab-ı Hakkın kullarına ibadet ve taati emrettiğini söylemiştik. Eğer kullar bütün vakitlerini rızık aramakla geçirecek olurlarsa Allah’a olan ibadet ve taatlerini yapamazlar. Şu halde kullarının rızkını üzerine alan Cenab-ı Hakk’ın bu işinde bir hikmet vardır. Kulların Allah’a karşı ibadet taat ve zikirleri ancak böylece mümkün olur. Esasen Allah için hiç bir işi yapmak vacib olamaz. Yani o hiçbir şeyi yapmak zorunda değildir. Ancak onun kullarının rızkını vereceğine kefil olması onun hikmetinin bir gereğidir.

2 – DAĞITILAN RIZIK:

Allah’ın kullarına dağıttığı ve levh-i mahfuzuna kaydettiği rızıktır. Herkes levh-i mahfuzda kendisi için yazılan rızkı zamanı gelince yer, içer ve elbiseleri de giyer. Yazılandan fazla yiyemeyeceği gibi, yazılandan az da yiyemez. Ne yazıldıysa onu mutlaka yer.

Peygamberimiz buyuruyor ki:

«Rızıklar taksim edilmiştir. Takva sahibinin takvası rızkını artırmayacağı gibi, fâcirin fucuru ile de nzkı azalmaz.

3 – TEMLİK EDİLEN (kulların mülkiyetine verilen) RIZIK:

Bir kulun dünyada bir şeye sahib olması ancak Cenab-ı Hakk’*ın takdiri ve rızası sayesinde olur. Cenab-ı Hak buyuruyor ki:

«Ey mü’minler, size vermiş olduğumuz maldan (fakir ve yoksullara) nafaka Ve zekât verin.» (Bakara/254)

4 – VAAD OLUNA RIZIK:

Cenab-ı Hak kullan içindeki takva sahihlerine helâl yoldan ve hiç bir güçlüğe katlanmadan muttaki olmak şartıyla rızıklarını temin edeceğini vaad etmiştir. Cenab-ı Hak vaadin de haktır. Cenab-ı Hak buyuruyor ki:

«Kim Allahtan korkarsa ona darlıktan genişliğe doğru çıkış yolu ihsan eder. Ve onu hiç beklemediği bir yerden rızıklandırır. Kim Allah’a güvenip tevekkül ederse Allah ona yeter.»(Talâk/2-3)

Bu ayetler Cenab-ı Hakkın vereceğini vadettiği nzkı, bildirmektedir.

Rızkın çeşitleri bunlardan ibarettir. Ancak gıda ve bedenin kıvamı için gerekli olan ve yukarıda Allah’ın üzerine ifade ettiğimiz Cenab-ı Hakkın üzerine aldığı rızkı istemek mümkün değildir. Çünkü o Cenab-ı Hakkın hayat, ölüm ya da hastalık gibi yaratıkları üzerindeki fiillerindendir. Kul onu ne elde etmeye nede isteme güç ve kuvvetinde olamaz. Dağıtılan ve levh-i mahfuza yazılan rızkın temin edilmesi için de kulun araması ve bulması gerekli değildir. Çünkü buna gerek yoktur. Bu kulun kendisine ihtiyaç duyduğu malum rızıktır. Bu rızkı vermek Allah’tandır ve Allah bu rızkı vereceğini üzerine almıştır. Bu öyle bir rızıktır ki bunda çalışıp elde etmek şartı yoktur. Çünkü Allah’a tevekkül eden peygamber ve veliler sonsuz saadeti bulmuşlardır. Onlar rızkı temin için devamlı olarak bir yere bağlanıp çalışmamış, hayatlarını ibadet ve huzur içinde geçirmişlerdir.

Onlar böyle yapmakla hata etmemiş, Allah yolunda gitmiş ve hidayete ermişlerdir. Bu da gösteriyor ki rızık istemek ve elde etmek için sebeplere yapışmak kul için şart değildir. Rızık çalışmakla artmayacağı gibi istemeyi bırakmakla da azalmaz. Müslümanların çalışmaları yalnızca rızkın temini için değil, Allah’ın emri olmasından dolayıdır. Bu husus yanlış anlaşılmamalı ve İslâm’ın insanları tembelliğe sürüklediği fikrine kapılmamalıdır.

Çünkü kulun rızkı levh-i mahfuzda yazılandır. O belirli vasıflara ve vakitlere ayrılmıştır. Onun değişmesi imkânsızdır. Zamanı gelince kul rızkını mutlaka bulacaktır.

ResulAllah S.A.V. hadisinde Cenab-ı Hakkın yaratma, huy, rızık ve ecel gibi şeyleri tamamladığını bildirmiştir. Çocuğun dün yaya gelişinden ölümüne kadar bu hal değişmeden devam eder. Bu hususları nazarı itibara alarak göz önüne getiren kul, sebeplere değil o sebeplerin sahibine bakar.

Bedeni ve ruhi rahatlığa ererek Mevla’sının üns ve huzurunu bulur. Ebedî devlete ve saadete erer ve kalbini her türlü masivadan temizler.

MANZUME

Hüdadır mâni ve muti, felekle kâr ve bârim yok

Gönül mir’at (ayna)-ı sâfidir cihandan bir gübarım yok.

Yüksek ve alçak alemden ganidir himmet-i tabim

Ki endûh ve semâ ve arz ve derd-i ruzigarım yok.

Gönül kim mevlâ kapısıdır, yok ondan başka bir şuğlum

Onun aşkıdır ancak dilde, bir başka nigânım yok.